171 năm trước khi Tesla nổi tiếng, xe điện đã phát triển như thế nào?

Hành trình dài kể từ chiếc xe ngựa chạy bằng điện đầu tiên ra đời. Phương tiện của tương lai đã có những giai đoạn thăng trầm trước khi được cả thế giới thừa nhận.

Vào những năm 1990, ước tính khoảng 1/3 số xe chạy trên đường của Mỹ là xe điện. Và sau đó chúng dần biến mất khi các xe chạy xăng chiếm lấy những cung đường. Hơn một thập kỷ sau, cải tiến công nghệ và các mối bận tâm về môi trường không ngừng tăng lên, dần dần hồi sinh chúng. Nhưng sự hồi sinh đó sẽ dẫn đến tương lai, chứ không phải chỉ là trào lưu thoáng chốc. Ước tính, đến năm 2040 hơn một nửa số xe mới xuất xưởng sẽ chỉ được lắp đặt pin.

Và bây giờ là lúc chúng ta nhìn lại, thứ phương tiện từng bị chối bỏ trong quá khứ, rồi sau này trở lại và nhanh chóng chiếm lấy tiêu điểm của thế giới. Bài viết dưới đây sẽ điểm qua các mốc đáng chú ý trong lịch sử của xe điện.

Những năm 1800:

Ngoài cùng bên trái: chủ đề thông báo sự xuất hiện của một cỗ xe chạy điện trên báo;Pittsburgh Dispatch năm 1981. Ở giữa: một bài đăng năm 1897 về xe taxi điện chạy ở New York. Phía trên bên phải: giao thông ở Mỹ những năm 1900. Dưới cùng bên phải: chiếc La Jamais Contente sau một cuộc đua năm 1899

Ngay từ những năm đầu 1800, một số nhà sáng chế đã thử nghiệm các loại phương tiện chạy điện. Robert Anderson được ghi nhận là người đầu tiên phát minh ra cỗ xe điện thô, sử dụng loại pin không thể sạc lại. Phát minh của ông xuất hiện trước cả xe chạy động cơ xăng hơn nửa thế kỷ. Sau đó 1890, nhà hóa học William Morrison vốn hứng thứ với điện từ ngày bé, đã phát triển một sản phẩm được ghi nhận là xe ô tô chạy điện đầu tiên ở Mỹ. Xe cần 10 tiếng để lần sạc, 24 cell pin được đặt ở dưới ghế ngồi.

Tháng Tư năm 1899, tay đua Bỉ Camille Jenatzy là người đâu tiên đạt đến vận tốc hơn 100km/h, bằng một chiếc xe điện tự phát triển là La Jamais Contente. Taxi điện sau đó phổ biến cho đến cuối thế kỷ. Không may, vụ tai nạn xe đầu tiên đã xảy ra khi Henry Bliss bị một chiếc taxi điện ở New York đâm vào ngày 13 tháng 9 năm 1899.

Giai đoạn 1900-1910:

Bên trái: quảng cáo một mẫu xe điện từ Baker Motor năm 1912. Phía trên bên phải: thử nghiệm xe chạy điện của Ford. Phía dưới bên phải: một phụ nữ đang sạc điện cho mẫu Columbia Mark 68 Victoria năm 1912

Khoảng 1/3 các xe chạy trên đường sá Mỹ lúc này là xe điện, nhờ một mạng lưới các trạm sạc rộng khắp. Các hãng xe cũng nhắm đến phụ nữ, bằng cách "trang điểm" cho cỗ xe của mình bóng bẩy hơn trong mắt chị em. Đồ bao bọc lạ mắt, lọ hoa, đồng hồ hay kể cả dụng cụ trang điểm,... Để thuyết phục, họ khoa trương rằng xe chạy êm và dễ vận hành hơn các loại chạy xăng dầu. Hai con người nổi tiếng, Henry Ford và Thomas Edison đã làm việc chung trên một mẫu xe điện "rẻ mà thật thực tiễn". Tuy nhiên, sau đó họ đã bỏ rơi dự án.  Ferdinand Porsche sau đó đã tự phát triển chiếc xe điện đầu tiên của mình. Sau này, nó trở thành chiếc xe hybrid đầu tiên của thế giới, chạy bằng cả xăng lẫn điện, Lohner-Porsche. Kỹ sư ô tô này cũng chính là người sáng lập ra hãng xe Porsche, nếu bạn đã nhận ra.

