Trong lần xuất hiện công khai đầu tiên trước truyền thông quốc tế kể từ khi trở thành một hiện tượng toàn cầu, đại diện của DeepSeek đã không đưa ra những tuyên bố chiến thắng hay các màn phô diễn công nghệ. Thay vào đó, nhà nghiên cứu cấp cao Victor Chen Deli đã mang đến một thông điệp đáng lo ngại và đầy bi quan về tác động lâu dài của trí tuệ nhân tạo (AI) đối với xã hội và thị trường lao động. Phát biểu này, được đưa ra ngay tại một diễn đàn do chính phủ Trung Quốc tổ chức, đã làm dấy lên những cuộc thảo luận sâu sắc về con đường phía trước của một trong những công nghệ mang tính cách mạng nhất lịch sử.
Sự xuất hiện của ông Victor Chen Deli diễn ra tại Hội nghị Internet Thế giới ở Ô Trấn, tỉnh Chiết Giang, vào ngày 7 tháng 11. Đây là sự kiện công nghệ hàng đầu của Trung Quốc, một sân khấu được thiết kế để phô diễn sức mạnh và tầm nhìn của quốc gia này trong lĩnh vực kỹ thuật số. Ông Chen tham gia một phiên thảo luận cùng CEO của năm công ty công nghệ khác, bao gồm Unitree (nổi tiếng với robot) và BrainCo, trong một nhóm được mệnh danh là "sáu tiểu long" của ngành AI Trung Quốc.
Trong một không khí hân hoan, ca ngợi sự đổi mới, các phát biểu của ông Chen Deli lại mang một sắc thái hoàn toàn trái ngược. Khi được hỏi về cách tiếp cận mã nguồn mở sẽ thúc đẩy sự tiến bộ của AI, ông Chen thừa nhận rằng trong ngắn hạn, AI sẽ là một công cụ hỗ trợ tuyệt vời cho con người.
Tuy nhiên, ông đã vẽ ra một bức tranh tương lai đầy u ám. "Trong vòng 5 đến 10 năm tới," ông nói, "AI đủ khả năng đảm nhận một số công việc của con người, và nó có thể đe dọa đến việc làm."
Lời cảnh báo không dừng lại ở đó. Ông tiếp tục: "Trong 10 đến 20 năm tiếp theo, trí tuệ nhân tạo có thể tiếp quản phần lớn công việc mà con người đang thực hiện, và xã hội có thể sẽ phải đối mặt với một thách thức lớn (huge challenge). Khi đó, các công ty công nghệ cần phải đóng vai trò là những người bảo vệ."
Victor Chen Deli, nhà nghiên cứu cấp cao của DeepSeek cũng là đại diện đầu tiên của hiện tượng AI Trung Quốc xuất hiện công khai trước công chúng quốc tế
Phát biểu này được xem là một sự "lạc lõng" đáng chú ý. Nó đến từ một đại diện của DeepSeek, công ty hiện đang được chính phủ Trung Quốc coi là biểu tượng cho năng lực công nghệ và khả năng phục hồi của đất nước trước các lệnh cấm vận của Mỹ, trong bối cảnh cuộc cạnh tranh công nghệ giữa hai siêu cường ngày càng gia tăng.
Đây cũng là lần đầu tiên một đại diện cấp cao của DeepSeek công khai phát biểu tại một sự kiện lớn kể từ tháng 2, thời điểm nhà sáng lập kiêm CEO Liang Wenfeng có cuộc gặp kín với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình. Sự im lặng kéo dài gần một năm, kết hợp với lời cảnh báo bi quan trong lần tái xuất đầu tiên này, đã khiến giới phân tích phải đặt câu hỏi: Triết lý thực sự đằng sau một trong những phòng thí nghiệm AI quan trọng nhất thế giới là gì?
