VnReview
Hà Nội

Giao diện tối: Cách các công ty thao túng hành vi của người dùng

"Các giao diện tối" là những thiết kế nhằm cố tình dẫn dụ bạn làm những gì các công ty muốn. Nó có thể xuất hiện dưới rất nhiều hình thức, từ việc MoviePass không cho hủy tài khoản của bạn cho tới các bộ cài đặt thường đưa vào máy bạn các phần mềm rác bằng cách giả định rằng bạn sẽ Next liên tục mà không suy nghĩ nhiều về nó.

Đối với những người rành về máy tính, việc tinh chỉnh mọi thứ để hoạt động theo cách mình muốn, luôn đối nghịch với các thiết lập mặc định. Nhưng giao diện tối còn cố ý làm mọi thứ trở nên khó khăn hơn, vì vậy nó rất đáng để tìm hiểu về cách hoạt động của nó. Dưới đây là một vài ví dụ về nó:

Mánh Confirm Shaming (Sự xấu hổ khi xác nhận): ngụ ý bạn là kẻ tồi tệ

Confirm Shaming là một xu hướng mới xuất hiện gần đây, nhưng nó gây ra rất nhiều phiền nhiễu. Các nhà thiết kế web muốn bạn phải làm gì đó, như subscribe một tờ báo nào đó, sẽ tạo ra các nút bấm có thể khiến bạn cảm thấy mình là một người tồi tệ nếu đi theo lựa chọn mà mình muốn. Giống như dưới đây:

Ở ví dụ trên, nếu muốn unsubscribe (bỏ theo dõi), bạn sẽ phải click vào một đường link với ngụ ý rằng, bạn không quan tâm đến con mèo của mình. Ngoài ra, cần chú ý rằng, dòng chữ đó rất khó nhìn – khi đó là một dòng văn bản chữ nhỏ, mầu ghi trên nền trắng.

Đây hoàn toàn là một điều cố ý. Các popup có khả năng dụ dỗ như trên có thể làm bạn phải điền vào đó email của mình, ngay cả khi bạn thấy khó chịu về nó. Và cách làm này đang trở nên phổ biến hơn: còn hàng loạt các ví dụ khác về những lời ngụ ý nhằm thao túng bạn làm những điều mà mình không muốn.

Chiêu trò Bait and Switch

Đôi khi bạn click vào một nút bấm với dự định làm gì đó, nhưng sau đó bạn nhận ra rằng mình vừa làm điều ngược lại. Đó là trò bait and switch kinh điển (thả mồi và thay đổi: một kiểu như treo đầu dê, bán thịt chó).

Microsoft thường dùng đến chiêu trò này khi họ muốn đẩy mạnh việc nâng cấp lên Windows 10. Lúc đó họ sẽ đưa ra 2 nút bấm: Upgrade now (nâng cấp ngay) hoặc Upgrade tonight (nâng cấp tối nay).

Nhưng nếu bạn không muốn nâng cấp lên Windows 10 ư? Bạn sẽ phải ấn vào nút nào? Rất nhiều người cuối cùng đã vô tình cài đặt Windows 10 theo cách này.

Điều đó thật đáng sợ, nhưng nó còn có thể tồi tệ hơn nữa: ngay cả khi bạn đóng cửa sổ cập nhật, lời nhắc cài đặt cũng hiện ra. Rất nhiều người cài đặt Windows 10 theo cách này, khi bạn gần như chẳng có sự lựa chọn nào khác.

Việc MoviePass không cho người dùng hủy tài khoản của mình cũng là một ví dụ gần đây về giao diện tối. Mọi người nghĩ rằng họ đã xóa tài khoản của mình, nhưng sau đó lại phát hiện ra mình đã vô tình đăng ký lại.

Giả định mọi người sẽ không đọc

Còn có những loại giao diện tối khác nữa, nhưng chúng đều có một điểm chung: họ giả định rằng mọi người sẽ không đọc và sẽ hành động theo bản năng. Đôi khi, dường như bạn sẽ ấn vào nút nào hiện ra rõ ràng nhất để tiếp tục việc mình đang làm. Các công ty quả thật đã tận dụng điều đó.

Ví dụ: vào tháng Tư vừa qua, Facebook đã sử dụng các giao diện tối này để né tránh các quy tắc bảo mật của EU:

Bạn hãy chú ý đến nút bấm phía bên trái. Nút bấm "Accept and Continue" cho phép đóng cửa sổ popup hiện ra mà không cần xem lại các thiết lập của bạn được làm với nền xanh, nổi bật hơn hẳn. Còn nút bấm cho phép bạn xem lại cài đặt của mình được làm với nền trắng, hòa lẫn với xung quanh. Ngay cả tên của nó, "Manage Data Setting" cũng có thể làm nản lòng những người dùng không rành công nghệ.

Facebook biết rằng đa số mọi người sẽ chọn nút bấm màu xanh mà không đọc bất cứ thứ gì, chỉ để làm cái popup kia biến mất. Nhưng bằng cách dẫn dắt người dùng ấn vào nút "Agree", công ty đã có được sự chấp thuận của bạn để thu thập được dữ liệu hợp pháp theo đòi hỏi của GDRP.

Dù vậy, nó không hề bất hợp pháp. Facebook có thể không trung lập trong việc đưa ra quyết định này, nhưng họ đang yêu cầu sự chấp thuận từ bạn, cho dù bạn làm điều đó có ý thức hay không.

Tuy nhiên, ví dụ trên vẫn chưa phải xấu xa nhất, nếu so với những gì các công ty khác đã thực hiện trong nhiều năm qua. Ví dụ, việc đóng gói cả các phần mềm rác trong các bộ cài đặt.

Đây là điều người dùng Windows hẳn không xa lạ gì, và người dùng Mac cũng không được buông tha. Những người thiết kế phần mềm cho rằng bạn sẽ click vào nút Next liên tục mà không nhìn xem điều gì hiện ra trên màn hình, từ đó chấp thuận cài đặt phần mềm mà thông thường không ai muốn. May mắn nhất là bạn sẽ có vài phần mềm không mong muốn, tồi tệ hơn, bạn có thể vô tình đưa cả các spyware vào trong máy tính của mình.

Cách làm này đã được thực hiện từ những năm 1990. Tác giả của blog "The Old New Thing" của Microsoft, Raymond Chen đã chỉ ra rằng một bộ cài đặt có thể ẩn giấu các lựa chọn cài đặt khác, bên dưới những điều không được kiểm soát, vì vậy bạn sẽ phải cuộn xuống dưới để xem xét cẩn thận.

Những điều đó vẫn đang diễn ra

Còn rất nhiều loại giao diện tối khác, nhưng có lẽ giờ đây bạn đã có chút khái niệm về nó. Bất kỳ thiết kế nào cố gắng nhắc nhở bạn làm điều gì đó mà mình không nhất thiết muốn (hoặc làm việc biết về những lựa chọn của mình trở nên khó khăn hơn) đều đang sử dụng giao diện tối.

Biết được điều này sẽ giúp trang bị những kiến thức cần thiết để phát hiện ra giao diện tối, tránh rơi vào bẫy của những thiết kế có chủ đích và bạn có thể chia sẻ thông tin đó với bạn bè và gia đình.

Nguyễn Hải

Theo HowtoGeek

Chủ đề khác