Từ lâu, con người đã tin rằng việc sử dụng thuốc chữa bệnh là đặc quyền của loài người. Tuy nhiên, ngày càng có nhiều bằng chứng cho thấy động vật, đặc biệt là các loài linh trưởng, cũng biết cách "tự chữa bệnh" và thậm chí là "phòng bệnh" bằng cách sử dụng thực vật.
"Bác sĩ" Chausiku và những bằng chứng đầu tiên
Năm 1987, tại Tanzania, con tinh tinh Chausiku đã khiến giới khoa học kinh ngạc khi nó nhai vỏ cây lá đắng - một bài thuốc dân gian chữa sốt rét, tiêu chảy và các bệnh đường ruột. Nhà nghiên cứu linh trưởng Michael Huffman tại Đại học Kyoto (Nhật Bản) cho rằng Chausiku đã "tự chữa bệnh" vì nó bị nhiễm giun sán ở ruột.
Đây được coi là ghi chép khoa học đầu tiên về việc động vật tự sử dụng thuốc chữa bệnh.
Sâu bướm gấu len: "Thực đơn" chữa bệnh
Năm 1993, nhà sinh vật học Michael Singer tại Đại học Wesleyan (Mỹ) quan sát thấy loài sâu bướm gấu len gặm nhiều loài thực vật khác nhau khi bị nhiễm ký sinh trùng. Hóa ra, chúng đang tìm kiếm những loại cây có chứa ancaloit pyrrolizidine, một chất độc có thể giúp chúng chống lại ký sinh trùng.
Khỉ mũ: "Cao thủ" xua đuổi muỗi
Loài khỉ mũ ở Trung và Nam Mỹ thường bắt rết Orthoporus dorsovittatus, nghiền nát và phủ chất nhầy lên lông của mình để xua đuổi muỗi. Các nhà khoa học đã phát hiện chất nhầy này có chứa benzoquinone, một chất có tác dụng xua đuổi muỗi.
Tinh tinh: Chăm sóc vết thương bằng côn trùng
Năm 2022, các nhà khoa học phát hiện 19 trường hợp tinh tinh chăm sóc vết thương bằng cách nghiền nát côn trùng và bôi lên vết thương hở.
Chim thành thị: Sử dụng thuốc lá để "phòng bệnh"
Các nhà khoa học cũng phát hiện ra rằng các loài chim thành thị ở Mexico thường sử dụng thuốc lá để làm tổ. Nicotine trong thuốc lá có tác dụng xua đuổi ký sinh trùng. Tương tự, bướm chúa ăn các loại cây có chứa cardenolide để diệt trừ ký sinh trùng trong cơ thể và bảo vệ trứng của chúng.
Kết luận
Việc sử dụng "thuốc" trong thế giới động vật phổ biến hơn chúng ta tưởng. Nó chứng tỏ khả năng thích nghi đáng kinh ngạc của động vật để tồn tại và phát triển. Nghiên cứu về cách thức động vật sử dụng thực vật để chữa bệnh và phòng bệnh có thể mở ra những cơ hội mới cho y học và bảo tồn động vật hoang dã.