Cuộc đua AI tạo sinh, vốn được khởi xướng bởi OpenAI với ChatGPT, dường như đã được định hình bởi một quy luật duy nhất: tiền. Các mô hình ngày càng lớn hơn, đòi hỏi sức mạnh tính toán khổng lồ và chi phí đào tạo lên tới hàng trăm triệu, thậm chí hàng tỷ USD. Cuộc chơi dường như chỉ dành cho các gã khổng lồ công nghệ Mỹ như Microsoft, Google và Amazon.
Nhưng vào tháng 1 năm 2025, DeepSeek, một startup tương đối kín tiếng của Trung Quốc, đã gây chấn động toàn cầu khi phát hành mô hình R1. Mô hình này, trong các bài kiểm tra tiêu chuẩn về khả năng lý luận (như toán học và lập trình), không chỉ bắt kịp mà còn vượt trội hơn so với các mô hình hàng đầu của Mỹ. Vụ việc này nghiêm trọng đến mức đã khiến thị trường chứng khoán Mỹ lao dốc mạnh mẽ do lo ngại về sự cạnh tranh từ Trung Quốc.
Tuy nhiên, cú sốc lớn nhất nằm ở chi phí. Trong một bài báo khoa học được đăng tải trên tạp chí Nature danh giá, DeepSeek tiết lộ rằng chi phí để đào tạo mô hình R1 chỉ vỏn vẹn 294.000 USD. Con số này, ngay cả khi cộng thêm 6 triệu USD chi phí xây dựng mô hình nền tảng, vẫn chỉ là một giọt nước so với hàng trăm triệu USD mà các đối thủ phương Tây phải bỏ ra.
Thành tựu này cho thấy một điều cực kỳ quan trọng: cuộc đua AI không chỉ là một cuộc chiến về vốn và phần cứng, mà còn là một cuộc chiến về thuật toán. DeepSeek đã chứng minh rằng, chỉ bằng cách cải thiện phương pháp đào tạo, họ có thể đạt được hiệu năng tương đương hoặc tốt hơn với một chi phí thấp hơn hàng chục lần.
Cũng trong bài báo trên Nature, DeepSeek đã dập tắt những nghi ngờ rằng họ "học lỏm" bằng cách đào tạo trên dữ liệu đầu ra của OpenAI. Họ công bố phương pháp "học tăng cường thuần túy" (pure reinforcement learning) của mình, chứng minh rằng mô hình của họ có thể tự học được các chiến lược lý luận phức tạp mà không cần sao chép các chiến thuật do con người hay một AI khác quy định.
Thành tựu này càng trở nên đáng nể hơn khi xét đến bối cảnh các lệnh cấm vận công nghệ của Mỹ. DeepSeek thừa nhận đã đào tạo mô hình R1 chủ yếu trên chip H800 của Nvidia – một phiên bản đã bị giảm hiệu năng để tuân thủ các quy định kiểm soát xuất khẩu của Mỹ. Việc họ có thể tạo ra một mô hình vượt trội trên một phần cứng "hạng hai" đã biến DeepSeek trở thành một biểu tượng sống động cho khả năng phục hổi và sức sáng tạo của ngành công nghệ Trung Quốc. Đây chính là lý do tại sao mọi động thái và phát ngôn của họ, dù là nhỏ nhất, đều được cả thế giới theo dõi sát sao.
Lời cảnh báo bi quan của ông Chen Deli về một tương lai thất nghiệp hàng loạt không phải là một ý kiến mới. Nó đặt ông vào cùng một chiến tuyến với Geoffrey Hinton, một trong ba "Bố già AI" (người đã đoạt giải Nobel Vật lý năm 2024 cho công trình về mạng thần kinh nhân tạo).
Geoffrey Hinton, sau khi rời khỏi vị trí cấp cao tại Google, đã trở thành một trong những người chỉ trích mạnh mẽ nhất về chính công nghệ mà ông đã khai sinh. Ông cũng đưa ra những cảnh báo tương tự về việc AI sẽ thay thế con người, không chỉ trong các công việc chân tay mà cả trong các công việc trí thức, dẫn đến sự gia tăng bất bình đẳng nghiêm trọng. "Người giàu sẽ dùng AI để thay thế người lao động," Hinton từng nói. "Điều này dẫn đến nạn thất nghiệp hàng loạt... Một số ít trở nên giàu hơn nhiều nhưng đa số sẽ nghèo đi."
