Một cơn bão Mặt Trời khổng lồ đã tác động đến hành tinh chúng ta từ cuối tuần qua và đang gia tăng cường độ, có khả năng gây gián đoạn thông tin vô tuyến, liên lạc vệ tinh và tạo áp lực lên lưới điện ở một số khu vực. Các chuyên gia Việt Nam cũng đã lên tiếng giải thích và thông tin về năng lực theo dõi.
Trái Đất hứng chịu cơn bão Mặt Trời mạnh cấp G3
Một cơn bão Mặt Trời (hay còn gọi là bão từ) khổng lồ đã bắt đầu tác động đến Trái Đất từ cuối tuần qua và hiện đang trong giai đoạn gia tăng cường độ. Sự kiện này tiềm ẩn nguy cơ gây ra tình trạng mất sóng radio trên diện rộng và tạo áp lực lớn lên các lưới điện quốc gia.
Theo thông tin từ Cơ quan Quản lý Khí quyển và Đại dương Quốc gia Hoa Kỳ (NOAA), hoạt động của cơn bão Mặt Trời này dự kiến sẽ tiếp diễn trong vài ngày tới, gây ra một cơn bão từ đạt cấp độ G3 (trong thang đo 5 cấp độ, từ G1 - nhẹ đến G5 - cực kỳ mạnh, dùng để theo dõi mức độ nghiêm trọng của bão từ khi va chạm với Trái Đất).
NOAA cảnh báo rằng một cơn bão từ cấp độ G3 có thể gây ra những gián đoạn nhẹ đến thông tin vô tuyến và hoạt động của các vệ tinh liên lạc, với khả năng mất liên lạc vô tuyến trong vài giờ. Thông báo cũng nhấn mạnh rằng hệ thống định vị toàn cầu (GPS) có thể ngừng hoạt động hoặc hoạt động không chính xác ở một số khu vực bị ảnh hưởng.
Tiến sĩ Tamitha Skov, một nhà vật lý thời tiết không gian độc lập, đã đăng tải trên mạng xã hội X (trước đây là Twitter): "Tốc độ của cơn bão hiện tại rất nhanh, nhưng cường độ từ trường của nó vẫn đang ở mức trung bình. Có khả năng nó sẽ đạt đến mức G3 hoặc thậm chí G4 trong giai đoạn đầu này. Một phần mạnh hơn của cơn bão có thể sẽ đến sau."
Bão từ là gì và tác động của nó ra sao?
Bão từ là sự rối loạn tạm thời và mạnh mẽ trong từ trường của Trái Đất, gây ra bởi một dòng các hạt mang điện tích năng lượng cao được phóng ra từ tầng ngoài cùng của Mặt Trời (thường được gọi là sự phun trào nhật hoa - CME).
Khi những dòng hạt này va chạm với từ quyển của Trái Đất, chúng có thể gây ra nhiều tác động:
Giải thích về hiện tượng này, chuyên gia thiên văn học Đặng Vũ Tuấn Sơn, Chủ tịch Hội Thiên văn và Vũ trụ học Việt Nam (VACA), cho biết bão từ trên thực tế là sự bùng nổ bất thường của các hạt mang điện được phóng ra từ Mặt Trời, một hiện tượng được gọi chính xác hơn là sự phun trào nhật hoa (Coronal Mass Ejection - CME). Thông thường, những dòng hạt mang điện từ Mặt Trời (gió Mặt Trời) vẫn liên tục phóng vào không gian và va chạm với Trái Đất. Bão từ xảy ra khi có sự tăng cường độ đột ngột của gió Mặt Trời do hoạt động bất thường ở một khu vực nào đó trên bề mặt Mặt Trời, thường liên quan đến sự xuất hiện của những quầng lửa hoặc các vết đen Mặt Trời.
Ông Sơn cho biết: "Thường thì những vụ phun trào nhật hoa nhỏ, thường dẫn tới những hiệu ứng chúng ta gọi là bão từ hay bão Mặt Trời, chỉ gây ảnh hưởng ở mức độ thấp, chẳng hạn như làm gián đoạn sóng truyền hình, radio, điện thoại… có ảnh hưởng tới sức khỏe của con người nhưng mức độ không đáng ngại."
PGS.TS Hà Duyên Châu, nguyên Viện trưởng Viện Vật lý Địa cầu (Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam), cũng cho hay bão Mặt Trời (bão từ) là sự biến thiên mạnh của từ trường Trái Đất do các chùm plasma từ Mặt Trời tác động. Dù gọi là bão nhưng nó tồn tại vô hình, mắt thường không thể nhận biết và chỉ gây ra những tác động cụ thể.
