Mai Nhung
Writer
Giữa cơn sốt đầu tư vào trí tuệ nhân tạo (AI), CEO của OpenAI, ông Sam Altman, đã đưa ra một lời cảnh báo thẳng thắn, ví tình hình hiện tại như một "bong bóng" và cho rằng nhiều nhà đầu tư "quá phấn khích" có thể sẽ mất những khoản tiền khổng lồ. Lời cảnh báo này được đưa ra trong bối cảnh một vấn nạn mới đang trỗi dậy: "AI washing", khi các công ty "tô vẽ" khả năng AI của mình để thu hút vốn đầu tư.
Sự bùng nổ của AI đã tạo ra một làn sóng đầu tư khổng lồ. Trong năm 2025, hơn 370 startup AI đã đạt được mức định giá "kỳ lân" (trên 1 tỷ USD), với tổng giá trị vượt 1 nghìn tỷ USD. Kịch bản này đang gợi nhớ lại sự cường điệu của thời kỳ bong bóng dot-com cuối những năm 1990.
Giáo sư Erik Gordon tại Đại học Michigan cảnh báo rằng bong bóng AI lần này có thể còn gây ra những tổn thất nặng nề hơn, bởi quy mô của các nhà đầu tư đã được mở rộng ra rất nhiều, bao gồm cả các quỹ hưu trí và các tài khoản cá nhân.
Thực tế cho thấy, rủi ro là rất lớn. Các nghiên cứu chỉ ra rằng, có tới gần 90% các startup AI không thể trụ nổi quá một năm. Các nguyên nhân chính bao gồm việc không đáp ứng được nhu cầu của thị trường, marketing yếu và các vấn đề về tài chính. Nhiều chuyên gia cho rằng, các startup AI thường thất bại vì chi phí vận hành quá cao, đặc biệt là chi phí cho nhân sự và sức mạnh tính toán.
Một trong những vấn đề đáng lo ngại nhất hiện nay là "AI washing". Thuật ngữ này, được Viện AI Now (NYU) đưa ra vào năm 2019, dùng để chỉ các chiêu trò marketing gian dối khi một công ty tâng bốc việc sử dụng AI, trong khi thực tế họ rất hạn chế hoặc không hề ứng dụng công nghệ này.
Giống như "greenwashing" (tẩy xanh) trong lĩnh vực môi trường, "AI washing" khai thác một trào lưu đang "hot" để khiến sản phẩm có vẻ tiên tiến hơn thực tế. Nhiều công ty chỉ đơn giản là "phủ" lên sản phẩm của mình các từ khóa như "AI-powered" mà không giải thích rõ về công nghệ đằng sau. Một số khác chỉ đơn giản là xây dựng một giao diện người dùng bên trên API của ChatGPT và gọi đó là một sản phẩm AI đột phá.
Vấn nạn này đang làm xói mòn niềm tin của cả khách hàng và các nhà đầu tư chân chính. Các cơ quan quản lý cũng đã bắt đầu hành động. Vào tháng 3 năm 2024, Ủy ban chứng khoán và giao dịch Mỹ (SEC) đã phạt hai quỹ đầu tư vì có hành vi tuyên truyền sai trái về AI. "Đừng có làm cái trò đó," cựu chủ tịch SEC, ông Gary Gensler, đã cảnh báo.
Chủ tịch của OpenAI, ông Bret Taylor, cũng cho rằng thị trường hiện nay có quá nhiều thành phần "rác". Nhiều chuyên gia nhận định rằng thị trường AI đang dần bước vào một giai đoạn "sáp nhập và thanh lọc".
Những startup chỉ tập trung vào việc chạy theo xu hướng mà thiếu đi một lợi thế cạnh tranh thực sự sẽ có khả năng bị loại bỏ một cách nhanh chóng. Cuộc chiến giành giật nhân tài khốc liệt giữa các gã khổng lồ công nghệ cũng đang khiến nhiều startup nhỏ hơn bị "hút máu" hoặc bị thâu tóm.
Cuối cùng, cơn sốt AI chắc chắn sẽ không kết thúc một cách êm đềm. Khi "bong bóng" xẹp xuống, chỉ những startup có nền tảng công nghệ vững chắc, một sản phẩm có giá trị thực sự và một mô hình kinh doanh bền vững mới có thể tồn tại. Còn lại, nhiều startup "3 người và một ý tưởng" có thể sẽ trở thành những bài học đắt giá cho các nhà đầu tư đã quá "phấn khích".