Sự tương đồng trong các phát biểu của Chen Deli và Geoffrey Hinton là một dấu hiệu quan trọng. Nó cho thấy sự chia rẽ về mặt triết lý đối với tương lai của AI không phải là một cuộc đối đầu "Đông - Tây". Thay vào đó, đây là một sự chia rẽ cơ bản bên trong chính cộng đồng nghiên cứu AI trên toàn cầu.
Một bên là các nhà công nghệ lạc quan, như Sam Altman của OpenAI, những người tin rằng AI sẽ mở ra một kỷ nguyên thịnh vượng mới, giải phóng con người khỏi công việc nhàm chán và tạo ra những ngành nghề mới mà chúng ta chưa thể tưởng tượng được.
Bên còn lại, bao gồm cả Hinton và giờ đây là đại diện của DeepSeek, lại có một cái nhìn thận trọng và bi quan hơn nhiều. Họ nhìn thấy một tương lai gần, nơi công nghệ phát triển quá nhanh so với khả năng thích ứng của xã hội, dẫn đến những xáo trộn và thách thức khổng lồ về mặt cấu trúc. Việc một nhà nghiên cứu hàng đầu từ một công ty được xem là "biểu tượng" của Trung Quốc lại công khai chia sẻ một góc nhìn tương đồng với Hinton, thay vì một bài phát biểu mang tính tự hào dân tộc, là một sự kiện mang nhiều ý nghĩa.
Dù DeepSeek chưa tung ra một bản nâng cấp mô hình lớn nào kể từ tháng 1, nhưng những thông báo của họ vẫn tiếp tục bám sát triết lý cốt lõi: hiệu suất cao, chi phí thấp. Vào cuối tháng 9, công ty đã giới thiệu một bản nâng cấp cho mô hình V3, được khẳng định là có thể "giảm một nửa chi phí suy luận" trong các tác vụ ngữ cảnh dài.
#DeepSeek
"Tiểu long" AI và lời cảnh báo lạc lõng tại Ô Trấn
Sự xuất hiện của ông Victor Chen Deli diễn ra tại Hội nghị Internet Thế giới ở Ô Trấn, tỉnh Chiết Giang, vào ngày 7 tháng 11. Đây là sự kiện công nghệ hàng đầu của Trung Quốc, một sân khấu được thiết kế để phô diễn sức mạnh và tầm nhìn của quốc gia này trong lĩnh vực kỹ thuật số. Ông Chen tham gia một phiên thảo luận cùng CEO của năm công ty công nghệ khác, bao gồm Unitree (nổi tiếng với robot) và BrainCo, trong một nhóm được mệnh danh là "sáu tiểu long" của ngành AI Trung Quốc.
Trong một không khí hân hoan, ca ngợi sự đổi mới, các phát biểu của ông Chen Deli lại mang một sắc thái hoàn toàn trái ngược. Khi được hỏi về cách tiếp cận mã nguồn mở sẽ thúc đẩy sự tiến bộ của AI, ông Chen thừa nhận rằng trong ngắn hạn, AI sẽ là một công cụ hỗ trợ tuyệt vời cho con người.
Tuy nhiên, ông đã vẽ ra một bức tranh tương lai đầy u ám. "Trong vòng 5 đến 10 năm tới," ông nói, "AI đủ khả năng đảm nhận một số công việc của con người, và nó có thể đe dọa đến việc làm."
Lời cảnh báo không dừng lại ở đó. Ông tiếp tục: "Trong 10 đến 20 năm tiếp theo, trí tuệ nhân tạo có thể tiếp quản phần lớn công việc mà con người đang thực hiện, và xã hội có thể sẽ phải đối mặt với một thách thức lớn (huge challenge). Khi đó, các công ty công nghệ cần phải đóng vai trò là những người bảo vệ."