Về năng lực theo dõi tại Việt Nam, PGS.TS Nguyễn Xuân Anh, Viện trưởng Viện Các khoa học Trái đất, cho biết Việt Nam hiện có một hệ thống gồm bốn đài địa từ để ghi nhận sự biến thiên từ trường, bão từ cũng như phục vụ công tác nghiên cứu và dự báo. Bốn đài này được đặt tại Phú Thụy (Gia Lâm, Hà Nội), Sa Pa (Lào Cai), Đà Lạt (Lâm Đồng) và Bạc Liêu (tỉnh Bạc Liêu).
Tuy nhiên, hiện chỉ có 2 đài ở Phú Thụy và Đà Lạt có khả năng truyền trực tiếp dữ liệu về Viện Vật lý Địa cầu cũng như chia sẻ dữ liệu quốc tế. Ông Nguyễn Xuân Anh cũng cho biết, ở Việt Nam hiện mới chỉ thực hiện nhiệm vụ quan sát liên tục trường từ của Trái Đất và đưa ra các dự báo dài hạn (khoảng 30 ngày). Việc nghiên cứu và dự báo bão từ ngắn hạn (khoảng 30 phút hoặc theo ngày) hiện chưa thực hiện được do còn thiếu các thiết bị chuyên dụng và số liệu quan sát cần thiết.
Viện Vật lý Địa cầu đang có kế hoạch nâng cấp các đài, trạm thu thập số liệu địa từ và điện ly bằng các thiết bị hiện đại ghi từ hiện số, nhằm nâng cao chất lượng nghiên cứu trường địa từ và khả năng dự báo bão từ trong tương lai.
Trái Đất hứng chịu cơn bão Mặt Trời mạnh cấp G3
Một cơn bão Mặt Trời (hay còn gọi là bão từ) khổng lồ đã bắt đầu tác động đến Trái Đất từ cuối tuần qua và hiện đang trong giai đoạn gia tăng cường độ. Sự kiện này tiềm ẩn nguy cơ gây ra tình trạng mất sóng radio trên diện rộng và tạo áp lực lớn lên các lưới điện quốc gia.
Theo thông tin từ Cơ quan Quản lý Khí quyển và Đại dương Quốc gia Hoa Kỳ (NOAA), hoạt động của cơn bão Mặt Trời này dự kiến sẽ tiếp diễn trong vài ngày tới, gây ra một cơn bão từ đạt cấp độ G3 (trong thang đo 5 cấp độ, từ G1 - nhẹ đến G5 - cực kỳ mạnh, dùng để theo dõi mức độ nghiêm trọng của bão từ khi va chạm với Trái Đất).
NOAA cảnh báo rằng một cơn bão từ cấp độ G3 có thể gây ra những gián đoạn nhẹ đến thông tin vô tuyến và hoạt động của các vệ tinh liên lạc, với khả năng mất liên lạc vô tuyến trong vài giờ. Thông báo cũng nhấn mạnh rằng hệ thống định vị toàn cầu (GPS) có thể ngừng hoạt động hoặc hoạt động không chính xác ở một số khu vực bị ảnh hưởng.
Tiến sĩ Tamitha Skov, một nhà vật lý thời tiết không gian độc lập, đã đăng tải trên mạng xã hội X (trước đây là Twitter): "Tốc độ của cơn bão hiện tại rất nhanh, nhưng cường độ từ trường của nó vẫn đang ở mức trung bình. Có khả năng nó sẽ đạt đến mức G3 hoặc thậm chí G4 trong giai đoạn đầu này. Một phần mạnh hơn của cơn bão có thể sẽ đến sau."
Bão từ là gì và tác động của nó ra sao?
Bão từ là sự rối loạn tạm thời và mạnh mẽ trong từ trường của Trái Đất, gây ra bởi một dòng các hạt mang điện tích năng lượng cao được phóng ra từ tầng ngoài cùng của Mặt Trời (thường được gọi là sự phun trào nhật hoa - CME).
Khi những dòng hạt này va chạm với từ quyển của Trái Đất, chúng có thể gây ra nhiều tác động:
- Hệ thống điện: Các khu vực như Trung Tây và Đông Bắc nước Mỹ được dự báo có thể xảy ra các sự cố gián đoạn hệ thống điện, như báo động giả hoặc hệ thống tự động ngắt mạch, dẫn đến nguy cơ mất điện trên diện rộng.
- Cực quang: Cơn bão mạnh này cũng được dự báo sẽ tạo ra những dải cực quang tuyệt đẹp, có thể quan sát được trải dài khắp 13 bang của Mỹ vào tối ngày 2 và 3 tháng 6.
- Tác động lịch sử: Sự kiện Carrington năm 1859 được biết đến là siêu bão Mặt Trời mạnh nhất từng được ghi nhận trong lịch sử, với năng lượng giải phóng tương đương 10 tỷ quả bom hạt nhân. Nó đã gây ra hiện tượng cực quang có thể nhìn thấy được ngay cả ở các vùng nhiệt đới và làm tê liệt hoàn toàn hệ thống điện báo toàn cầu thời bấy giờ.
