Khánh Vân
Writer
Trong một màn so tài "không cân sức", AI tạo sinh đình đám của năm 2025 đã bị đánh bại bởi một chương trình cờ vua chạy trên máy Atari 2600. Câu chuyện này không chỉ gây cười mà còn là một minh chứng rõ ràng về những giới hạn và bản chất thực sự của các mô hình ngôn ngữ lớn.
Trên mạng xã hội LinkedIn, một câu chuyện về những giới hạn của trí tuệ nhân tạo (AI) đang nhận được rất nhiều sự chú ý và bàn luận. Một kỹ sư máy tính có tên Robert Jr. Caruso đã thực hiện một thử nghiệm thú vị: cho ChatGPT chơi cờ vua với máy chơi game Atari 2600 (thông qua một chương trình giả lập có tên là Stella).
Kết quả chung cuộc đã làm bất ngờ rất nhiều cư dân mạng: ai có thể ngờ được một hệ thống AI đình đám của năm 2025, có khả năng viết văn, làm thơ, lập trình, lại có thể thất bại một cách "ê chề" trước sức mạnh tính toán của một cỗ máy từ thập niên 70?
Tuy nhiên, trước khi phân tích trận thua của ChatGPT, chúng ta cần phải nắm rõ một số khái niệm cơ bản về các “cỗ máy chơi cờ”, hay thuật ngữ chuyên ngành là các “chess engine” (engine cờ vua). Về cơ bản, những hệ thống này là các chương trình máy tính được thiết kế chuyên biệt cho một mục đích duy nhất: chơi cờ. Chúng có thể dự đoán trước được các nước đi của đối thủ, đồng thời sở hữu sức mạnh xử lý để có thể tính toán ra nước đi hiệu quả nhất trong hàng triệu khả năng. Máy tính càng mạnh, số nước đi mà máy có thể “tiên đoán” trước được sẽ càng cao.
Vào năm 1997, siêu máy tính Deep Blue của IBM đã lập nên một kỷ lục lịch sử khi lần đầu tiên đả bại một đại kiện tướng cờ vua đương thời của con người, không ai khác chính là huyền thoại Garry Kasparov. Với khả năng tính toán tới 200 triệu nước đi khả thi trong mỗi giây, Deep Blue đã có thể chiến thắng được "vua cờ" Kasparov. Kể từ đó đến nay, sức mạnh tính toán của máy tính ngày một mạnh hơn, các engine cờ vua ngày một hiện đại và có thể dễ dàng đánh bại cả những người chơi cờ ở cấp độ đại kiện tướng giỏi nhất.
Trong khi đó, "nhân vật chính" của câu chuyện trên LinkedIn lại có một sức mạnh xử lý vô cùng khiêm tốn. Chiếc máy chơi game Atari 2600 sử dụng vi xử lý MOS Technology 6507 chỉ chạy ở tốc độ 1,19 MHz, hiệu năng chỉ được tính bằng KFLOPS (nghìn phép tính dấu phẩy động mỗi giây), và theo mô tả của kỹ sư Robert Jr. Caruso, cỗ máy chơi game “cổ đại” này chỉ có thể tính trước được từ 1 đến 2 nước cờ mà thôi.
Dù có sức mạnh xử lý vượt trội hơn hàng triệu lần, ChatGPT vẫn không thể nào đả bại được engine chơi cờ trên máy Atari 2600, ngay cả khi được chơi ở độ khó Sơ Cấp (Beginner).
ChatGPT đã liên tục mắc những lỗi sơ đẳng: nó nhầm lẫn giữa quân Xe và quân Tượng, mắc sai sót khi không thực hiện những nước đi phòng thủ cơ bản, và thậm chí còn quên cả vị trí của các quân cờ trên bàn cờ. Theo lời kể của kỹ sư Robert Jr. Caruso, khi ChatGPT đổ lỗi rằng do hình ảnh các quân cờ trên máy Atari 2600 quá khó để phân biệt, anh đã chuyển sang sử dụng ký hiệu cờ vua đại số – một cách biểu đạt vị trí và nước đi của các quân cờ bằng văn bản, vốn rất thông dụng trong giới cờ vua.