Victor Chen Deli, nhà nghiên cứu cấp cao của DeepSeek cũng là đại diện đầu tiên của hiện tượng AI Trung Quốc xuất hiện công khai trước công chúng quốc tế
Phát biểu này được xem là một sự "lạc lõng" đáng chú ý. Nó đến từ một đại diện của DeepSeek, công ty hiện đang được chính phủ Trung Quốc coi là biểu tượng cho năng lực công nghệ và khả năng phục hồi của đất nước trước các lệnh cấm vận của Mỹ, trong bối cảnh cuộc cạnh tranh công nghệ giữa hai siêu cường ngày càng gia tăng.
Đây cũng là lần đầu tiên một đại diện cấp cao của DeepSeek công khai phát biểu tại một sự kiện lớn kể từ tháng 2, thời điểm nhà sáng lập kiêm CEO Liang Wenfeng có cuộc gặp kín với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình. Sự im lặng kéo dài gần một năm, kết hợp với lời cảnh báo bi quan trong lần tái xuất đầu tiên này, đã khiến giới phân tích phải đặt câu hỏi: Triết lý thực sự đằng sau một trong những phòng thí nghiệm AI quan trọng nhất thế giới là gì?
Tầm quan trọng của DeepSeek với giới AI
Để hiểu được sức nặng của những phát biểu này, cần phải nhìn lại lý do tại sao DeepSeek lại trở thành một "hiện tượng" trong năm qua.Cuộc đua AI tạo sinh, vốn được khởi xướng bởi OpenAI với ChatGPT, dường như đã được định hình bởi một quy luật duy nhất: tiền. Các mô hình ngày càng lớn hơn, đòi hỏi sức mạnh tính toán khổng lồ và chi phí đào tạo lên tới hàng trăm triệu, thậm chí hàng tỷ USD. Cuộc chơi dường như chỉ dành cho các gã khổng lồ công nghệ Mỹ như Microsoft, Google và Amazon.
Nhưng vào tháng 1 năm 2025, DeepSeek, một startup tương đối kín tiếng của Trung Quốc, đã gây chấn động toàn cầu khi phát hành mô hình R1. Mô hình này, trong các bài kiểm tra tiêu chuẩn về khả năng lý luận (như toán học và lập trình), không chỉ bắt kịp mà còn vượt trội hơn so với các mô hình hàng đầu của Mỹ. Vụ việc này nghiêm trọng đến mức đã khiến thị trường chứng khoán Mỹ lao dốc mạnh mẽ do lo ngại về sự cạnh tranh từ Trung Quốc.
Tuy nhiên, cú sốc lớn nhất nằm ở chi phí. Trong một bài báo khoa học được đăng tải trên tạp chí Nature danh giá, DeepSeek tiết lộ rằng chi phí để đào tạo mô hình R1 chỉ vỏn vẹn 294.000 USD. Con số này, ngay cả khi cộng thêm 6 triệu USD chi phí xây dựng mô hình nền tảng, vẫn chỉ là một giọt nước so với hàng trăm triệu USD mà các đối thủ phương Tây phải bỏ ra.
Thành tựu này cho thấy một điều cực kỳ quan trọng: cuộc đua AI không chỉ là một cuộc chiến về vốn và phần cứng, mà còn là một cuộc chiến về thuật toán. DeepSeek đã chứng minh rằng, chỉ bằng cách cải thiện phương pháp đào tạo, họ có thể đạt được hiệu năng tương đương hoặc tốt hơn với một chi phí thấp hơn hàng chục lần.
Cũng trong bài báo trên Nature, DeepSeek đã dập tắt những nghi ngờ rằng họ "học lỏm" bằng cách đào tạo trên dữ liệu đầu ra của OpenAI. Họ công bố phương pháp "học tăng cường thuần túy" (pure reinforcement learning) của mình, chứng minh rằng mô hình của họ có thể tự học được các chiến lược lý luận phức tạp mà không cần sao chép các chiến thuật do con người hay một AI khác quy định.
