Vết ố từ vụ việc sửa điểm, nâng điểm và gian lận điểm thi THPT Quốc gia 2018 đang lan rộng ra nhiều hơn một địa phương khiến cho sự nghi vấn của dư luận càng dâng cao khi lần lượt sau Hà Giang đến Sơn La cũng xảy ra nhiều vi phạm qui chế thi.
Những đối tượng vi phạm hầu hết là cán bộ có chức sắc của ngành giáo dục tại địa phương. Thậm chí, như ở Sơn La, trong danh sách đối tượng vi phạm có cả tên của ông Trần Xuân Yến - Phó Giám đốc Sở GD&ĐT.;
Nhưng hãy quay trở lại Hà Giang, nơi khởi phát vụ việc gian lận điểm thi và chính sự vi phạm nghiêm trọng tại đây đã giúp "tố cáo" sự gian lận ở các địa phương khác. Đến nay, hai đối tượng ở Hà Giang đã bị khởi tố và bắt giam vì liên quan đến vụ việc, gồm ông Nguyễn Thanh Hoài - Trưởng Phòng Khảo thí và Quản lý chất lượng giáo dục thuộc Sở GD&ĐT tỉnh Hà Giang và trước đó là cấp phó của ông này, Vũ Trọng Lương. Lương là đối tượng trực tiếp can thiệp vào kết quả chấm điểm của các bài thi để chỉnh sửa và nâng điểm. Quá trình Lương lấy file xử lí đáp án dán vào file text chỉ mất 6 giây để hoàn thành một trường hợp sửa điểm. Lương đã quá rành về qui trình quét điểm, đồng thời cũng có một chút am hiểu và sử dụng thuần thục máy tính. Chỉ với một chút yếu tố được xem là liên quan đến công nghệ, Lương đã qua mặt được mọi người trong hội đồng thi.
Nhưng công nghệ đó không thể qua mặt được dư luận. Chúng ta còn nhớ rất rõ rằng, trong kì World Cup 2018 vừa diễn ra, công nghệ VAR cũng đã được áp dụng. Thế nhưng từ vòng 1/8 trở đi, các trọng tài không tham khảo nhiều từ VAR nữa. Không phải công nghệ không đưa ra được những thông tin chính xác; mà ngược lại, sự chính xác của công nghệ, cũng chỉ được xem là một tiện ích hỗ trợ cho trọng tài mà thôi.
Vũ Trọng Lương nhờ sự hỗ trợ của thiết bị công nghệ (phần cứng và phần mềm) nhưng không sử dụng vào con đường đúng đắn mà đi làm bậy. 330 bài thi của 114 thí sinh được nâng điểm lên cao vút. Nhưng những điểm số đó đâu thể nâng cấp được trình độ hay phẩm giá của các em học sinh. Bởi các em, chính là những người cần hành động theo sự đúng đắn, cần chịu khó học hỏi và sống, học tập bằng chính năng lực thực sự của mình thì mới mong trở thành những công dân hữu ích, qua đó hình thành nhân cách tốt và sống chính trực. Công nghệ chưa bao giờ có thể tạo ra thước đo về nhân cách hay phẩm giá của con người. Khi những điểm số trung thực bị thay bằng những điểm số dối trá; khi những đứa trẻ sẽ phải vào đời học hỏi cật lực để trau đồi và khẳng định, để tìm kiếm một niềm tin cho việc học tập và phấn đấu trong cuộc đời thực, thì chẳng sự phù phép điểm thi của công nghệ hiện đại nào có thể giúp được các em đổi đời. Bởi đó là một cuộc đời được tạo dựng bởi những điểm số hay thành tích ảo chứ không bằng thực lực của bản thân.
Thế nhưng công nghệ, cụ thể là hệ thống camera giám sát tại Sở GD&ĐT tỉnh Hà Giang, đã giúp ghi lại những hành vi gian dối của Vũ Trọng Lương, giúp các cơ quan chức năng lật tẩy vụ việc gian lận điểm và mau chóng đưa sai phạm này ra ánh sáng. Trong thời đại công nghệ phát triển mạnh mẽ như ngày nay, những vụ việc gian lận trong thi cử hay những vụ lừa lọc trên thương trường và trong cuộc sống, có thể diễn ra kín kẽ và được che đậy tinh vi hơn.
Song sự gian lận dựa vào công nghệ cũng chưa bao giờ là hoàn mĩ nếu nó bộc lộ thiếu tính lôgic về cơ sở thực tế. Không thể bỗng dưng chốc một ngày, một mùa Hà giang, Sơn La… lại xuất hiện những thí sinh giỏi gần như hoàn hảo, với hàng loạt điểm thi gần như dẫn đầu cả nước, vượt lên cả những thành phố lớn nơi tập trung nhiều học sinh giỏi hay những địa phương được xem là đất học. Khi đó, sự gian lận dù bằng công nghệ tinh vi cũng khiến dư luận nghi ngờ vì thiếu niềm tin vào những điểm số cao vút kia. Chính từ đây mọi việc được bắt đầu: Lật tẩy, phát hiện, truy ra thủ phạm.v.v… gian lận điểm thi.
Gian lận trong thi cử thì thời nào cũng có và ở bất cứ đâu cũng có thể xảy ra. Sự gian lận điểm thi THPT Quốc gia với mô hình thi "2 trong 1" lại nghiệt ngã hơn ở chỗ, lứa trẻ đầu xanh còn chưa kịp vào đời để thực hiện bao ước mơ ấp ủ thì đã bị dính cú giáng nặng nề khiến chúng bị nhìn như những kẻ đồng lõa hoặc mua bán điểm chác. Gian lận để nâng điểm cho thí sinh này lên cao vút thì sẽ có những thí sinh khác dù học lực giỏi và điểm thi khá cao cũng có thể bị loại. Phẩm giá của những người đã và đang làm thầy dù ở vị trí đi dạy hay làm công tác quản lí, đã bị niềm tin vào công nghệ gian lận gắn với quyền lợi làm hoen ố. Những vết ố đó gắn với những cá nhân người thầy sai phạm đã đành, nhưng đáng buồn hơn là nó hoàn toàn có thể lan sang những tâm hồn học sinh trong sáng và hồn nhiên.
Thế Lâm