Tuy nhiên, kỹ năng chơi cờ của ChatGPT vẫn không hề được cải thiện. Anh Caruso đã đưa ra một nhận định hài hước rằng ChatGPT đã “mắc đủ các lỗi ngớ ngẩn để có thể bị loại khỏi một câu lạc bộ cờ vua của học sinh tiểu học lớp 3”.
Nhưng cũng phải hiểu cho ChatGPT một điều như thế này: nó là một công cụ AI vận hành trên nền tảng mô hình ngôn ngữ lớn (Large Language Model - LLM). Về cơ bản, nó là một "cỗ máy sinh chữ", được huấn luyện để có thể tạo ra các nội dung dưới dạng văn bản có nghĩa và logic, chứ nó không phải là một cỗ máy có khả năng tính toán chiến lược và tham gia vào những trò chơi trí tuệ có nhiều biến số như cờ vua.
Cả engine chơi cờ trên Atari 2600 của ngày xưa và ChatGPT của ngày nay đều vẫn được xem là những mô hình AI cấp thấp. Chúng lần lượt là:
Một điều thú vị là dưới phần bình luận của câu chuyện trên LinkedIn, có một vị khách đặc biệt đã để lại lời bình. Ấy chính là ông Larry Wagner, một nhà khoa học máy tính, lập trình viên, và là một trong những "cha đẻ" của chính trò chơi cờ vua trên máy Atari 2600.
Ông nói: “Đã lâu rồi tôi không còn nghĩ nhiều đến việc lập trình cờ vua nữa. Nhưng một ngày nào đó, tôi muốn tái dựng lại sự cải tiến của thuật toán alpha-beta, vốn đã giúp cho chương trình có thể nhìn xa thêm được một lớp nước đi mà không tốn quá nhiều tài nguyên tính toán.”
Bình luận của ông như một lời nhắc nhở về những nỗ lực tối ưu hóa của các lập trình viên thế hệ trước, những người đã phải làm việc với những tài nguyên phần cứng vô cùng hạn chế.
Khi AI "đỉnh cao" đối đầu cỗ máy "cổ đại"
Trên mạng xã hội LinkedIn, một câu chuyện về những giới hạn của trí tuệ nhân tạo (AI) đang nhận được rất nhiều sự chú ý và bàn luận. Một kỹ sư máy tính có tên Robert Jr. Caruso đã thực hiện một thử nghiệm thú vị: cho ChatGPT chơi cờ vua với máy chơi game Atari 2600 (thông qua một chương trình giả lập có tên là Stella).
Kết quả chung cuộc đã làm bất ngờ rất nhiều cư dân mạng: ai có thể ngờ được một hệ thống AI đình đám của năm 2025, có khả năng viết văn, làm thơ, lập trình, lại có thể thất bại một cách "ê chề" trước sức mạnh tính toán của một cỗ máy từ thập niên 70?
Bối cảnh: "Cỗ máy chơi cờ" và sức mạnh tính toán
Tuy nhiên, trước khi phân tích trận thua của ChatGPT, chúng ta cần phải nắm rõ một số khái niệm cơ bản về các “cỗ máy chơi cờ”, hay thuật ngữ chuyên ngành là các “chess engine” (engine cờ vua). Về cơ bản, những hệ thống này là các chương trình máy tính được thiết kế chuyên biệt cho một mục đích duy nhất: chơi cờ. Chúng có thể dự đoán trước được các nước đi của đối thủ, đồng thời sở hữu sức mạnh xử lý để có thể tính toán ra nước đi hiệu quả nhất trong hàng triệu khả năng. Máy tính càng mạnh, số nước đi mà máy có thể “tiên đoán” trước được sẽ càng cao.
Vào năm 1997, siêu máy tính Deep Blue của IBM đã lập nên một kỷ lục lịch sử khi lần đầu tiên đả bại một đại kiện tướng cờ vua đương thời của con người, không ai khác chính là huyền thoại Garry Kasparov. Với khả năng tính toán tới 200 triệu nước đi khả thi trong mỗi giây, Deep Blue đã có thể chiến thắng được "vua cờ" Kasparov. Kể từ đó đến nay, sức mạnh tính toán của máy tính ngày một mạnh hơn, các engine cờ vua ngày một hiện đại và có thể dễ dàng đánh bại cả những người chơi cờ ở cấp độ đại kiện tướng giỏi nhất.