Thành tựu này càng trở nên đáng nể hơn khi xét đến bối cảnh các lệnh cấm vận công nghệ của Mỹ. DeepSeek thừa nhận đã đào tạo mô hình R1 chủ yếu trên chip H800 của Nvidia – một phiên bản đã bị giảm hiệu năng để tuân thủ các quy định kiểm soát xuất khẩu của Mỹ. Việc họ có thể tạo ra một mô hình vượt trội trên một phần cứng "hạng hai" đã biến DeepSeek trở thành một biểu tượng sống động cho khả năng phục hổi và sức sáng tạo của ngành công nghệ Trung Quốc. Đây chính là lý do tại sao mọi động thái và phát ngôn của họ, dù là nhỏ nhất, đều được cả thế giới theo dõi sát sao.
Tiếng nói tương đồng với "Bố Già AI" – một sự chia rẽ toàn cầu?
Lời cảnh báo bi quan của ông Chen Deli về một tương lai thất nghiệp hàng loạt không phải là một ý kiến mới. Nó đặt ông vào cùng một chiến tuyến với Geoffrey Hinton, một trong ba "Bố già AI" (người đã đoạt giải Nobel Vật lý năm 2024 cho công trình về mạng thần kinh nhân tạo).
Geoffrey Hinton, sau khi rời khỏi vị trí cấp cao tại Google, đã trở thành một trong những người chỉ trích mạnh mẽ nhất về chính công nghệ mà ông đã khai sinh. Ông cũng đưa ra những cảnh báo tương tự về việc AI sẽ thay thế con người, không chỉ trong các công việc chân tay mà cả trong các công việc trí thức, dẫn đến sự gia tăng bất bình đẳng nghiêm trọng. "Người giàu sẽ dùng AI để thay thế người lao động," Hinton từng nói. "Điều này dẫn đến nạn thất nghiệp hàng loạt... Một số ít trở nên giàu hơn nhiều nhưng đa số sẽ nghèo đi."
Sự tương đồng trong các phát biểu của Chen Deli và Geoffrey Hinton là một dấu hiệu quan trọng. Nó cho thấy sự chia rẽ về mặt triết lý đối với tương lai của AI không phải là một cuộc đối đầu "Đông - Tây". Thay vào đó, đây là một sự chia rẽ cơ bản bên trong chính cộng đồng nghiên cứu AI trên toàn cầu.
Một bên là các nhà công nghệ lạc quan, như Sam Altman của OpenAI, những người tin rằng AI sẽ mở ra một kỷ nguyên thịnh vượng mới, giải phóng con người khỏi công việc nhàm chán và tạo ra những ngành nghề mới mà chúng ta chưa thể tưởng tượng được.
Bên còn lại, bao gồm cả Hinton và giờ đây là đại diện của DeepSeek, lại có một cái nhìn thận trọng và bi quan hơn nhiều. Họ nhìn thấy một tương lai gần, nơi công nghệ phát triển quá nhanh so với khả năng thích ứng của xã hội, dẫn đến những xáo trộn và thách thức khổng lồ về mặt cấu trúc. Việc một nhà nghiên cứu hàng đầu từ một công ty được xem là "biểu tượng" của Trung Quốc lại công khai chia sẻ một góc nhìn tương đồng với Hinton, thay vì một bài phát biểu mang tính tự hào dân tộc, là một sự kiện mang nhiều ý nghĩa.
Dù DeepSeek chưa tung ra một bản nâng cấp mô hình lớn nào kể từ tháng 1, nhưng những thông báo của họ vẫn tiếp tục bám sát triết lý cốt lõi: hiệu suất cao, chi phí thấp. Vào cuối tháng 9, công ty đã giới thiệu một bản nâng cấp cho mô hình V3, được khẳng định là có thể "giảm một nửa chi phí suy luận" trong các tác vụ ngữ cảnh dài.
#DeepSeek
