ChatGPT, công cụ trí tuệ nhân tạo (AI) được xem là trợ lý đắc lực trong việc soạn thảo văn bản, lập trình và giải quyết các vấn đề phức tạp, lại đang đối mặt với một hạn chế khó tin: không thể thực hiện tác vụ cơ bản nhất là xem giờ. Nghịch lý này đang thu hút sự quan tâm của giới công nghệ, đặt ra những câu hỏi sâu sắc về bản chất vận hành của các mô hình ngôn ngữ lớn hiện nay.
"Thiên tài" lạc lối trong dòng thời gian
Trong các thử nghiệm thực tế, khi người dùng đặt câu hỏi về thời gian hiện tại, ChatGPT thường đưa ra những câu trả lời sai lệch hoặc thẳng thắn thừa nhận sự bất lực của mình. Điển hình trong một cuộc thử nghiệm do The Verge thực hiện, chatbot này phản hồi: "Tôi không có quyền truy cập định vị và đồng hồ thời gian thực trên thiết bị của bạn, nên không thể đưa ra giờ giấc chính xác". Đáng chú ý, dù không biết giờ, AI này lại khẳng định chắc chắn ngày hôm đó là 20/11/2025, thậm chí in đậm thông tin để nhấn mạnh độ tin cậy.
Đôi khi, ChatGPT cố gắng đưa ra dự đoán bằng cách yêu cầu người dùng cung cấp địa điểm cụ thể. Tuy nhiên, kết quả vẫn thường xuyên sai lệch. Ví dụ, vào lúc 11h08 thực tế, AI lại thông báo rằng tại New York đang là 12h42, kèm theo lời cảnh báo "nếu đồng hồ hệ thống của bạn chính xác". Sự thiếu nhất quán này đã trở thành chủ đề bàn tán trên nhiều diễn đàn công nghệ, nơi người dùng lo ngại rằng một khiếm khuyết cơ bản như vậy có thể làm lu mờ những năng lực vượt trội khác của trí tuệ nhân tạo.
Sự khác biệt giữa chip bán dẫn và mô hình ngôn ngữ
Để hiểu rõ nguyên nhân, cần phân biệt cơ chế hoạt động của máy tính truyền thống và AI tạo sinh. Các thiết bị như điện thoại hay máy tính xách tay có thể xem giờ chính xác nhờ được tích hợp các chip bán dẫn chuyên dụng làm nhiệm vụ đếm thời gian thực (RTC). Ngược lại, các mô hình như ChatGPT, Gemini hay Claude được xây dựng với mục đích hoàn toàn khác: nhận diện, dự đoán và phản hồi ngôn ngữ dựa trên dữ liệu huấn luyện.
Chuyên gia AI Yervant Kulbashian đưa ra một so sánh hình tượng: tình trạng của ChatGPT giống như một người uyên bác bị mắc kẹt trên hoang đảo, xung quanh là hàng núi sách vở chứa đầy tri thức nhân loại nhưng lại không hề có một chiếc đồng hồ nào. Mô hình ngôn ngữ hoạt động trong một không gian khép kín, chỉ có thể tham chiếu từ những dữ liệu đã được nạp vào không gian đó, và những dữ liệu này không được cập nhật liên tục theo từng giây.
Ông Pasquale Minervini, nhà nghiên cứu tại Đại học Edinburgh (Scotland), nhận định rằng nếu không được cấp quyền truy cập vào đồng hồ hệ thống hoặc công cụ tìm kiếm, AI giống như "một đứa trẻ vừa sinh ra vào thời điểm đó và không biết gì cả". Đại diện của OpenAI, bà Taya Christianson, cũng xác nhận rằng mô hình vận hành ChatGPT không tích hợp sẵn chức năng xem giờ, buộc nó phải dựa vào các công cụ tìm kiếm bên ngoài nếu muốn truy cập dữ liệu thời gian mới nhất.
Bài toán đánh đổi tài nguyên hệ thống
Một câu hỏi đặt ra là tại sao các nhà phát triển không đơn giản là tích hợp một đồng hồ vào hệ thống AI? Theo ông Kulbashian, vấn đề nằm ở sự đánh đổi về tài nguyên kỹ thuật, cụ thể là cửa sổ ngữ cảnh (context window). Đây là giới hạn về lượng thông tin mà mô hình có thể ghi nhớ và xử lý trong một phiên làm việc.