- Ảnh hưởng đến hạ tầng: Không chỉ lưới điện, các tuyến đường sắt và đường ống dẫn dầu khí cũng có thể bị ảnh hưởng nghiêm trọng bởi các dòng điện cảm ứng từ bão từ, gây gián đoạn lớn trong hoạt động giao thông và có thể khiến giá nhiên liệu tăng vọt.
- Vệ tinh: Các vệ tinh trên quỹ đạo Trái Đất tầm thấp (như vệ tinh GPS, viễn thông, và thời tiết) có thể bị hỏng hóc do các hạt năng lượng cao từ bão Mặt Trời. Điều này sẽ làm gián đoạn hệ thống định vị GPS, thông tin liên lạc qua điện thoại và internet, cũng như các dự báo thời tiết.
- Hệ thống tài chính và hàng không: Sự gián đoạn của GPS và Internet sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến các giao dịch tài chính (như chuyển khoản ngân hàng, giao dịch chứng khoán) và hệ thống điều khiển không lưu, có nguy cơ gây ra hỗn loạn trong ngành hàng không. Các hệ thống quản lý giao thông mặt đất (như đèn giao thông, đường sắt) cũng có thể bị ảnh hưởng.
Giải thích về hiện tượng này, chuyên gia thiên văn học Đặng Vũ Tuấn Sơn, Chủ tịch Hội Thiên văn và Vũ trụ học Việt Nam (VACA), cho biết bão từ trên thực tế là sự bùng nổ bất thường của các hạt mang điện được phóng ra từ Mặt Trời, một hiện tượng được gọi chính xác hơn là sự phun trào nhật hoa (Coronal Mass Ejection - CME). Thông thường, những dòng hạt mang điện từ Mặt Trời (gió Mặt Trời) vẫn liên tục phóng vào không gian và va chạm với Trái Đất. Bão từ xảy ra khi có sự tăng cường độ đột ngột của gió Mặt Trời do hoạt động bất thường ở một khu vực nào đó trên bề mặt Mặt Trời, thường liên quan đến sự xuất hiện của những quầng lửa hoặc các vết đen Mặt Trời.
Ông Sơn cho biết: "Thường thì những vụ phun trào nhật hoa nhỏ, thường dẫn tới những hiệu ứng chúng ta gọi là bão từ hay bão Mặt Trời, chỉ gây ảnh hưởng ở mức độ thấp, chẳng hạn như làm gián đoạn sóng truyền hình, radio, điện thoại… có ảnh hưởng tới sức khỏe của con người nhưng mức độ không đáng ngại."
PGS.TS Hà Duyên Châu, nguyên Viện trưởng Viện Vật lý Địa cầu (Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam), cũng cho hay bão Mặt Trời (bão từ) là sự biến thiên mạnh của từ trường Trái Đất do các chùm plasma từ Mặt Trời tác động. Dù gọi là bão nhưng nó tồn tại vô hình, mắt thường không thể nhận biết và chỉ gây ra những tác động cụ thể.
Về năng lực theo dõi tại Việt Nam, PGS.TS Nguyễn Xuân Anh, Viện trưởng Viện Các khoa học Trái đất, cho biết Việt Nam hiện có một hệ thống gồm bốn đài địa từ để ghi nhận sự biến thiên từ trường, bão từ cũng như phục vụ công tác nghiên cứu và dự báo. Bốn đài này được đặt tại Phú Thụy (Gia Lâm, Hà Nội), Sa Pa (Lào Cai), Đà Lạt (Lâm Đồng) và Bạc Liêu (tỉnh Bạc Liêu).
Tuy nhiên, hiện chỉ có 2 đài ở Phú Thụy và Đà Lạt có khả năng truyền trực tiếp dữ liệu về Viện Vật lý Địa cầu cũng như chia sẻ dữ liệu quốc tế. Ông Nguyễn Xuân Anh cũng cho biết, ở Việt Nam hiện mới chỉ thực hiện nhiệm vụ quan sát liên tục trường từ của Trái Đất và đưa ra các dự báo dài hạn (khoảng 30 ngày). Việc nghiên cứu và dự báo bão từ ngắn hạn (khoảng 30 phút hoặc theo ngày) hiện chưa thực hiện được do còn thiếu các thiết bị chuyên dụng và số liệu quan sát cần thiết.
Viện Vật lý Địa cầu đang có kế hoạch nâng cấp các đài, trạm thu thập số liệu địa từ và điện ly bằng các thiết bị hiện đại ghi từ hiện số, nhằm nâng cao chất lượng nghiên cứu trường địa từ và khả năng dự báo bão từ trong tương lai.
