KOL 'khuyên bừa' trên mạng xã hội, biến trẻ em Trung Quốc thành công cụ kiếm tiền

Chu Liang là một bà mẹ 36 tuổi với vẻ ngoài sành điệu và có vẻ như khá đảm đang. Nhưng trong cuộc trò chuyện với SixthTone, khi chuyển sang vấn đề nuôi dạy con cái thì sự tự tin của người phụ nữ này biến mất.

'Tôi nghĩ mình là kẻ thất bại', Chu Liang chia sẻ với SixthTone.

Mối quan hệ của Chu và đứa con trai 6 tuổi rạn nứt trong những tháng gần đây. Cậu bé thường xuyên khiến phòng ngủ bừa bộn, không chịu làm theo lời mẹ. Khi bị mẹ mắng, cậu bé nhìn chằm chằm vào Chu Liang rồi im lặng.

Mối quan hệ của Chu Liang và con trai bắt đầu thay đổi theo chiều hướng xấu kể từ khi cô theo dõi một KOL về nuôi dạy con cái nổi tiếng tại Trung Quốc. Blogger này thu hút hàng nghìn người hâm mộ trên Wechat bằng cách nêu ra các kế hoạch học tập chi tiết cho trẻ nhỏ. Cô khẳng định phương pháp của mình đã thúc đẩy con trai đạt được những thành công phi thường. KOL này cho biết khi con trai mình lên 6 tuổi, cậu bé đã có thể đọc tiếng Anh ở trình độ của một học sinh lớp 5 tại Mỹ.

Nhưng phương pháp mà KOL này đưa ra rất khó thực hiện. Cô khuyến nghị các bậc cha mẹ lập danh sách các bài tập về nhà hàng ngày, nên đọc sách tiếng Anh nào, trong bao lâu... Chu Liang cho biết vì không còn cách nào để con có khởi đầu thuận lợi trong hệ thống trường học đầy cạnh tranh ở Trung Quốc, cô quyết định thử cho con học theo phương pháp của KOL kể trên. Và đó là một thảm họa.

Chu Liang nói: 'Bây giờ, con tôi ghét tiếng Anh và có lẽ tôi cũng vậy'.

Li Danyang thường chia sẻ cách dạy con trên mạng xã hội

Nhiều bậc cha mẹ Trung Quốc có những câu chuyện tương tự để chia sẻ. Những người có ảnh hưởng trong việc nuôi dạy con cái đưa ra lời khuyên về cách biến trẻ em thành siêu sao học tập trở nên phổ biến tại quốc gia đông dân nhất thế giới. Tuy nhiên, đến hiện nay thì nhiều KOL đã bị cáo buộc là người có ảnh hưởng xấu, gây hiểu lầm cho xã hội, rao bán các lý thuyết không rõ ràng...

Những lời khuyên về cách nuôi dạy con cái đang trở thành một vấn đề lớn hơn khi viết và làm vlog về lĩnh vực này nổi lên như một nghề sinh lợi. Trên WeChat, hàng nghìn tài khoản nuôi dạy con mọc lên trong những năm gần đây với một số lượng lớn tập trung vào việc dạy trẻ em đọc, nói tiếng Anh và viết các tác phẩm tiếng Trung.

Những KOL này có thể kiếm được lợi nhuận đáng kể do các gia đình tại Trung Quốc sẵn sàng chi khoản tiền lớn cho con cái họ, đặc biệt là chi phí dành cho học hành. Theo một cuộc khảo sát năm 2021, hơn 1/5 gia đình Trung Quốc dành hơn 20% thu nhập cho con cái. Thị trường dành cho các sản phẩm cho mẹ và trẻ sơ sinh Trung Quốc được ước tính có giá trị đáng kinh ngạc, lên tới 3,2 nghìn tỷ Nhân dân tệ (495 tỷ USD).

Vào năm 2016, Li Danyang - một KOL trong lĩnh vực nuôi dạy con, điều hành tài khoản một Wechat thu hút tới 16 triệu người theo dõi. Tài khoản của cô được báo cáo tạo ra doanh thu trị giá 60 triệu Nhân dân tệ mỗi tháng.

Theo Chang Hua, một bà mẹ ở Bắc Kinh, những nỗ lực gần đây của Trung Quốc nhằm cải cách hệ thống giáo dục đã khiến KOL trở nên nổi tiếng hơn. Cơ quan chức năng nước này muốn học sinh bớt vất vả hơn với học tập, buộc các trường phải giao ít bài tập về nhà hơn. Điều này dẫn đến việc các bậc cha mẹ lại thường tự dạy con vào đêm khuya.

