Trung Quốc sẽ thống trị xe điện nhờ quy mô sản xuất khổng lồ

Xpeng Motors, một công ty khởi nghiệp ô tô điện của Trung Quốc, gần đây đã mở cửa một nhà máy lắp ráp lớn ở đông nam Trung Quốc và đang trong quá trình xây dựng một nhà máy tương tự gần đó. Công ty thậm chí đã lên kế hoạch mở một nhà máy thứ ba.

Một công ty sản xuất ô tô điện khác của Trung Quốc, Nio, cũng đã đưa vào hoạt động một nhà máy lớn ở miền Trung Trung Quốc và đang chuẩn bị xây dựng nhà máy thứ hai cách đó vài ki-lô-mét.

Zhejiang Geely, chủ sở hữu của hãng xe hơi Volvo, đã tiết lộ thông tin về một nhà máy sản xuất ô tô điện mới khổng lồ ở miền đông Trung Quốc của công ty này vào tháng trước, sánh ngang với một số nhà máy lắp ráp lớn nhất thế giới về quy mô.

Evergrande, một công ty bất động sản đang gặp khó khăn của Trung Quốc, cũng vừa xây dựng các nhà máy ô tô điện ở các Thượng Hải và Quảng Châu, hy vọng sẽ sản xuất được lượng ô tô điện tương đương với toàn bộ khu vực Bắc Mỹ vào năm 2025.

Một chiếc ô tô điện sắp qua dây chuyền lắp ráp tại nhà máy của Xpeng ở Zhaoqing, Trung Quốc (ảnh: Keith Bradsher, The New York Times)

Trung Quốc đang xây dựng các nhà máy sản xuất ô tô điện với tốc độ nhanh gần bằng toàn bộ phần còn lại của thế giới cộng lại. Các nhà sản xuất Trung Quốc đang sử dụng hàng tỷ USD huy động được từ nhà đầu tư quốc tế và lãnh đạo địa phương có cùng tư tưởng, nhằm đánh bại những hãng ô tô lâu đời trên toàn cầu.

Tuy nhiên, vẫn chưa có nhiều bảo đảm cho thành công của những nỗ lực này. Những doanh nghiệp tham gia vào cuộc chơi này chủ yếu là start-up, hãng điện tử, các tân binh khác của ngành công nghiệp xe hơi Trung Quốc. Họ đang đặt cược những lái xe và nhiều khách tiêu dùng khác của quốc gia tỷ dân, sẵn sàng chi từ 40.000 USD (khoảng 922 triệu đồng) trở lên cho những thương hiệu chưa từng nghe đến.

Các nhà sản xuất ô tô Trung Quốc thừa nhận, kinh nghiệm mang lại cho các công ty ô tô lâu đời một số lợi thế. Nhưng họ khẳng định kế hoạch sẽ thành công.

He Xiaopeng, chủ tịch và giám đốc điều hành của Xpeng, khẳng định chắc nịch trong một cuộc phỏng vấn: "Chúng tôi có ý chí và sự kiên nhẫn. Chúng ta cảm thấy việc này là vô cùng thách thức, nhưng chúng ta vẫn phải tiến lên".

Ngành công nghiệp Trung Quốc đang có động lực phát triển. Trung Quốc sẽ sản xuất hơn 8 triệu ô tô điện mỗi năm vào năm 2028, theo ước tính của công ty dữ liệu toàn cầu LMC Automotive, so với chỉ 1 triệu của năm ngoái. Châu Âu đang hướng đến sản lượng 5,7 triệu ô tô chạy hoàn toàn bằng điện vào cùng thời điểm đó.

General Motors và các nhà sản xuất ô tô Bắc Mỹ khác có kế hoạch bắt kịp tham vọng trên của Trung Quốc. Vào tháng 4, Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden đã kêu gọi Hoa Kỳ đẩy mạnh nỗ lực sản xuất xe điện. Trong một "chuyến thăm" trực tuyến với một nhà máy sản xuất xe buýt điện ở Nam Carolina, ông cảnh báo: "Hiện tại, chúng ta đang bị tụt lại phía sau Trung Quốc."

Theo LMC, các nhà sản xuất ô tô Bắc Mỹ có khả năng sẽ chỉ sản xuất được 1,4 triệu ô tô điện mỗi năm vào năm 2028, so với con số 410.000 của năm ngoái.

Các công ty xe hơi toàn cầu đang giúp Trung Quốc vươn lên vị trí dẫn đầu. Volkswagen gần đây đã bắt đầu xây dựng nhà máy thứ ba ở Trung Quốc được thiết kế để sản xuất ô tô điện.

