Điện thoại có đang nghe lén những gì bạn nói hay không?

Câu trả lời là không, bởi nó đã nắm trong tay dữ liệu về bạn thông qua nhiều phương thức thu thập dữ liệu khác rồi.

Bạn đã từng tán dóc với một người bạn về việc sắp mua một món đồ nào đó, và rồi thấy một quảng cáo về chính món đồ đó đập vào mặt ngay ngày hôm sau? Nếu có, bạn hẳn cho rằng: chắc là smartphone của mình đang nghe lén mình rồi!

Nhưng có thật vậy không? Đúng là không hề trùng hợp khi món đồ bạn đang quan tâm lại chính là món đồ trong quảng cáo bạn xem được.

Tuy nhiên, điều đó không đồng nghĩa thiết bị của bạn đang lắng nghe những gì bạn đang nói - nó chẳng cần làm điều đó, khi mà bạn, trong một số tình huống không ngờ tới, đã vô tình dâng mọi thông tin nó cần từ trước.

Điện thoại có thể nghe lén không?

Hầu hết chúng ta đều thường xuyên tiết lộ thông tin của chính mình cho hàng loạt các website và ứng dụng. Chúng ta làm điều đó khi cấp cho chúng những quyền nhất định, hoặc cho phép "cookies" giám sát các hoạt động trực tuyến của mình.

Thứ gọi là "cookies bên thứ nhất" sẽ cho phép các website "ghi nhớ" những thông tin chi tiết nhất định về quá trình tương tác của bạn với website. Ví dụ, cookies đăng nhập cho phép bạn lưu thông tin đăng nhập để không phải nhập lại chúng mỗi lần ghé thăm trang.

Tuy nhiên, các cookies bên thứ ba lại được tạo ra bởi các tên miền nằm ngoài website bạn đang ghé thăm. Bên thứ ba ở đây thường là một công ty marketing đang hợp tác với website hoặc ứng dụng bên thứ nhất.

Cookies bên thứ ba sẽ lưu trữ các quảng cáo của nhà quảng cáo và cho nó quyền truy xuất đến dữ liệu nó đã và đang thu thập từ bạn (và bạn sẽ phải cấp quyền cho nó làm điều đó - có thể là thông qua việc bấm vào một vài cửa sổ popup trông khá vô hại).

Chính nhờ vậy, các nhà quảng cáo có thể xây dựng nên một bức tranh về cuộc sống của bạn: lịch trình hàng ngày, nhu cầu và mong muốn. Những công ty này sẽ thường xuyên tìm cách đánh giá độ phổ biến của các sản phẩm của họ và sự biến động của nó dựa trên nhiều yếu tố như tuổi tác, giới tính, chiều cao, cân nặng, nghề nghiệp, và thú vui.

Bằng cách phân loại và gom nhóm các thông tin nói trên, các nhà quảng cáo sẽ cải thiện được thuật toán khuyến nghị của họ, sử dụng một thứ gọi là "hệ thống khuyến nghị" để nhắm quảng cáo phù hợp đến những khách hàng.

Máy tính làm việc sau "hậu trường"

Trong AI, có nhiều kỹ thuật học máy có khả năng giúp các hệ thống lọc và phân tích dữ liệu của bạn, như gom nhóm dữ liệu, phân loại, liên kết, và học tăng cường (RL).

Một AI RL có thể tự huấn luyện chính nó dự trên phản hồi từ tương tác người dùng, tương tự như cách trẻ nhỏ học lặp lại một hành động nếu hành động đó dẫn đến một phần thưởng.

Bằng cách xem hoặc nhấn "Like" trên một bài viết mạng xã hội, bạn đã gửi một tín hiệu "có phần thưởng" đến một AI RL, xác nhận rằng bạn bị thu hút bởi bài viết đó - hoặc có lẽ là có hứng thú với người đăng tải nó. Dù thế nào đi nữa, một thông điệp cũng được gửi đến AI RL về sở thích và mong muốn cá nhân của bạn.

Nếu bạn bắt đầu liên tục thích các bài viết có nội dung về "sự quan tâm" trên một nền tảng mạng xã hội, hệ thống của nó sẽ học để gửi đến bạn; quảng cáo từ các công ty có thể cung cấp các sản phẩm hoặc nội dung liên quan.

Những quảng cáo được đề xuất kia có thể dựa trên các dữ liệu khác nữa, bao gồm:

- Những quảng cáo khác mà bạn từng bấm vào trên nền tảng

- Thông tin cá nhân chi tiết mà bạn đã cung cấp cho nền tảng (như độ tuổi, địa chỉ email, giới tính, địa điểm, và những thiết bị bạn dùng để truy cập nền tảng)

- Thông tin chia sẻ với nền tảng bởi các nhà quảng cáo hay các đối tác marketing khác mà bạn từng là một khách hàng

- Những trang hay nhóm cụ thể mà bạn từng tham gia hoặc "thích" trên nền tảng.

