Tìm hiểu về loại muỗi được Bộ Y Tế cho phép thả để phòng bệnh sốt xuất huyết

VNR Content

19/01/2018

Bộ Y tế vừa phê duyệt kế hoạch thả thí điểm muỗi mang Wolbachia, nhằm phòng bệnh sốt xuất huyết Dengue tại 8 thôn thuộc xã Vĩnh Lương (TP. Nha Trang, Khánh Hòa). Đợt thả này sẽ kéo dài trong 12 đến 18 tuần, bắt đầu từ tháng 3/2018.

Sốt xuất huyết từng khiến hàng ngàn người nhập viện trong năm 2017. Ảnh 24h.

Đây là hoạt động nằm trong dự án Hướng tới loại trừ sốt xuất huyết tại Việt Nam, do Bộ Y Tế chủ trì. Trong tháng 3/2018, dự án sẽ thả muỗi mang Wolbachia tại 8 thôn trung tâm xã Vĩnh Lương, TP. Nha Trang, cụ thể là các thôn Lương Sơn 1-2-3, Văn Đăng 1-2-3 và Võ Tánh 1-2. Thời gian thả muỗi dự kiến kéo dài trong 12-18 tuần.

"Dự án đã lập bản đồ phân chia các ô thả muỗi trong khu vực, mỗi ô có kích thước 50m x 50m (diện tích 2500m2). Mỗi tuần sẽ thả khoảng 100 con muỗi vào mỗi ô như vậy, tương ứng với mức thả trung bình là 01 con muỗi/25m2/tuần", ông Nguyễn Bình Nguyên, điều phối viên thực địa của dự án Hướng tới loại trừ sốt xuất huyết tại Việt Nam chia sẻ với VnReview.vn.

Vậy muỗi mang Wolbachia là gì? Chúng sẽ giúp phòng bệnh sốt xuất huyết ra sao?

Một điều phối viên đang cho muỗi mang Wolbachia đốt. Ảnh NVCC.

Trước hết cần hiểu rằng sốt xuất huyết Dengue (hay gọi tắt là sốt xuất huyết) là bệnh nhiễm virus Dengue cấp tính do muỗi truyền và có thể gây thành dịch lớn. Trung gian truyền bệnh chủ yếu là muỗi vằn Aedes Aegypti.

Thống kê của Bộ Y tế cho hay trong năm 2017, cả nước ghi nhận 181.054 trường hợp mắc sốt xuất huyết, trong đó có 152.659 ca nhập viện với 30 trường hợp tử vong. Những con số thống kê thống kê đã phần nào cho thấy mức độ nguy hiểm của "đại dịch" sốt xuất huyết tại Việt Nam trong năm vừa qua. Đáng lưu tâm, sốt xuất huyết xảy ra quanh năm, nhất là vào mùa mưa từ tháng 7 đến tháng 10, nhưng chưa có thuốc điều trị đặc hiệu bệnh và cũng chưa có vắc-xin phòng ngừa bệnh.

Do đó, từ năm 2006, nhóm nghiên cứu Dự án hướng tới loại trừ sốt xuất huyết tại Việt Nam thuộc Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung ương, Bộ Y Tế đã phối hợp với các chuyên gia trong nước, quốc tế đã nghiên cứu và tìm cách sử dụng Wolbachia trong việc kiểm soát bệnh sốt xuất huyết.

"Vi khuẩn Wolbachia gây ức chế (ngăn chặn) sự xâm nhập và nhân lên của một số loại virus, bao gồm virus Dengue (gây bệnh sốt xuất huyết) và virus Zika, khiến các virus gây bệnh này hầu như không còn khả năng truyền từ muỗi sang người. Trong tự nhiên có đến;60% các loài côn trùng có mang vi khuẩn Wolbachia như bướm, chuồn chuồn, ruồi dấm và một số loài muỗi sống gần người. Tuy nhiên vi khuẩn này không tồn tại trong muỗi vằn (muỗi Aedes Aegypti), tác nhân chính truyền bệnh sốt xuất huyết", ông Nguyễn Bình Nguyên, đại diện dự án nhận định.

Trong hơn 10 năm qua, các nhà khoa học đã tìm cách cấy và nhân nuôi thành công muỗi vằn địa phương mang Wolbachia tại phòng thí nghiệm của Viện VSDTTƯ và sử dụng chúng cho việc thả muỗi tại thực địa đảo Trí Nguyên trong các năm 2013 và 2014.