Giai đoạn 1920-1960:

Trên và dưới bên trái: mẫu xe Henney Kilowatt năm 1966 được tùy chỉnh lại từ Renault Dauphines. Trên cùng bên phải: xe golf cart chạy điện do Lektro giới thiệu. Dưới cùng bên phải: mẫu xe Electrovair II từ GM

Sự phổ biến của xe điện suy giảm mau chóng do mẫu xe huyền thoại Model T của Henry Ford xuất hiện. Đầu 1930, một số xe chạy điện đã bị bỏ lại bên đường, người ta dường như không còn cần đến chúng. Đến 1954, một hướng ứng dụng mới xuất hiện, Lektro giới thiệu nhứng chiếc xe golf cart chạy điện đầu tiên. Vào 1959, National Union Electric Corp. đã tùy chỉnh lại 100 chiếc Renault Dauphines để chạy bằng pin. Nhưng chỉ có 47 chiếc được đặt.

Vào những năm 1960, một số hãng như General Motors sản xuất vài mẫu concept, chỉ để phản hồi với các lo ngại về ô nhiễm không khí đang tăng dần trong dân chúng và chính quyền.

Giai đoạn 1970-1980:

Trên cùng bên trái: nguyên mẫu xe chạy trong đô thị của GM năm 1973. Trên cùng ở giữa: một đoạn phim ghi lại cảnh Lunar Roving Vehicle di chuyển trên mặt trăng. Trên cùng bên phải: mẫu CitiCar của NASA năm 1976. Dưới cùng: Phi hành gia James B. Irwin và chiếc xe trên mặt trăng năm 1971

Xe điện bắt đầu được chú ý trở lại khi cơ quan hàng không NASA vận hành chiếc Lunar Roving Vehicle trên mặt trăng. Đây là thành quả hợp tác của Boeing và GM, nhằm tạo ra một cỗ xe hoạt động được trên môi trường ngoài vũ trụ. Sau đó, giá xăng tăng vọt khiến Bộ Năng lượng Hoa Kỳ và các hãng xe nóng lòng tìm loại thay thế. Tuy nhiên, xe điện đã không được chấp nhận vì tầm hoạt động lẫn hiệu suất đều kém hơn kỳ vọng. Lúc này, người ta quay lại cải tiến công nghệ lưu trữ năng lượng.

Những năm 1990:

Trên cùng bên trái: một mẩu quảng cáo Nissan Altra từ năm 1997. Dưới cùng bên trái: Chủ tịch Hiroshi Okuda giới thiệu Toyota Prius tại Chiba năm 1997. Trên cùng bên phải: mẫu xe EV1 ra mắt năm 1996. Dưới cùng bên phải: Honda Insight trưng bày năm 1999

Các quy định về khí thải được thắt chặt hơn, khiến các hãng xe phải mau chóng tập trung vào xe chạy nhiên liệu thay thế. Năm 1997, GM tung ra EV1, mẫu xe điện hai chỗ ngồi và cung cấp cho cư dân tại California để nghiên cứu thị trường. Các xe hybrid cũng bắt đầu được sản xuất hàng loạt, Toyota Prius và Honda Insight sử dụng các thỏi pin li-ion. Nissan sản xuất chừng 200 chiếc Altra EV để nhập cuộc.

Một sự kiện quan trọng cần phải nhắc đến giai đoạn cuối thế kỷ 20. Năm 1991, tập đoàn Sony đưa vào sản xuất hàng loạt pin li-ion, tạo ra bước đột phá trong công nghệ lưu trữ năng lượng. Chính sự kiện quan trọng này đã thúc đẩy hàng loạt lĩnh vực phát triển, như xe chạy điện hay smartphone của chúng ta đều đang dùng pin li-ion.

