Hãy rửa tay thường xuyên – nhưng cẩn thận với những chiếc máy sấy tay điện

Được ví như "những chiếc khăn điện", máy sấy tay được cho là sẽ giúp ngăn chặn sự lây lan của các bệnh truyền nhiễm. Nhưng nếu chúng đang làm điều ngược lại thì sao?

Dịch bệnh COVID-19 đang lan rộng, và lời khuyên bạn vẫn thường được nghe từ các chuyên gia y tế là hãy rửa tay thường xuyên bằng xà phòng, trong thời gian tối thiểu từ 20-30 giây. Nhưng chuyện rửa tay đâu chỉ chấm dứt sau khi bạn tắt vòi nước: bạn phải làm khô tay nữa, vì da ẩm ướt sẽ tạo môi trường sinh sống thuận lợi cho các vi sinh vật, và kết quả là khả năng bạn bị nhiễm phải các mầm bệnh tăng cao.

Vậy nên, hãy nói về chiếc máy sấy tay điện – một thiết bị mà từ khi ra đời đã nhận được không ít cái nhìn kém thiện cảm từ người dùng, nhưng vẫn cực kỳ phổ biến tại các nhà vệ sinh công cộng. Liệu chúng có vệ sinh hơn khăn giấy như lời các nhà sản xuất, hay đúng như sự hoài nghi của một số người, chúng chẳng khác gì những cái vòi bắn virus ra khắp nơi trong không khí?

Những lời có cánh về máy sấy tay đã xuất hiện từ khá sớm, trên một quảng cáo in trên báo vào năm 1924 dành cho máy Airdry Electric Towel, rằng nó có thể "ngăn sự phát tán của bệnh truyền nhiễm". Gần đây hơn, Dyson, công ty phát triển máy sấy tay Airblade với lời hứa hẹn sẽ "cạo sạch nước khỏi bàn tay như một cái cần gạt nước trên kính xe hơi", đã khẳng định bộ lọc không khí HEPA của hãng có thể bắt được các phân tử có đường kính chỉ 0,3 micron, giống như những chiếc khẩu trang N95 mà nay đang được bán trên Amazon với giá ngang ngửa một cặp AirPods Pro vậy.

Nhưng dù cho có bộ lọc "xịn", chẳng ai biết liệu việc thổi không khí ở vận tốc…676 km/h – vận tốc thổi thực sự của một mẫu máy thuộc dòng Airblade, theo website của Dyson – có phải là một ý tưởng thông minh hay không, khi mà nó sẽ thổi các hạt nước (hay mọi thứ khác) trên bàn tay vừa rửa của bạn bay tung tóe theo mọi hướng. Khi tìm hiểu kỹ hơn về cơ chế khoa học của máy sấy tay, bạn sẽ thấy một vài lý do để quan ngại. Một nghiên cứu xuất bản năm 1989 chỉ ra rằng những chiếc máy sấy tay kiểu cũ, với lực gió yếu hơn, có thể thổi bay vi khuẩn ra khu vực với bán kính 0,9 mét xung quanh và bay vào quần áo của người dùng – vào thời điểm đó thường là những chiếc áo/quần jean được "acid wash" (ngâm javel hoặc thuốc tím).

Một nghiên cứu năm 2008 cho ra những kết quả thậm chí còn đáng sợ hơn, rằng "các mầm bệnh và bào tử tiềm tàng" có thể "bị phân tán khắp tòa nhà và đọng lại trên tay bởi máy sấy tay". Nghiên cứu này đã thử nghiệm nhiều mẫu máy có hoặc không có các bộ lọc, và đưa ra nhận định rằng bộ lọc "nhiều khả năng sẽ giảm được số lượng vi khuẩn gây bệnh tiềm tàng có thể tồn tại trên tay, nhưng không loại trừ được hoàn toàn nguy cơ". Một nghiên cứu năm 2015 chỉ ra rằng những chiếc máy sấy "khủng" như của Dyson sẽ "tạo ra nhiều hơn đáng kể khí dung chứa virus trên tay" so với những chiếc máy truyền thống. Trong khi đó, nghiên cứu còn phát hiện ra rằng khăn giấy vệ sinh hơn cả hai loại máy sấy!

Một phân tích vào năm 2012, được tiến hành trên 12 nghiên cứu trải dài suốt 4 thập kỷ, đã kết luận rằng "từ quan điểm vệ sinh, khăn giấy ưu việt hơn máy sấy điện", và chúng nên được dùng ở "những khu vực đòi hỏi vệ sinh cao, như bệnh viện và phòng khám". Nói vậy không có nghĩa những khu vực vệ sinh công cộng như tại các rạp phim không đòi hỏi tiêu chuẩn vệ sinh cao.

