Chỉ một lỗi nhỏ trong mã có thể mở cửa cho hacker và quét mã là chìa khóa đóng lại

[MinhSec]

Trong thế giới phần mềm ngày nay, bảo mật không thể chỉ là việc kiểm tra sau khi sản phẩm hoàn thành. Mọi thứ bắt đầu ngay từ khâu viết mã và đó chính là lúc quét mã bảo mật (code scanning) phát huy vai trò của mình.

Quét mã là quá trình phân tích tự động mã nguồn ứng dụng để phát hiện lỗ hổng, lỗi logic, hoặc vấn đề chất lượng mã. Khác với các phương pháp phân tích động (kiểm tra khi chương trình chạy), quét mã thường dựa trên phân tích tĩnh (SAST) nghĩa là kiểm tra mã mà không cần chạy ứng dụng.

Các công cụ quét mã có thể phát hiện rất nhiều dạng rủi ro khác nhau, từ lỗi cú pháp, lỗ hổng SQL injection, XSS, CSRF, cho tới việc phát hiện mật khẩu hay khóa API bị “cắm cứng” vào trong mã. Mục tiêu là phát hiện càng sớm càng tốt những vấn đề có thể khiến hệ thống trở thành miếng mồi ngon cho hacker.

Lợi ích và các kỹ thuật quét mã phổ biến hiện nay​

Điểm mạnh lớn nhất của quét mã là phát hiện sớm lỗ hổng bảo mật ngay trong giai đoạn phát triển. Khi các công cụ bảo mật được tích hợp vào quy trình làm việc của lập trình viên, mọi đoạn mã mới viết ra đều được kiểm tra tự động. Nhờ vậy, các vấn đề như chèn mã độc, xử lý dữ liệu sai hoặc sử dụng thư viện không an toàn có thể được phát hiện và sửa ngay lập tức.

Việc sửa lỗi sớm không chỉ giúp giảm rủi ro tấn công mà còn tiết kiệm chi phí rất lớn. Nếu một lỗ hổng chỉ bị phát hiện sau khi sản phẩm ra mắt, việc khắc phục thường đòi hỏi dừng hệ thống, triển khai bản vá và thậm chí là đối mặt với rủi ro rò rỉ dữ liệu.

Ngoài ra, quét mã cũng giúp doanh nghiệp tuân thủ các tiêu chuẩn bảo mật như GDPR, HIPAA hay PCI DSS. Các công cụ này có thể tạo báo cáo, chứng minh rằng ứng dụng đã được kiểm tra và giám sát bảo mật thường xuyên.

Hiện nay, có ba nhóm kỹ thuật quét mã chính:

SCA (Software Composition Analysis): Tập trung vào việc phát hiện lỗ hổng trong các thư viện, framework hoặc mã nguồn mở mà ứng dụng sử dụng.
SAST (Static Application Security Testing): Phân tích trực tiếp mã nguồn để tìm lỗi logic, xác thực sai, hoặc thao tác dữ liệu không an toàn.
IAST (Interactive Application Security Testing): Kết hợp cả phân tích tĩnh và động, theo dõi ứng dụng trong lúc chạy để tìm các lỗ hổng thực tế.

Một xu hướng mới là LSAST (LLM-Supported SAST) tận dụng sức mạnh của các mô hình ngôn ngữ lớn (LLM) để phân tích mã sâu hơn, hiểu được ngữ cảnh và phát hiện các vấn đề mà máy quét truyền thống dễ bỏ sót.

Quét mã trong kỷ nguyên AI: Thách thức và cơ hội​

Cùng với sự phát triển của các công cụ sinh mã bằng AI như GitHub Copilot, việc kiểm tra bảo mật ngày càng trở nên quan trọng hơn. Dù AI giúp lập trình nhanh hơn, nhưng nó cũng có thể vô tình tạo ra các đoạn mã chứa lỗ hổng. Vì vậy, quét mã hiện đại cần có khả năng nhận diện và đánh giá mã do AI sinh ra, đồng thời kiểm tra cách AI hoặc mô hình LLM được tích hợp trong ứng dụng để ngăn ngừa các rủi ro mới như “chèn lệnh nhắc” (prompt injection) hay “đầu độc dữ liệu huấn luyện”.

Những công cụ tiên tiến như Mend SAST đang kết hợp AI để giúp việc quét mã trở nên thông minh và chính xác hơn. Chúng không chỉ phát hiện lỗi nhanh, mà còn gợi ý vị trí sửa lỗi tối ưu, giảm thiểu các cảnh báo giả và tích hợp liền mạch vào quy trình CI/CD hoặc IDE mà lập trình viên đang dùng.

Tóm lại, quét mã bảo mật không chỉ là công cụ, mà là một phần trong tư duy phát triển phần mềm an toàn (DevSecOps) nơi bảo mật được tích hợp ngay từ dòng code đầu tiên. Trong kỷ nguyên mà mã do AI sinh ra ngày càng phổ biến, việc quét mã tự động, liên tục và thông minh hơn chính là chìa khóa giúp doanh nghiệp bảo vệ mình khỏi những lỗ hổng tiềm ẩn trong chính sản phẩm của mình.

Code Scanning in 2025: Why, How & the Role of Scanning in AI Security

Explore code scanning benefits, tools, and best practices.

securityboulevard.com

 

Được phối hợp thực hiện bởi các chuyên gia của Bkav, cộng đồng An ninh mạng Việt Nam WhiteHat và cộng đồng Khoa học công nghệ VnReview