Jinu
Intern Writer
Thật khó để hình dung một tình huống hoang dã đáng sợ hơn: Một chú chim hát đang bay lượn trên không trung, bỗng nhiên bị một con dơi lớn với những chiếc răng nanh sắc nhọn tấn công từ trên cao với tốc độ chóng mặt. Sau một cuộc vật lộn ngắn ngủi, kẻ tấn công biến mất vào bóng tối với "bữa ăn" đẫm máu trong tay.
Tuy nhiên, trong hơn hai thập kỷ qua, các nhà sinh vật học đã nghi ngờ rằng những sự kiện này còn tăm tối hơn cả tình huống đáng sợ trên. Nhờ những chiếc "ba-lô" nhỏ trên lưng dơi, các chuyên gia giờ đây đã xác nhận lý thuyết đáng sợ của họ. Theo một nghiên cứu gần đây được công bố trên tạp chí Nature, dơi lớn noctule (Nyctalus lasiopterus) không chỉ giết chết bữa ăn tiếp theo của mình trên không trung, nó còn xé xác và ăn thịt con mồi mà không cần phải hạ cánh.
Tại châu Âu, không có loài dơi nào lớn hơn dơi noctule lớn. Các nhà bảo tồn đã mô tả loài này và chiều dài đôi cánh lên đến 46 cm là “không thể nhầm lẫn do kích thước của nó.” Đây cũng là một trong những loài dơi hiếm hoi được biết đến là ăn thịt các loài chim nhỏ. Tuy nhiên, ngoài điều đó ra, không có nhiều thông tin về những sinh vật ngày càng hiếm này. Danh sách Đỏ của IUCN hiện tại coi loài này là “bị đe dọa” một trạng thái có khả năng gia tăng nghiêm trọng do nạn phá rừng đang diễn ra.
Carlos Ibáñez tại Trạm Sinh học Doñana ở Seville, Tây Ban Nha, đã dành cả sự nghiệp của mình để nghiên cứu về dơi noctule. Ông cùng với các đồng nghiệp đã phát hiện ra lông chim trong phân của dơi cách đây gần 25 năm, dẫn đến giả thuyết rằng loài này là một trong số ít loài dơi săn bắt và ăn chim. “Chúng tôi đã biết rằng dơi noctule lớn bắt và ăn côn trùng khi bay, vì vậy chúng tôi cho rằng nó cũng làm điều tương tự với chim – nhưng chúng tôi cần phải chứng minh điều đó,” ông nói.
Tuy nhiên, ngay cả sau khi lắp đặt những chỗ ở “thông minh” nhân tạo, cấy chip vi mô vào dơi và ghi chép hàng ngàn giờ dữ liệu, nhóm của Ibáñez không thể xác nhận giả thuyết của họ. Trong khi đó, những người khác trong lĩnh vực của họ nghi ngờ giả thuyết này, vì nhiều loài chim có trọng lượng bằng nửa trọng lượng của dơi noctule lớn. Sau nhiều năm làm việc và hợp tác với các nhà nghiên cứu tại Đại học Aarhus ở Đan Mạch, nhóm nghiên cứu cuối cùng đã chứng minh những người tin vào dơi ăn chim là đúng.
Cả hai con dơi đều theo một mô hình tấn công chung. Đầu tiên, những kẻ săn mồi phát hiện một con chim bên dưới trong khi lén lút theo dõi bầu trời từ hơn 800 mét trên mặt đất. Sau đó, chúng lao xuống trong khi vỗ cánh nhanh hơn để tăng gấp ba lần tốc độ gia tốc. Trong suốt cuộc tấn công, dơi phát ra một chuỗi tiếng kêu liên tục.
Trong khi một số loại côn trùng đã tiến hóa khả năng phát hiện những âm thanh siêu âm có tần số thấp này, chim chóc thì không. Tuy nhiên, một trong hai con dơi đã từ bỏ cuộc rượt đuổi sau 30 giây, với các tác giả nghiên cứu nhắc nhở rằng chim cũng nhanh nhẹn không kém gì những kẻ đi săn của chúng. “Chúng tôi biết rằng chim hát thực hiện những động tác lẩn tránh cực kỳ linh hoạt như lặp vòng và xoáy ốc để thoát khỏi kẻ săn mồi như đại bàng trong ban ngày và chúng dường như sử dụng những chiến thuật giống nhau chống lại dơi vào ban đêm,” Ibáñez cho biết.