Mỗi khi AI truy cập vào đồng hồ hệ thống để cập nhật thời gian, nó phải bổ sung thông tin đó vào cửa sổ ngữ cảnh. Nếu quy trình này diễn ra liên tục, các dữ liệu quan trọng trước đó sẽ bị đẩy ra ngoài và dần biến mất để nhường chỗ cho thông tin giờ giấc. Việc cập nhật liên tục như vậy không chỉ tiêu tốn tài nguyên mà còn có nguy cơ làm nhiễu hệ thống, khiến AI bị "bối rối" và giảm hiệu suất xử lý các tác vụ chính.
Những điểm mù về nhận thức
Hạn chế của AI về thời gian không chỉ dừng lại ở việc xem giờ kỹ thuật số. Các nghiên cứu của ông Minervini cho thấy các mô hình AI hàng đầu thế giới hiện nay cũng gặp khó khăn lớn trong việc xử lý các tác vụ thị giác liên quan đến thời gian. Khi được cung cấp hình ảnh một chiếc đồng hồ cơ khí, AI thường chật vật để xác định vị trí của kim giờ và kim phút. Tương tự, chúng cũng gặp nhiều trở ngại khi phải đọc và hiểu thông tin từ các cuốn lịch truyền thống.
Mặc dù người dùng có thể lách luật bằng cách yêu cầu chatbot tìm kiếm thông tin trên Internet hoặc kết nối với dữ liệu cá nhân, nhưng phương pháp này đi kèm với rủi ro an ninh mạng, bao gồm việc AI có thể tiếp cận các đoạn mã lệnh độc hại (prompt injection) trôi nổi trên mạng.
Vấn đề cốt lõi đối với người dùng phổ thông là ChatGPT thường không làm rõ những hạn chế của chính nó. Về bản chất, AI không nói dối, nhưng nó được lập trình để dự đoán và đưa ra những gì người dùng muốn thấy, dẫn đến những câu trả lời sai lệch nhưng đầy tự tin. OpenAI khẳng định họ đang tiếp tục nỗ lực để hoàn thiện khả năng của ChatGPT, nhưng hiện tại, việc xem giờ vẫn là một "gót chân Achilles" của siêu trí tuệ này.
"Thiên tài" lạc lối trong dòng thời gian
Trong các thử nghiệm thực tế, khi người dùng đặt câu hỏi về thời gian hiện tại, ChatGPT thường đưa ra những câu trả lời sai lệch hoặc thẳng thắn thừa nhận sự bất lực của mình. Điển hình trong một cuộc thử nghiệm do The Verge thực hiện, chatbot này phản hồi: "Tôi không có quyền truy cập định vị và đồng hồ thời gian thực trên thiết bị của bạn, nên không thể đưa ra giờ giấc chính xác". Đáng chú ý, dù không biết giờ, AI này lại khẳng định chắc chắn ngày hôm đó là 20/11/2025, thậm chí in đậm thông tin để nhấn mạnh độ tin cậy.
Đôi khi, ChatGPT cố gắng đưa ra dự đoán bằng cách yêu cầu người dùng cung cấp địa điểm cụ thể. Tuy nhiên, kết quả vẫn thường xuyên sai lệch. Ví dụ, vào lúc 11h08 thực tế, AI lại thông báo rằng tại New York đang là 12h42, kèm theo lời cảnh báo "nếu đồng hồ hệ thống của bạn chính xác". Sự thiếu nhất quán này đã trở thành chủ đề bàn tán trên nhiều diễn đàn công nghệ, nơi người dùng lo ngại rằng một khiếm khuyết cơ bản như vậy có thể làm lu mờ những năng lực vượt trội khác của trí tuệ nhân tạo.
Sự khác biệt giữa chip bán dẫn và mô hình ngôn ngữ
Để hiểu rõ nguyên nhân, cần phân biệt cơ chế hoạt động của máy tính truyền thống và AI tạo sinh. Các thiết bị như điện thoại hay máy tính xách tay có thể xem giờ chính xác nhờ được tích hợp các chip bán dẫn chuyên dụng làm nhiệm vụ đếm thời gian thực (RTC). Ngược lại, các mô hình như ChatGPT, Gemini hay Claude được xây dựng với mục đích hoàn toàn khác: nhận diện, dự đoán và phản hồi ngôn ngữ dựa trên dữ liệu huấn luyện.