Trong khi đó, "nhân vật chính" của câu chuyện trên LinkedIn lại có một sức mạnh xử lý vô cùng khiêm tốn. Chiếc máy chơi game Atari 2600 sử dụng vi xử lý MOS Technology 6507 chỉ chạy ở tốc độ 1,19 MHz, hiệu năng chỉ được tính bằng KFLOPS (nghìn phép tính dấu phẩy động mỗi giây), và theo mô tả của kỹ sư Robert Jr. Caruso, cỗ máy chơi game “cổ đại” này chỉ có thể tính trước được từ 1 đến 2 nước cờ mà thôi.
Màn thua "khó đỡ" của ChatGPT
Dù có sức mạnh xử lý vượt trội hơn hàng triệu lần, ChatGPT vẫn không thể nào đả bại được engine chơi cờ trên máy Atari 2600, ngay cả khi được chơi ở độ khó Sơ Cấp (Beginner).
ChatGPT đã liên tục mắc những lỗi sơ đẳng: nó nhầm lẫn giữa quân Xe và quân Tượng, mắc sai sót khi không thực hiện những nước đi phòng thủ cơ bản, và thậm chí còn quên cả vị trí của các quân cờ trên bàn cờ. Theo lời kể của kỹ sư Robert Jr. Caruso, khi ChatGPT đổ lỗi rằng do hình ảnh các quân cờ trên máy Atari 2600 quá khó để phân biệt, anh đã chuyển sang sử dụng ký hiệu cờ vua đại số – một cách biểu đạt vị trí và nước đi của các quân cờ bằng văn bản, vốn rất thông dụng trong giới cờ vua.
Tuy nhiên, kỹ năng chơi cờ của ChatGPT vẫn không hề được cải thiện. Anh Caruso đã đưa ra một nhận định hài hước rằng ChatGPT đã “mắc đủ các lỗi ngớ ngẩn để có thể bị loại khỏi một câu lạc bộ cờ vua của học sinh tiểu học lớp 3”.
Lời giải thích: Vì sao AI "siêu thông minh" lại thua?
Nhưng cũng phải hiểu cho ChatGPT một điều như thế này: nó là một công cụ AI vận hành trên nền tảng mô hình ngôn ngữ lớn (Large Language Model - LLM). Về cơ bản, nó là một "cỗ máy sinh chữ", được huấn luyện để có thể tạo ra các nội dung dưới dạng văn bản có nghĩa và logic, chứ nó không phải là một cỗ máy có khả năng tính toán chiến lược và tham gia vào những trò chơi trí tuệ có nhiều biến số như cờ vua.
Cả engine chơi cờ trên Atari 2600 của ngày xưa và ChatGPT của ngày nay đều vẫn được xem là những mô hình AI cấp thấp. Chúng lần lượt là:
- Trí tuệ nhân tạo miền hẹp (Narrow AI): Engine cờ vua trên Atari chỉ có thể làm giỏi duy nhất một tác vụ là chơi cờ.
- Trí tuệ nhân tạo suy luận (Reasoning AI): ChatGPT tìm kiếm các mẫu hợp lý trong kho dữ liệu khổng lồ của nó để đưa ra câu trả lời bằng văn bản, chứ không thực sự "suy nghĩ" hay tính toán chiến thuật.
Bình luận từ "cha đẻ" của game cờ vua Atari 2600
Một điều thú vị là dưới phần bình luận của câu chuyện trên LinkedIn, có một vị khách đặc biệt đã để lại lời bình. Ấy chính là ông Larry Wagner, một nhà khoa học máy tính, lập trình viên, và là một trong những "cha đẻ" của chính trò chơi cờ vua trên máy Atari 2600.
Ông nói: “Đã lâu rồi tôi không còn nghĩ nhiều đến việc lập trình cờ vua nữa. Nhưng một ngày nào đó, tôi muốn tái dựng lại sự cải tiến của thuật toán alpha-beta, vốn đã giúp cho chương trình có thể nhìn xa thêm được một lớp nước đi mà không tốn quá nhiều tài nguyên tính toán.”
Bình luận của ông như một lời nhắc nhở về những nỗ lực tối ưu hóa của các lập trình viên thế hệ trước, những người đã phải làm việc với những tài nguyên phần cứng vô cùng hạn chế.