Trung Quốc đã có cơ sở hạ tầng ô tô điện, nhờ vào việc triển khai hơn 800.000 trạm sạc công cộng trên toàn quốc do chính phủ hậu thuẫn. Con số này gần như gấp đôi so với phần còn lại của thế giới.

Nhà máy sản xuất ô tô điện Nio ở Hợp Phì (ảnh: Keith Bradsher, The New York Times)

Với việc các quốc gia khác trên thế giới triển khai trạm sạc chậm hơn Trung Quốc, các nhà sản xuất ô tô ở những nơi khác có kế hoạch tiếp tục chế tạo một số mẫu xe "lai" (hybrid), kết hợp động cơ điện với động cơ xăng nhỏ trong vài năm nữa. Tuy nhiên, thị trường ô tô chạy hoàn toàn bằng điện hiện đã lớn hơn so với xe hybrid. Nhiều nhà sản xuất ô tô như GM có kế hoạch loại bỏ hoàn toàn động cơ xăng và diesel trong 15 năm tới.

Đối với những chiếc xe hơi mới của Trung Quốc, thương hiệu và tên tuổi sẽ là một thách thức lớn. Các thương hiệu này hầu như không quen thuộc ngay cả với người dân Trung Quốc. Trên những con đường đầy bánh xe của Buick, Volkswagen và Mercedes-Benz, những hãng xe này có thể phải chật vật để trở nên nổi bật trong mắt người tiêu dùng.

Alibaba, "ông lớn" thương mại điện tử Trung Quốc cùng hai công ty được nhà nước hậu thuẫn khác, đã thành lập một liên doanh ô tô điện với tên IM Motors, dự kiến ​​bắt đầu bán xe vào năm tới.

Evergrande đặt tên thương hiệu của mình là Hengchi, phát âm là "Hung-cheh". Sự cuồng nhiệt của thị trường chứng khoán đối với ô tô điện đã đẩy cổ phiếu giao dịch tại Hong Kong của công ty con Evergrande New Energy Vehicle, đạt mức vốn hóa gần bằng GM.

Evergrande có kế hoạch sản xuất và bán 1 triệu chiếc ô tô chạy hoàn toàn bằng điện vào năm 2025. Dù đến nay, tất cả vẫn chỉ là con số 0.

Geely, một công ty lâu năm trong ngành sản xuất xe hơi, đặt tên cho thương hiệu ô tô điện của mình là Zeekr, đồng âm với từ "người tìm kiếm" trong tiếng Trung Quốc. Công ty này lên kế hoạch bắt đầu giao xe vào tháng 10.

Zeekr đang được sản xuất trong một nhà máy sản xuất mới gần Ninh Ba, bờ biển phía đông của Trung Quốc. Nhà máy này toạ lạc trên một không gian hang động với những dây chuyền dài đến hàng dặm, những hàng robot màu kem cao tới 4,5 mét được sản xuất bởi công ty ABB của Thụy Điển. Công suất ban đầu là 300.000 xe một năm, lớn hơn hầu hết các nhà máy sản xuất xe hơi ở Detroit.

"Điều quan trọng nhất là, Trung Quốc có thị trường," Zhao Chunlin, tổng giám đốc nhà máy cho biết.

He Xiaopeng đặt tên cho thương hiệu xe điện của mình là Xpeng, phát âm là "X-pung", theo tên của chính ông. Tính năng thích hợp của xe Xpeng là trợ lý giọng nói tương tự như Siri, giúp vận hàng các dịch vụ internet của ô tô, như tính năng chỉ đường và phát nhạc, cùng tính năng lái xe trên đường cao tốc có sự hỗ trợ của máy tính. Xpeng có kế hoạch có năng lực sản xuất 300.000 xe ô tô mỗi năm vào năm 2024; năm ngoái công ty mới chỉ bán được một phần mười con số đó.

Công việc kinh doanh đem lại lợi nhuận đầu tiên cho ông là phát triển một công ty trình duyệt cho điện thoại di động, có tên UCWeb. Ông đã bán nó cho Alibaba vào năm 2014 và trở thành chủ tịch của đơn vị kinh doanh dịch vụ di động của Alibaba. Cùng năm đó, ông giúp tuyển dụng hai cựu giám đốc điều hành của Guangzhou Auto, thành lập Xpeng.

Ba năm sau, He nắm quyền kiểm soát trực tiếp Xpeng và rời khỏi Alibaba; chính Alibaba cũng mua lại một phần nhỏ cổ phần của nhà sản xuất ô tô này. Ông nắm 23% cổ phần của Xpeng, trong khi Alibaba giữ 12%.

