Trong lịch sử tiền tệ Việt Nam, Hồ Quý Ly là một nhân vật đặc biệt khi là vị vua đầu tiên cho sản xuất tiền giấy, thay thế cho tiền đồng vốn đã quen thuộc trong dân chúng. Tuy nhiên, dù mang trong mình ý tưởng đột phá, tiền giấy do ông phát hành lại gặp phải sự hắt hủi và né tránh từ chính người dân, trở thành một thất bại đáng tiếc.
Tiền giấy dưới thời Vua Hồ Quý Ly
Ý tưởng phát hành tiền giấy đã nảy sinh trong đầu Hồ Quý Ly từ khi ông còn là một quan lại dưới triều Trần. Sau khi lật đổ nhà Trần và thành lập nhà Hồ, ông đã đổi tên nước thành Đại Ngu và chính thức cho sản xuất tiền giấy. Theo ghi chép trong Đại Việt sử ký toàn thư, vào mùa hạ, tháng 4 năm Bính Tý (1396), triều đình bắt đầu tiến hành đổi tiền giấy lấy tiền kim loại trong nhân dân, với tỷ lệ 1 quan tiền thông thường đổi được 1 quan 2 tiền giấy.
Loại tiền giấy này có tên gọi "Thông Bảo Hội Sao". Đây được xem là một biện pháp cải cách tiền tệ nhằm giải quyết tình trạng thiếu hụt tiền đồng do chiến tranh liên miên và sự can thiệp từ nhà Minh.
Tiền giấy Thông Bảo Hội Sao được in trên giấy màu xanh lá cây, có kích thước 23 x 10 cm, với dòng chữ "Thông bảo hội sao" bằng chữ Hán ở giữa và các chữ số từ 1 đến 10 ở góc. Các tờ tiền có mệnh giá khác nhau cũng được trang trí bằng các hình vẽ khác nhau, như tờ 10 đồng vẽ rồng, tờ 30 đồng vẽ sóng, tờ 1 tiền vẽ mây, tờ 2 tiền vẽ rùa, tờ 3 tiền vẽ lân, tờ 5 tiền vẽ phượng, tờ 1 quan vẽ rồng.
Để thúc đẩy việc sử dụng tiền giấy, nhà nước đã ban hành lệnh cấm sử dụng và cất trữ tiền đồng, đồng thời quy định hình phạt nghiêm khắc cho những ai làm giả tiền giấy hoặc cố tình lưu trữ, giao dịch tiền kim loại. Theo quy định của Hồ Quý Ly, những người vi phạm sẽ bị tịch thu tài sản và xử tội chết.
Tuy nhiên, dù có những nỗ lực mạnh mẽ từ triều đình, tiền giấy Thông Bảo Hội Sao vẫn không được người dân chấp nhận rộng rãi. Sự thiếu tin tưởng vào giá trị của tiền giấy, cùng với thói quen sử dụng tiền đồng đã ăn sâu vào tiềm thức của người dân, đã khiến cho chính sách tiền tệ của Hồ Quý Ly thất bại.
Có thể thấy, việc phát hành tiền giấy Thông Bảo Hội Sao là một sáng kiến đột phá của Hồ Quý Ly, nhưng đồng thời cũng là một thất bại thảm hại. Mặc dù vậy, nó đã để lại một dấu ấn khó quên trong lịch sử tiền tệ Việt Nam, và là một bài học quý giá cho các thế hệ sau này về tầm quan trọng của sự ổn định, niềm tin và sự phù hợp với thực tế trong các chính sách kinh tế.
Tiền giấy dưới thời Vua Hồ Quý Ly
Ý tưởng phát hành tiền giấy đã nảy sinh trong đầu Hồ Quý Ly từ khi ông còn là một quan lại dưới triều Trần. Sau khi lật đổ nhà Trần và thành lập nhà Hồ, ông đã đổi tên nước thành Đại Ngu và chính thức cho sản xuất tiền giấy. Theo ghi chép trong Đại Việt sử ký toàn thư, vào mùa hạ, tháng 4 năm Bính Tý (1396), triều đình bắt đầu tiến hành đổi tiền giấy lấy tiền kim loại trong nhân dân, với tỷ lệ 1 quan tiền thông thường đổi được 1 quan 2 tiền giấy.
Loại tiền giấy này có tên gọi "Thông Bảo Hội Sao". Đây được xem là một biện pháp cải cách tiền tệ nhằm giải quyết tình trạng thiếu hụt tiền đồng do chiến tranh liên miên và sự can thiệp từ nhà Minh.
Tiền giấy Thông Bảo Hội Sao được in trên giấy màu xanh lá cây, có kích thước 23 x 10 cm, với dòng chữ "Thông bảo hội sao" bằng chữ Hán ở giữa và các chữ số từ 1 đến 10 ở góc. Các tờ tiền có mệnh giá khác nhau cũng được trang trí bằng các hình vẽ khác nhau, như tờ 10 đồng vẽ rồng, tờ 30 đồng vẽ sóng, tờ 1 tiền vẽ mây, tờ 2 tiền vẽ rùa, tờ 3 tiền vẽ lân, tờ 5 tiền vẽ phượng, tờ 1 quan vẽ rồng.
Để thúc đẩy việc sử dụng tiền giấy, nhà nước đã ban hành lệnh cấm sử dụng và cất trữ tiền đồng, đồng thời quy định hình phạt nghiêm khắc cho những ai làm giả tiền giấy hoặc cố tình lưu trữ, giao dịch tiền kim loại. Theo quy định của Hồ Quý Ly, những người vi phạm sẽ bị tịch thu tài sản và xử tội chết.
Tuy nhiên, dù có những nỗ lực mạnh mẽ từ triều đình, tiền giấy Thông Bảo Hội Sao vẫn không được người dân chấp nhận rộng rãi. Sự thiếu tin tưởng vào giá trị của tiền giấy, cùng với thói quen sử dụng tiền đồng đã ăn sâu vào tiềm thức của người dân, đã khiến cho chính sách tiền tệ của Hồ Quý Ly thất bại.
Có thể thấy, việc phát hành tiền giấy Thông Bảo Hội Sao là một sáng kiến đột phá của Hồ Quý Ly, nhưng đồng thời cũng là một thất bại thảm hại. Mặc dù vậy, nó đã để lại một dấu ấn khó quên trong lịch sử tiền tệ Việt Nam, và là một bài học quý giá cho các thế hệ sau này về tầm quan trọng của sự ổn định, niềm tin và sự phù hợp với thực tế trong các chính sách kinh tế.