Ảnh phóng đại của tế bào muỗi Aedes aegypti có mang vi khuẩn Wolbachia (màu xanh lá cây). Vi khuẩn Wolbachia sẽ giúp muỗi tăng "sức đề kháng" với virus gây bệnh. Ảnh NVCC.

Muỗi vằn mang Wolbachia sau khi được thả ra thực địa sẽ cặp đôi, sinh sản và tự duy trì trong môi trường tự nhiên. Muỗi cái mang Wolbachia giao phối với muỗi đực mang hoặc không mang Wolbachia thì cũng đều sinh ra trứng nở thành thế hệ muỗi tiếp theo mang vi khuẩn Wolbachia, theo cơ chế mẹ truyền sang con.

Trong khi đó, muỗi cái không mang Wolbachia (muỗi truyền bệnh) nếu giao phối với muỗi đực có Wolbachia thì trứng do con cái sinh ra sẽ không nở (do cơ chế bất hợp dịch bào), nhờ đó làm giảm số lượng muỗi truyền bệnh.

Việc cặp đôi ngẫu nhiên và đặc tính sinh sản trong quần thể muỗi vằn như vậy qua nhiều thế hệ sẽ giúp cho muỗi Wolbachia dần chiếm ưu thế, giúp "cải tạo" quần thể muỗi tự nhiên và tiếp tục duy trì lâu dài mà không làm tăng số lượng muỗi ở cộng đồng. Cần lưu ý rằng muỗi mang vi khuẩn Wolbachia không "tiêu diệt"muỗi vằn tự nhiên, mà chúng cặp đôi/giao phối lẫn nhau. Việc thả cả muỗi đực và muỗi cái mang Wolbachia giúp cho loại muỗi này tự duy trì qua nhiều thế hệ, giúp phòng bệnh sốt xuất huyết và Zika một cách chủ động, lâu dài, góp phần bảo vệ sức khoẻ người dân và tiết kiệm chi phí cho xã hội.

Cơ chế lan truyền vi khuẩn Wolbachia trong quần thể muỗi vằn.

Kết quả giám sát dịch tễ các năm gần đây trên đảo Trí Nguyên (xã Vĩnh Lương, TP. Nha Trang) cho thấy số ca mắc số xuất huyết trên đảo giảm đi đáng kể so với những năm trước và không có ổ dịch tập trung nào xảy ra trên đảo trong 4 năm qua. Trong khi đó thành phố Nha Trang, và tỉnh Khánh Hòa nói chung, vẫn có dịch sốt xuất huyết lưu hành hàng năm với tỷ lệ mắc cao so với trung bình cả nước.

Ông Nguyên cho biết phương pháp thả muỗi mang vi khuẩn Wolbachia có tác dụng rất nhanh chóng, chỉ từ 6 tháng tới 1 năm là đã có hiệu quả rõ rệt. Nhờ những kết quả tích cực này, tháng 8/2016, đề tài thí điểm ứng dụng muỗi mang vi khuẩn Wolbachia trên đảo Trí Nguyên đã được Bộ Y tế nghiệm thu về tính an toàn, khả năng ức chế virus Dengue.

Đại diện dự án cũng cho biết sử dụng muỗi mang Wolbachia không phải là phương pháp biến đổi gen vì muỗi vằn mang Wolbachia là muỗi có nguồn gốc tại địa phương, có thêm vi khuẩn Wolbachia theo phương thức giao phối, sinh sản tự nhiên. Vi khuẩn Wolbachia là một loại vi khuẩn rất phổ biến, sống cộng sinh trong tế bào côn trùng và nói chung không gây ảnh hưởng gì đến môi trường sinh thái hay sức khoẻ con người. Trong phương pháp Wolbachia, hệ thống gen của muỗi vằn hoàn toàn không bị biến đổi hay có bất cứ sự can thiệp nào.

Việc thả muỗi Wolbachia trong cộng đồng dân cư đã được triển khai ở Australia (2011), Việt Nam (2013), Indonesia, Brazil và Colombia (2014). Australia, Indonesia đã triển khai trên diện rộng ở một số thành phố. Gần đây Brazil đã thả muỗi Wolbachia ở thủ đô Rio de Janeiro. Ấn Độ, Sri Lanka và một số quốc đảo ở Thái Bình Dương cũng bắt đầu tham gia chương trình.

G.L

Thành viên mới đăng