Tại nhà máy tự động hóa ở mức độ cao của Xpeng ở Triệu Khánh, Trung Quốc, một robot nâng những tấm kính màu để gắn lên nóc ô tô (ảnh: Keith Bradsher, The New York Times)

Các quan chức chính phủ Trung Quốc đã hỗ trợ doanh nghiệp một cách tích cực trong suốt chặng đường này. Một doanh nghiệp nhà nước ở Triệu Khánh, thị trấn chạm khắc ngọc bích 1.000 năm tuổi gần Quảng Châu, đã cho Xpeng vay 233 triệu USD vào năm 2017 để xây dựng nhà máy. Thành phố đã trợ cấp cho các khoản thanh toán lãi suất của công ty kể từ đó, theo hồ sơ pháp lý của Xpeng.

Thành phố Vũ Hán đã giúp Xpeng mua đất và vay tiền với lãi suất thấp để xây dựng một nhà máy mới ở đó. Brian Gu, Phó Chủ tịch kiêm Giám đốc của Xpeng cho biết, chính quyền Quảng Châu cũng đã hỗ trợ Xpeng khởi động xây dựng nhà máy tại thành phố đó.

Năm ngoái, sau khi vượt qua đại dịch, Xpeng đã kiếm được bộn tiền tại Phố Wall, nơi sự nổi lên của Tesla đã kích thích sự thèm muốn của các nhà đầu tư đối với ngành công nghiệp xe điện. Công ty Trung Quốc đã huy động được 5 tỷ USD trong đợt phát hành cổ phiếu lần đầu ra công chúng và các đợt bán cổ phiếu sau đó. Hiện họ đang chi một phần tiền cho các nhà máy mới và một phần vào nghiên cứu và phát triển, đặc biệt là trong lĩnh vực lái xe tự hành.

Chúng ta có thể thấy túi tiền của Xpeng sâu đến mức nào qua mức độ tự động hoá đầy tốn kém tại nhà máy Zhaoqing. Robot nâng những tấm nóc ô tô nặng 20kg làm bằng kính tối màu, trát những mảng keo cường lực theo tiêu chuẩn hàng không vũ trụ và ép chúng vào vị trí. Những con robot cao đến thắt lưng lướt trên sàn bê tông xám, mang theo các bảng điều khiển nhạc cụ trong khi chơi phiên bản không lời của ca khúc "My Heart Will Go On" của nữ danh ca Celine Dion. (Các quan chức công ty giải thích rằng những con robot này đã được lập trình như vậy ngay từ đầu.)

Nhà máy này chỉ mất 15 tháng để xây dựng, nhanh hơn đáng kể so với các nhà máy ở phương Tây. Yan Hui, tổng giám đốc dây chuyền cuối cùng của nhà máy, cho biết các quyết định ở đây được đưa ra nhanh chóng hơn so với nhà sản xuất phụ tùng ô tô của Đức, nơi anh từng làm việc.

"Bất kỳ sự thay đổi nào về thiết kế cũng mất nhiều thời gian - ký tên, ký tên, thậm chí ký tên cả bằng tiếng Đức," ông nói. "Nhưng tại Xpeng, chúng tôi chỉ đơn giản cứ thế thay đổi nó mà thôi."

Mặc dù nhiều thương hiệu xe điện vẫn còn quá mới với ngay chính người dân Trung Quốc, nhưng chủ sở hữu của chúng đã có tham vọng vươn ra nước ngoài. Xpeng đang bắt đầu xuất khẩu ô tô sang châu Âu, bắt đầu là Na Uy. Chery, một nhà sản xuất ô tô nhà nước lớn ở miền Trung Trung Quốc, tuần trước đã thông báo rằng họ sẽ bắt đầu xuất khẩu ô tô chạy bằng xăng sang Hoa Kỳ vào năm tới và tiếp theo là ô tô điện.

Hoa Kỳ sẽ là một thị trường khó tính. Chính quyền Donald Trump đã áp thuế 25% trong năm 2018 đối với ô tô nhập khẩu từ Trung Quốc, khiến tiến độ xuất khẩu bị chậm lại. Nhiều bộ phận ô tô điện khác cũng được áp dụng mức thuế tương tự. Điều đó khiến việc các công ty Trung Quốc bắt đầu vận chuyển ô tô điện nguyên bộ sang Hoa Kỳ để lắp ráp trở nên khó khăn hơn nhưng không phải là không thể.

Hiện tại, các công ty Trung Quốc nhận thấy tiềm năng rất lớn để xây dựng thương hiệu của họ trong mắt người tiêu dùng.

Michael Dunne, giám đốc điều hành của ZoZo Go, một công ty tư vấn chuyên về lĩnh vực ô tô điện ở châu Á, cho biết triển vọng của ngành đang trở nên rõ ràng: "Trung Quốc sẽ trở thành kẻ thống trị toàn cầu về sản xuất xe điện".

Quang Huy;(theo The New York Times)