Trên thực tế, các thuật toán AI có thể giúp các công ty quảng cáo thu thập những bộ dữ liệu lớn và sử dụng chúng để dựng nên toàn bộ mạng xã hội của bạn, xếp hạng mọi người quanh bạn dựa trên mức độ bạn "quan tâm" (tương tác) với họ.

Họ có thể bắt đầu nhắm các quảng cáo đến bạn dựa trên không chỉ dữ liệu của riêng bạn, mà còn dữ liệu thu thập được từ bạn bè và các thành viên gia đình bạn - những người cũng đang sử dụng các nền tảng giống như bạn.

Ví dụ, Facebook có thể khuyến nghị bạn một số thứ mà bạn bè bạn vừa mới mua. Nó không cần "nghe lén" cuộc nói chuyện giữa bạn và bạn bè bạn mới làm được điều đó.

Dù các nhà cung cấp ứng dụng phải nêu rõ các điều khoản và điều kiện về việc họ thu thập, lưu trữ và sử dụng dữ liệu đối với người dùng, ngày nay, tất cả đều tuỳ thuộc vào sự cẩn thận của người dùng khi cấp quyền cho các ứng dụng và website họ thường sử dụng.

Nếu bạn không chắc nên cấp những quyền nào, hãy dựa trên nhu cầu của bạn. Cho phép WhatsApp truy cập camera và microphone là điều hợp lý, bởi nó không thể cung cấp một số dịch vụ nếu không sử dụng được hai thành phần này. Nhưng không phải mọi ứng dụng và dịch vụ đều chỉ đề nghị được cấp những quyền cần thiết.

Có thể bạn không ngại nhận được những quảng cáo nhắm đến mình dựa trên dữ liệu cá nhân, và có thể bạn thấy những quảng cáo như vậy là khá thú vị. Nghiên cứu cho thấy những người có góc nhìn "thực dụng" hơn thực ra lại thích những khuyến nghị từ AI so với những khuyến nghị tương tự từ con người.

Dẫu vậy, hoàn toàn có khả năng những khuyến nghị của AI có thể "bóp nghẹt" lựa chọn của con người và giảm thiểu những cơ hội chúng ta có được xét về lâu về dài. Bằng cách trao cho người tiêu dùng những nội dung nên xem, đọc, và stream được chọn lọc bằng thuật toán, các công ty hoàn toàn có thể định hướng sở thích và lối sống của chúng ta trong một cái lồng chật hẹp.

Nếu không muốn bị đoán ra, hãy trở nên khó đoán

Có một vài lời khuyên đơn giản mà bạn có thể làm theo để hạn chế lượng dữ liệu chia sẻ trực tuyến. Đầu tiên, hãy định kỳ đánh giá lại những quyền đã cấp cho các ứng dụng trên điện thoại.

Ngoài ra, hãy nghĩ thật kỹ khi một ứng dụng hay website yêu cầu bạn cấp những quyền nhất định, hoặc cho phép chúng lưu cookies. Bất kỳ khi nào có thể, hãy tránh sử dụng các tài khoản mạng xã hội để kết nối hoặc đăng nhập vào các website hay dịch vụ khác. Trong hầu hết các trường hợp, bạn sẽ có một tuỳ chọn để đăng ký bằng email, và bạn thậm chí có thể sử dụng một địa chỉ email tạm thời nếu muốn.

Một khi đã bắt đầu quá trình đăng nhập, nên nhớ chỉ chia sẻ thông tin nào thật sự cần thiết. Và nếu bạn xem trọng quyền riêng tư, hãy cân nhắc cài đặt một mạng riêng ảo (VPN) trên thiết bị. VPN sẽ giúp bạn che giấu địa chỉ IP và mã hoá các hoạt động trực tuyến của bạn.

Tự tìm hiểu

Nếu bạn vẫn nghĩ điện thoại đang nghe lén mình, có một thử nghiệm đơn giản mà bạn có thể thử.

Hãy vào phần cài đặt của điện thoại và hạn chế quyền truy cập microphone đối với mọi ứng dụng. Chọn một sản phẩm mà bạn chưa từng tìm kiếm trên bất kỳ thiết bị nào của mình và nói thật to về nó với một người khác, trong một khoảng thời gian đủ dài.

Đảm bảo bạn lặp lại quy trình này vài lần. Nếu không nhận được bất kỳ quảng cáo nào về nó trong vài ngày tiếp theo, thì chứng to điện thoại của bạn không thực sự "nghe lén" bạn đâu.

Tuy nhiên, đừng vội vui mừng, bởi nó luôn có nhiều cách khác để tìm ra thứ bạn đang nghĩ trong đầu!

Minh.T.T (theo TheNextWeb)