Khi trí tuệ nhân tạo (AI) đang thâm nhập vào mọi lĩnh vực của đời sống, các nhà lãnh đạo và học giả trên khắp thế giới cảnh báo rằng sự bùng nổ của công nghệ này không chỉ mang lại cơ hội tăng trưởng, mà còn đặt ra những thách thức sâu sắc về việc làm, công bằng xã hội và quản trị toàn cầu.
Tại Hội nghị Thượng đỉnh Bund 2025 ở Thượng Hải, Phó Chủ tịch Đại học Thanh Hoa Dương Bân mô tả AI là “một cuộc cách mạng công nghiệp về nhận thức”, nhấn mạnh rằng mức độ tiếp cận và ứng dụng AI khác nhau có thể tạo ra “những khoảng cách mới giữa quốc gia và doanh nghiệp”.
Cựu Chủ tịch Ngân hàng Trung ương châu Âu Jean-Claude Trichet nhận định, sự trỗi dậy của AI – từ các mô hình ngôn ngữ lớn (LLM) đến công nghệ GPT cho thấy “thách thức quan trọng nhất trong lịch sử” của nhân loại về kiểm soát công nghệ.
Các chuyên gia cho rằng, việc thiết lập khung chính sách công và hợp tác quốc tế là cấp thiết để quản trị làn sóng AI đang lan rộng. Họ kêu gọi cải cách giáo dục, thúc đẩy học tập suốt đời, và xây dựng cơ chế đào tạo lại nghề nghiệp nhằm thích ứng với thay đổi của thị trường lao động.
Theo Jason Furman, giáo sư kinh tế tại Harvard, AI có thể “giúp người chiến thắng thắng nhiều hơn”, khi các ứng dụng mới làm tăng năng suất toàn cầu. Tuy nhiên, Axel Weber, cựu chủ tịch Bundesbank, cho rằng công nghệ nguồn mở có thể giúp các quốc gia đang phát triển thu hẹp khoảng cách nếu họ tận dụng lợi thế dân số trẻ và chi phí đổi mới thấp.
Dù nhiều công việc có nguy cơ bị thay thế, chuyên gia Eckhard Ernst của Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO) lưu ý rằng “tác động thực tế hiện nay chủ yếu là chuyển dịch nhiệm vụ, chứ không phải mất việc hàng loạt”. Ông cho rằng những lĩnh vực mới như kiểm duyệt nội dung hay thiết kế giao diện sẽ tiếp tục mở ra cơ hội.
Ở Trung Quốc, làn sóng AI được thúc đẩy mạnh mẽ với sự hỗ trợ của nhà nước. Các học giả cho rằng sự bùng nổ của các mô hình nội địa sau “thời khắc DeepSeek” vào đầu năm 2025 đã đưa nước này vào nhóm dẫn đầu toàn cầu cùng Hoa Kỳ. Tuy vậy, những thách thức về năng lực tính toán, chia sẻ dữ liệu và thiếu hụt nhân tài vẫn còn hiện hữu.
Giới chuyên gia cũng kêu gọi xây dựng liên minh quốc tế linh hoạt để quản lý AI, nhằm tránh sự phân mảnh trong quy định toàn cầu. Giáo sư Olivier Blanchard của MIT đề xuất thành lập “liên minh các quốc gia sẵn sàng”, trong khi nhiều học giả Trung Quốc kêu gọi “hợp tác cởi mở, cùng có lợi” để đảm bảo AI phục vụ lợi ích chung của nhân loại.
“Cả Trung Quốc và Hoa Kỳ đều đang bước vào vùng đất chưa được khám phá,” ông Lục Tắc Vũ, Viện Trí tuệ Nhân tạo thuộc Đại học Giao thông Thượng Hải, nói. “Chúng ta cần duy trì tư duy cởi mở để AI mang lại lợi ích tốt hơn cho nhân loại.”
Tại Hội nghị Thượng đỉnh Bund 2025 ở Thượng Hải, Phó Chủ tịch Đại học Thanh Hoa Dương Bân mô tả AI là “một cuộc cách mạng công nghiệp về nhận thức”, nhấn mạnh rằng mức độ tiếp cận và ứng dụng AI khác nhau có thể tạo ra “những khoảng cách mới giữa quốc gia và doanh nghiệp”.
Cựu Chủ tịch Ngân hàng Trung ương châu Âu Jean-Claude Trichet nhận định, sự trỗi dậy của AI – từ các mô hình ngôn ngữ lớn (LLM) đến công nghệ GPT cho thấy “thách thức quan trọng nhất trong lịch sử” của nhân loại về kiểm soát công nghệ.
Các chuyên gia cho rằng, việc thiết lập khung chính sách công và hợp tác quốc tế là cấp thiết để quản trị làn sóng AI đang lan rộng. Họ kêu gọi cải cách giáo dục, thúc đẩy học tập suốt đời, và xây dựng cơ chế đào tạo lại nghề nghiệp nhằm thích ứng với thay đổi của thị trường lao động.
Theo Jason Furman, giáo sư kinh tế tại Harvard, AI có thể “giúp người chiến thắng thắng nhiều hơn”, khi các ứng dụng mới làm tăng năng suất toàn cầu. Tuy nhiên, Axel Weber, cựu chủ tịch Bundesbank, cho rằng công nghệ nguồn mở có thể giúp các quốc gia đang phát triển thu hẹp khoảng cách nếu họ tận dụng lợi thế dân số trẻ và chi phí đổi mới thấp.
Dù nhiều công việc có nguy cơ bị thay thế, chuyên gia Eckhard Ernst của Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO) lưu ý rằng “tác động thực tế hiện nay chủ yếu là chuyển dịch nhiệm vụ, chứ không phải mất việc hàng loạt”. Ông cho rằng những lĩnh vực mới như kiểm duyệt nội dung hay thiết kế giao diện sẽ tiếp tục mở ra cơ hội.
Ở Trung Quốc, làn sóng AI được thúc đẩy mạnh mẽ với sự hỗ trợ của nhà nước. Các học giả cho rằng sự bùng nổ của các mô hình nội địa sau “thời khắc DeepSeek” vào đầu năm 2025 đã đưa nước này vào nhóm dẫn đầu toàn cầu cùng Hoa Kỳ. Tuy vậy, những thách thức về năng lực tính toán, chia sẻ dữ liệu và thiếu hụt nhân tài vẫn còn hiện hữu.
Giới chuyên gia cũng kêu gọi xây dựng liên minh quốc tế linh hoạt để quản lý AI, nhằm tránh sự phân mảnh trong quy định toàn cầu. Giáo sư Olivier Blanchard của MIT đề xuất thành lập “liên minh các quốc gia sẵn sàng”, trong khi nhiều học giả Trung Quốc kêu gọi “hợp tác cởi mở, cùng có lợi” để đảm bảo AI phục vụ lợi ích chung của nhân loại.
“Cả Trung Quốc và Hoa Kỳ đều đang bước vào vùng đất chưa được khám phá,” ông Lục Tắc Vũ, Viện Trí tuệ Nhân tạo thuộc Đại học Giao thông Thượng Hải, nói. “Chúng ta cần duy trì tư duy cởi mở để AI mang lại lợi ích tốt hơn cho nhân loại.”