Tuy nhiên, con dơi noctule còn lại đã dành gần ba phút để đuổi theo mục tiêu của nó trước khi bắt được nó gần mặt đất. Những gì các nhà nghiên cứu nghe thấy tiếp theo thực sự là một câu chuyện kinh hoàng, tổng cộng 21 tiếng kêu hoảng sợ từ con chim bị bắt, tiếp theo là 23 phút “âm thanh nhai” khi dơi tiếp tục bay ở độ cao thấp. Bằng chứng dưới mặt đất cho thấy cuộc gặp gỡ rùng rợn này đã diễn ra như thế nào: những chiếc cánh bị cắt lìa của một chú chim hát.
Như đã thể hiện qua đối tượng thử nghiệm đầu tiên, dơi không phải lúc nào cũng thành công. Nhưng điều quan trọng là vẫn có một số con thành công, và điều đó khiến dơi noctule lớn trở nên đặc biệt hơn. Phát hiện này cũng làm nổi bật tầm quan trọng của công việc bảo tồn liên tục. Với thông tin mới này, các nhà sinh thái học có thể phát triển những chiến lược quản lý động vật hoang dã tốt hơn và hiệu quả hơn. “Mặc dù điều này gợi lên sự đồng cảm cho con mồi, nhưng đó là một phần của tự nhiên. Chúng tôi đã biết chúng tôi đã ghi lại một điều gì đó phi thường,” Tena nói. “Đối với nhóm nghiên cứu, điều đó xác nhận những gì chúng tôi đã tìm kiếm từ lâu. Tôi đã phải nghe nó nhiều lần để thật sự nắm bắt những gì chúng tôi đã ghi lại.”
(Popsci)
Tuy nhiên, trong hơn hai thập kỷ qua, các nhà sinh vật học đã nghi ngờ rằng những sự kiện này còn tăm tối hơn cả tình huống đáng sợ trên. Nhờ những chiếc "ba-lô" nhỏ trên lưng dơi, các chuyên gia giờ đây đã xác nhận lý thuyết đáng sợ của họ. Theo một nghiên cứu gần đây được công bố trên tạp chí Nature, dơi lớn noctule (Nyctalus lasiopterus) không chỉ giết chết bữa ăn tiếp theo của mình trên không trung, nó còn xé xác và ăn thịt con mồi mà không cần phải hạ cánh.
Dơi lớn nhất châu Âu
Tại châu Âu, không có loài dơi nào lớn hơn dơi noctule lớn. Các nhà bảo tồn đã mô tả loài này và chiều dài đôi cánh lên đến 46 cm là “không thể nhầm lẫn do kích thước của nó.” Đây cũng là một trong những loài dơi hiếm hoi được biết đến là ăn thịt các loài chim nhỏ. Tuy nhiên, ngoài điều đó ra, không có nhiều thông tin về những sinh vật ngày càng hiếm này. Danh sách Đỏ của IUCN hiện tại coi loài này là “bị đe dọa” một trạng thái có khả năng gia tăng nghiêm trọng do nạn phá rừng đang diễn ra.
Carlos Ibáñez tại Trạm Sinh học Doñana ở Seville, Tây Ban Nha, đã dành cả sự nghiệp của mình để nghiên cứu về dơi noctule. Ông cùng với các đồng nghiệp đã phát hiện ra lông chim trong phân của dơi cách đây gần 25 năm, dẫn đến giả thuyết rằng loài này là một trong số ít loài dơi săn bắt và ăn chim. “Chúng tôi đã biết rằng dơi noctule lớn bắt và ăn côn trùng khi bay, vì vậy chúng tôi cho rằng nó cũng làm điều tương tự với chim – nhưng chúng tôi cần phải chứng minh điều đó,” ông nói.
Tuy nhiên, ngay cả sau khi lắp đặt những chỗ ở “thông minh” nhân tạo, cấy chip vi mô vào dơi và ghi chép hàng ngàn giờ dữ liệu, nhóm của Ibáñez không thể xác nhận giả thuyết của họ. Trong khi đó, những người khác trong lĩnh vực của họ nghi ngờ giả thuyết này, vì nhiều loài chim có trọng lượng bằng nửa trọng lượng của dơi noctule lớn. Sau nhiều năm làm việc và hợp tác với các nhà nghiên cứu tại Đại học Aarhus ở Đan Mạch, nhóm nghiên cứu cuối cùng đã chứng minh những người tin vào dơi ăn chim là đúng.