Những năm 2000:

Trên cùng bên trái: mẫu xe EV1. Dưới cùng bên trái: các xe EV1 bị thải bỏ ở Mesa, Arizona, năm 2003. Trên cùng bên phải: Tesla Roadster xuất hiện năm 2007. Dưới cùng bên phải: Elon Musk.

Mặc dù cánh tài xế tỏ ra yêu thích, GM đã phá hủy hàng loạt các mẫu thử EV1 sau khi chúng hết hạn sử dụng. Và cuộc nghiên cứu thị trường của họ cũng kết thúc vào năm 2003. Cùng năm đó, Martin Eberhard và Marc Tarpenning thành lập công ty Tesla. Elon Musk, đồng sáng lập Pay Pal nhanh chóng đầu tư vào đây từ sớm. Sau đó, Musk trở thành Chủ tịch Hội đồng quản trị năm 2004. Như thông tin truyền thông đã nhắc đến nhiều, chính việc GM phá hủy hàng loạt các xe EV1 đã truyền cảm hứng cho Tesla, khiến công ty đặt cược tương lai chính mình vào xe điện.

Năm 2008, họ ra mắt chiếc xe thể thao Roadster, chạy hoàn toàn bằng pin li-ion.

Những năm 2010:

Trên cùng bên trái: Nissan Leaf ra mắt ở Nhật năm 2010. Dưới cùng bên trái: Musk công bố xe đầu kéo của Tesla. Trên cùng bên phải: một trạm sạc tại Trung Quốc năm 2016. Dưới cùng bên phải: mẫu xe chạy điện Volkswagen I.D. R trong giải đua PPIHC năm 2018

Nissan bắt đầu bán Leaf, mẫu xe điện bán chạy nhất thế giới. Tesla đẩy mạnh xe điện với ba mẫu sedan Model S, SUV Model X và một mẫu giá rẻ Model 3. Musk đồng thời thông báo về kế hoạch tung ra một chiếc đầu kéo chạy điện. Tesla sẽ đối đầu trực diện với Daimler (sở hữu thương hiệu Mercedes-Benz) và BYD, công ty Trung Quốc được Warren Buffett đầu tư. Lúc này, Trung Quốc nỗ lực cắt giảm ô nhiễm không khí và tiêu thụ xăng dầu, đã tung ra nhiều chính sách khuyến khích xe điện và biến nơi đây thành thị trường lớn nhất thế giới. Hàng trăm công ty nhảy vào tranh giành thị trường.

Năm 2018, nguyên mẫu xe chạy điện Volkswagen I.D. R của hãng xe danh tiếng thiết lập kỷ lục mới tại giải đua xe khắc nghiệt nhất hành tinh - Pikes Peak International Hill Climb (PPIHC). Hoàn thành đường đua 12,42 dặm (gần 20km) trong vòng 7 phút 57,1 giây. Kỷ lục trước đó được lập bởi tay đua Sébastien Loeb người Pháp với chiếc Peugeot 208 T16, mất hơn 8 phút.

Và tương lai

Theo chiều kim đồng hồ từ trên xuống: Audi e-tron, Rivian R1T, Mercedes-Benz EQC, Jaguar I-Pace, Porsche Taycan, Mercedes-Benz eActros, Lucid Motors Air

Hơn 230 mẫu xe chạy bằng pin sẽ có mặt trên toàn cầu vào năm 2021, nhiều hơn con số 179 cuối năm 2018. Đến 2024, Bloomberg ước tính doanh số tại Mỹ sẽ vượt mốc 1 triệu, gấp 10 lần ghi nhận năm 2017 là 104.000. Ở Trung Quốc, con số có thể là 3 triệu. Lý do cho sự bùng nổ này là gì?

Các quy định ngày càng khắt khe hơn về chất lượng không khí, môi trường nói chung, nhu cầu của khách hàng và giá pin li-ion liên tục lao dốc. Mọi chuyện bắt đầu từ chiếc xe ngựa chạy điện đầu tiên của Robert Anderson năm 1832.

Ambitious Man