Shanshan, một bà mẹ hai con sống ở Thượng Hải là một trong những người được hưởng lợi từ xu hướng này. Cô lập một tài khoản Wechat vào năm 2018 và bắt đầu chia sẻ các mẹ dạy tiếng Anh. Hiện cô có hơn 120.000 người theo dõi. Trước đây, giống như nhiều blogger khác, cô có ít kinh nghiệm viết lách. Tuy nhiên, cô đã thu hút người hâm mộ bằng cách nhấn mạnh vào thành tích học tập của các con mình và khẳng định phương pháp giảng dạy của cô là- lý do đằng sau thành công của những đứa trẻ.

Shanshan và con trai trên tàu điện ngầm

Shanshan trả lời SixthTone: 'Các con tôi đều có chỉ số IQ trung bình và tôi là một phụ huynh bình thường. Thành tích của bọn trẻ sẽ rất dễ được nhân rộng nếu các bậc phụ huynh kiên trì làm theo những gì tôi đã và đang làm'.

Tuy nhiên, Shanshan cũng không phủ nhận việc chia sẻ của mình là vì lý do lợi nhuận. Cô nói: 'Tôi sẽ không làm bất kỳ điều gì khi không có lý do. Lý do của tôi là vì lợi nhuận'. Trên tài khoản của mình, Shanshan quảng cáo một loạt tài liệu giảng dạy và các viện đào tạo cung cấp các bài học ngoại ngữ trực tuyến. Mặc dù khẳng định chỉ làm việc với những thương hiệu mà bản thân thực sự tôn trọng nhưng cô cũng không phủ nhận tham vọng thương mại của mình.

Tuy nhiên, nhiều bậc cha mẹ đã phát ngán với thái độ của nhiều KOL. Chang, một bà mẹ ở Bắc Kinh nói rất buồn khi thấy blogger mình yêu thích bắt đầu bán các sản phẩm không liên quan đến giáo dục. Chang nói: 'Cô ấy bán mọi thứ, từ nhu yếu phẩm hàng ngày đến bệ ngồi trong nhà vệ sinh. Tôi đã quyết định hủy theo dõi cô ấy'.

Cùng với đó, một số blogger về nuôi dạy con còn phải đối mặt với các cáo buộc nghiêm trọng hơn. Vào tháng 4, ngành công nghiệp này bị rung chuyển bởi những tiết lộ rằng một số tài khoản WeChat có vẻ như được điều hành bởi các bậc cha mẹ bình thường nhưng thực tế lại bị kiểm soát bởi cùng một công ty công nghệ giáo dục. Shanshan nói: 'Tôi cũng đã được công ty này tiếp cận (để xuất bản nội dung của họ trên tài khoản của tôi) nhưng tôi từ chối vì lười'.

Liuma Luoluo đăng bức ảnh con mình đọc cuốn sách mà cô giới thiệu

Một vụ bê bối nổi tiếng khác liên quan đến Liuma Luoluo, một KOL trong việc nuôi dạy con với hơn 670.000 người theo dõi trên Weibo. Cô làm nên tên tuổi bằng cách lập luận cha mẹ nên xây dựng mối quan hệ thân thiết với con cái và khuyến khích con cái sáng tạo từ khi còn nhỏ. Tuy nhiên, vào đầu năm nay Liuma Luoluo bị lộ chuyện để con gái 8 tuổi sống với ông bà trong nhiều năm ở tỉnh Hà Nam, miền trung Trung Quốc. Đứa trẻ sau đó có một vài vấn đề về hành vi và được gửi đến một trường nội trú võ thuật ở Hà Nam.

Cách đây vài năm, Chang đã đăng ký cho con gái mình tham gia các bài học tiếng Anh do một KOL mà cô theo dõi giới thiệu. Cô cho biết các bài học này không chỉ không hiệu quả mà chiến lược bán hàng của công ty đó cũng khiến bản thân bị sốc. Chang nói: 'Họ biến phụ huynh học sinh trở thành nhân viên bán hàng. Tôi được biết rằng sẽ nhận được hoa hồng nếu giới thiệu được người khác đăng ký lớp học'.

Tuy nhiên, bất chấp những trải nghiệm tồi tệ, Chang vẫn tiếp tục theo dõi 10 tài khoản hướng dẫn cách nuôi dạy con trên WeChat. Cô quyết tâm cho con mình nói tiếng Anh trôi chảy nhưng lại có quá ít trường dạy ngoại ngữ chất lượng gần nhà.

Nguyễn Dương Theo SixthTone