Vậy qua những điều nói trên, có thể kết luận gì về khả năng phát tán virus - như COVID-19 - của máy sấy tay hay không? Peter Setlow, một nhà sinh hóa học tại Đại học Connecticut, một trong những tác giả của nghiên cứu 2018 nêu trên, nói rằng: "Xin lỗi ngành công nghiệp máy sấy tay. Nhưng quan điểm cá nhân của tôi là, chúng không nên được đưa vào sử dụng".

Một mẫu máy sấy tay điện Airblade của Dyson

Tất nhiên, ngành công nghiệp máy sấy tay cũng đưa ra những ý kiến biện hộ khá hợp lý của riêng họ. Họ nói rằng những nghiên cứu chỉ trích máy sấy tay như "vòi phun vi khuẩn" kia đã được tiến hành bởi các nhà nghiên cứu làm việc với vai trò tư vấn cho các công ty sản xuất giấy vệ sinh. Trong một số trường hợp, đúng là như vậy, nhưng nhiều trường hợp còn lại thì không. Chính Dyson cũng "chơi chiêu" tương tự khi tài trợ cho một nghiên cứu xuất bản hồi tháng 4 năm ngoái, với kết quả đưa ra là bàn tay sau khi sấy bằng máy Airblade của công ty này có ít vi khuẩn hơn sau khi được lau khô bằng giấy vệ sinh. Ngạc nhiên chưa!

Có một lý do để hoài nghi về nghiên cứu do Dyson tài trợ: trong nghiên cứu này, các chủ thể "từ từ" di chuyển tay vào và ra khỏi máy trong một phút, điều mà chẳng người bình thường nào sẽ làm cả. Bên cạnh đó, Dyson nói rằng máy của họ sẽ sấy khô tay hoàn hảo trong chưa đến 12 giây – vậy rốt cuộc là 1 phút hay 12 giây? Quan trọng hơn, nghiên cứu này chỉ nhắc đến vi khuẩn còn sót lại trên tay sau khi sấy, không nhắc đến các hạt đã bị bắn vào quần áo trước sức gió không tưởng trong quá trình bạn đứng trước máy, từ từ đưa tay lên xuống như một gã điên.

Cuộc chiến giữa ngành công nghiệp khăn giấy và máy sấy tay không chỉ diễn ra trên lĩnh vực sức khỏe công cộng, mà còn liên quan đến khoa học. Giấy vệ sinh nhiều lớp, loại giấy được sử dụng phổ biến trong các nhà tắm, là một ngành công nghiệp trị giá hàng tỷ đô mỗi năm, và một ước tính gần đây cho thấy thị trường máy sấy tay trên toàn cầu đã vượt qua con số đó tầm 800 triệu USD, và còn đang tăng tiếp. Đó là một số tiền lớn, và hiển nhiên chẳng công ty nào muốn sản phẩm của họ bị xem là có nhiều khả năng khiến người dùng bị ốm hơn cả. Điều gây tò mò hơn là, Dyson nêu rõ rằng trong khi máy sấy tay của các nhãn hiệu khác có khả năng lây truyền bệnh tật, các sản phẩm của họ có độ an toàn hoàn hảo, thậm chí dùng được trong bệnh viện.

Ấy thế nhưng thật khó mà không kết luận rằng giấy vệ sinh vẫn là lựa chọn tốt hơn sau khi đọc các tài liệu khoa học. Tuy nhiên, bạn sẽ đặt ra câu hỏi, nếu khoa học là đúng, tại sao thị phần máy sấy tay điện ngày một lớn hơn? Quả thực, chúng có những ưu điểm không chối cãi được. Không như khăn giấy, máy sấy tay không tạo ra rác thải và qua thời gian, chúng sẽ rẻ dần đi đáng kể. Chi phí khăn giấy mỗi năm trong một nhà vệ sinh công cộng có thể vượt mức 1.000 USD, trong khi chi phí điện năng cần để chạy một máy sấy tay chỉ khoảng 1/5 con số đó – theo một ước tính gần đây.

Nhưng chăm chăm vào giá khăn giấy có vẻ hơi kỳ quặc, khi mà các nhà dịch tễ học đang vất vả tính toán tỉ lệ tử vong ngoài kia. Chúng ta đang ở thời điểm mà việc rửa tay cần được xem xét một cách hết sức nghiêm túc. Sấy tay cũng vậy. Máy sấy tay điện có thể là một giải pháp hiện đại hơn, đáng cân nhắc hơn đối với một vấn đề chúng ta phải đối phó mỗi ngày – nhưng nó vẫn chưa đạt được kỳ vọng của người dùng. Chưa kể hiện nay, có những lý do rất đáng để quan ngại khi mà các nhà sản xuất đua nhau trang bị những động cơ thổi chẳng kém gì động cơ máy bay vào các thiết bị của họ - điều chỉ càng làm cho tình hình tồi tệ hơn. "Tôi không hề sử dụng chúng, không bao giờ" – Setlow nói. "Tôi thà chùi tay vào quần còn hơn".

Minh.T.T (theo Wired)