Chuyên gia AI Yervant Kulbashian đưa ra một so sánh hình tượng: tình trạng của ChatGPT giống như một người uyên bác bị mắc kẹt trên hoang đảo, xung quanh là hàng núi sách vở chứa đầy tri thức nhân loại nhưng lại không hề có một chiếc đồng hồ nào. Mô hình ngôn ngữ hoạt động trong một không gian khép kín, chỉ có thể tham chiếu từ những dữ liệu đã được nạp vào không gian đó, và những dữ liệu này không được cập nhật liên tục theo từng giây.
Ông Pasquale Minervini, nhà nghiên cứu tại Đại học Edinburgh (Scotland), nhận định rằng nếu không được cấp quyền truy cập vào đồng hồ hệ thống hoặc công cụ tìm kiếm, AI giống như "một đứa trẻ vừa sinh ra vào thời điểm đó và không biết gì cả". Đại diện của OpenAI, bà Taya Christianson, cũng xác nhận rằng mô hình vận hành ChatGPT không tích hợp sẵn chức năng xem giờ, buộc nó phải dựa vào các công cụ tìm kiếm bên ngoài nếu muốn truy cập dữ liệu thời gian mới nhất.
Bài toán đánh đổi tài nguyên hệ thống
Một câu hỏi đặt ra là tại sao các nhà phát triển không đơn giản là tích hợp một đồng hồ vào hệ thống AI? Theo ông Kulbashian, vấn đề nằm ở sự đánh đổi về tài nguyên kỹ thuật, cụ thể là cửa sổ ngữ cảnh (context window). Đây là giới hạn về lượng thông tin mà mô hình có thể ghi nhớ và xử lý trong một phiên làm việc.
Mỗi khi AI truy cập vào đồng hồ hệ thống để cập nhật thời gian, nó phải bổ sung thông tin đó vào cửa sổ ngữ cảnh. Nếu quy trình này diễn ra liên tục, các dữ liệu quan trọng trước đó sẽ bị đẩy ra ngoài và dần biến mất để nhường chỗ cho thông tin giờ giấc. Việc cập nhật liên tục như vậy không chỉ tiêu tốn tài nguyên mà còn có nguy cơ làm nhiễu hệ thống, khiến AI bị "bối rối" và giảm hiệu suất xử lý các tác vụ chính.
Những điểm mù về nhận thức
Hạn chế của AI về thời gian không chỉ dừng lại ở việc xem giờ kỹ thuật số. Các nghiên cứu của ông Minervini cho thấy các mô hình AI hàng đầu thế giới hiện nay cũng gặp khó khăn lớn trong việc xử lý các tác vụ thị giác liên quan đến thời gian. Khi được cung cấp hình ảnh một chiếc đồng hồ cơ khí, AI thường chật vật để xác định vị trí của kim giờ và kim phút. Tương tự, chúng cũng gặp nhiều trở ngại khi phải đọc và hiểu thông tin từ các cuốn lịch truyền thống.
Mặc dù người dùng có thể lách luật bằng cách yêu cầu chatbot tìm kiếm thông tin trên Internet hoặc kết nối với dữ liệu cá nhân, nhưng phương pháp này đi kèm với rủi ro an ninh mạng, bao gồm việc AI có thể tiếp cận các đoạn mã lệnh độc hại (prompt injection) trôi nổi trên mạng.
Vấn đề cốt lõi đối với người dùng phổ thông là ChatGPT thường không làm rõ những hạn chế của chính nó. Về bản chất, AI không nói dối, nhưng nó được lập trình để dự đoán và đưa ra những gì người dùng muốn thấy, dẫn đến những câu trả lời sai lệch nhưng đầy tự tin. OpenAI khẳng định họ đang tiếp tục nỗ lực để hoàn thiện khả năng của ChatGPT, nhưng hiện tại, việc xem giờ vẫn là một "gót chân Achilles" của siêu trí tuệ này.