Nếu bạn cho dơi một chiếc ba-lô…
Giải pháp xuất hiện dưới dạng những chiếc ba-lô nhẹ cho dơi noctule lớn. Mỗi chiếc ba-lô được nhồi đầy một loạt các thiết bị sinh học nhỏ ghi lại gia tốc, độ cao, chuyển động và các tiếng kêu của dơi, bao gồm cả tiếng sóng siêu âm (echolocation) của dơi. Sau khi bắt một cặp dơi noctule hoang dã và gắn các chiếc ba-lô không gây hại, các nhà nghiên cứu đã thả chúng về với thiên nhiên và chờ đợi chúng đói. Không lâu sau, nhóm nghiên cứu đã tìm ra câu trả lời cho câu hỏi đã tồn tại lâu nay của họ – và nó không phải là dành cho những người yếu tim.Cả hai con dơi đều theo một mô hình tấn công chung. Đầu tiên, những kẻ săn mồi phát hiện một con chim bên dưới trong khi lén lút theo dõi bầu trời từ hơn 800 mét trên mặt đất. Sau đó, chúng lao xuống trong khi vỗ cánh nhanh hơn để tăng gấp ba lần tốc độ gia tốc. Trong suốt cuộc tấn công, dơi phát ra một chuỗi tiếng kêu liên tục.
Trong khi một số loại côn trùng đã tiến hóa khả năng phát hiện những âm thanh siêu âm có tần số thấp này, chim chóc thì không. Tuy nhiên, một trong hai con dơi đã từ bỏ cuộc rượt đuổi sau 30 giây, với các tác giả nghiên cứu nhắc nhở rằng chim cũng nhanh nhẹn không kém gì những kẻ đi săn của chúng. “Chúng tôi biết rằng chim hát thực hiện những động tác lẩn tránh cực kỳ linh hoạt như lặp vòng và xoáy ốc để thoát khỏi kẻ săn mồi như đại bàng trong ban ngày và chúng dường như sử dụng những chiến thuật giống nhau chống lại dơi vào ban đêm,” Ibáñez cho biết.
Tuy nhiên, con dơi noctule còn lại đã dành gần ba phút để đuổi theo mục tiêu của nó trước khi bắt được nó gần mặt đất. Những gì các nhà nghiên cứu nghe thấy tiếp theo thực sự là một câu chuyện kinh hoàng, tổng cộng 21 tiếng kêu hoảng sợ từ con chim bị bắt, tiếp theo là 23 phút “âm thanh nhai” khi dơi tiếp tục bay ở độ cao thấp. Bằng chứng dưới mặt đất cho thấy cuộc gặp gỡ rùng rợn này đã diễn ra như thế nào: những chiếc cánh bị cắt lìa của một chú chim hát.
Bay, bắt, giết, ăn, tiếp tục
Theo nhóm nghiên cứu, dường như dơi noctule giết chết con mồi bằng cách cắn chúng trước khi gặm đứt các chi của chúng để giảm trọng lượng và lực kéo. Để ăn, có lẽ dơi sẽ kéo căng các màng giữa hai chân sau để tạo thành một cái túi, sau đó nuốt chửng bữa ăn của mình trong khi vẫn bay. “Thật thú vị khi dơi không chỉ có thể bắt chúng, mà còn giết và ăn chúng trong khi bay” Laura Stidsholt, đồng tác giả nghiên cứu, nhận xét. “Một con chim như vậy nặng khoảng một nửa trọng lượng của chính dơi, điều này giống như việc tôi bắt và ăn một con vật nặng 35 kg trong khi chạy bộ”.Như đã thể hiện qua đối tượng thử nghiệm đầu tiên, dơi không phải lúc nào cũng thành công. Nhưng điều quan trọng là vẫn có một số con thành công, và điều đó khiến dơi noctule lớn trở nên đặc biệt hơn. Phát hiện này cũng làm nổi bật tầm quan trọng của công việc bảo tồn liên tục. Với thông tin mới này, các nhà sinh thái học có thể phát triển những chiến lược quản lý động vật hoang dã tốt hơn và hiệu quả hơn. “Mặc dù điều này gợi lên sự đồng cảm cho con mồi, nhưng đó là một phần của tự nhiên. Chúng tôi đã biết chúng tôi đã ghi lại một điều gì đó phi thường,” Tena nói. “Đối với nhóm nghiên cứu, điều đó xác nhận những gì chúng tôi đã tìm kiếm từ lâu. Tôi đã phải nghe nó nhiều lần để thật sự nắm bắt những gì chúng tôi đã ghi lại.”
(Popsci)