Bong bóng AI và những so sánh với thời kỳ dot-com
Sự bùng nổ của AI đã tạo ra một làn sóng đầu tư khổng lồ. Trong năm 2025, hơn 370 startup AI đã đạt được mức định giá "kỳ lân" (trên 1 tỷ USD), với tổng giá trị vượt 1 nghìn tỷ USD. Kịch bản này đang gợi nhớ lại sự cường điệu của thời kỳ bong bóng dot-com cuối những năm 1990.
Giáo sư Erik Gordon tại Đại học Michigan cảnh báo rằng bong bóng AI lần này có thể còn gây ra những tổn thất nặng nề hơn, bởi quy mô của các nhà đầu tư đã được mở rộng ra rất nhiều, bao gồm cả các quỹ hưu trí và các tài khoản cá nhân.
Thực tế cho thấy, rủi ro là rất lớn. Các nghiên cứu chỉ ra rằng, có tới gần 90% các startup AI không thể trụ nổi quá một năm. Các nguyên nhân chính bao gồm việc không đáp ứng được nhu cầu của thị trường, marketing yếu và các vấn đề về tài chính. Nhiều chuyên gia cho rằng, các startup AI thường thất bại vì chi phí vận hành quá cao, đặc biệt là chi phí cho nhân sự và sức mạnh tính toán.
"AI washing": Chiêu trò marketing trong cơn sốt công nghệ
Một trong những vấn đề đáng lo ngại nhất hiện nay là "AI washing". Thuật ngữ này, được Viện AI Now (NYU) đưa ra vào năm 2019, dùng để chỉ các chiêu trò marketing gian dối khi một công ty tâng bốc việc sử dụng AI, trong khi thực tế họ rất hạn chế hoặc không hề ứng dụng công nghệ này.
Giống như "greenwashing" (tẩy xanh) trong lĩnh vực môi trường, "AI washing" khai thác một trào lưu đang "hot" để khiến sản phẩm có vẻ tiên tiến hơn thực tế. Nhiều công ty chỉ đơn giản là "phủ" lên sản phẩm của mình các từ khóa như "AI-powered" mà không giải thích rõ về công nghệ đằng sau. Một số khác chỉ đơn giản là xây dựng một giao diện người dùng bên trên API của ChatGPT và gọi đó là một sản phẩm AI đột phá.
Vấn nạn này đang làm xói mòn niềm tin của cả khách hàng và các nhà đầu tư chân chính. Các cơ quan quản lý cũng đã bắt đầu hành động. Vào tháng 3 năm 2024, Ủy ban chứng khoán và giao dịch Mỹ (SEC) đã phạt hai quỹ đầu tư vì có hành vi tuyên truyền sai trái về AI. "Đừng có làm cái trò đó," cựu chủ tịch SEC, ông Gary Gensler, đã cảnh báo.
Cuộc thanh lọc không thể tránh khỏi</h4>
Chủ tịch của OpenAI, ông Bret Taylor, cũng cho rằng thị trường hiện nay có quá nhiều thành phần "rác". Nhiều chuyên gia nhận định rằng thị trường AI đang dần bước vào một giai đoạn "sáp nhập và thanh lọc".
Những startup chỉ tập trung vào việc chạy theo xu hướng mà thiếu đi một lợi thế cạnh tranh thực sự sẽ có khả năng bị loại bỏ một cách nhanh chóng. Cuộc chiến giành giật nhân tài khốc liệt giữa các gã khổng lồ công nghệ cũng đang khiến nhiều startup nhỏ hơn bị "hút máu" hoặc bị thâu tóm.
Cuối cùng, cơn sốt AI chắc chắn sẽ không kết thúc một cách êm đềm. Khi "bong bóng" xẹp xuống, chỉ những startup có nền tảng công nghệ vững chắc, một sản phẩm có giá trị thực sự và một mô hình kinh doanh bền vững mới có thể tồn tại. Còn lại, nhiều startup "3 người và một ý tưởng" có thể sẽ trở thành những bài học đắt giá cho các nhà đầu tư đã quá "phấn khích".
