Dùng cồn y tế pha rượu: chỉ cần 2 thìa cà phê cũng đủ gây mù lòa, một chén hạt mít đủ gây tử vong

[Yu Ki San]

Vụ việc hai du khách nước ngoài tử vong tại Hội An sau khi uống rượu pha từ cồn y tế 70 độ (chứa methanol) đã gióng lên hồi chuông cảnh báo về hiểm họa ngộ độc methanol, một chất cực độc thường bị nhầm lẫn hoặc cố tình pha trộn vào đồ uống.

Methanol là gì? Tại sao lại nguy hiểm?

Methanol (CH3OH) là một chất hữu cơ thuộc nhóm rượu cồn (alcohol), tương tự như ethanol (C2H5OH) - loại rượu có trong đồ uống có cồn thông thường. Tuy nhiên, khác với ethanol, methanol là một chất cực độc, không được phép sử dụng trong thực phẩm và đồ uống.

Methanol thường được sử dụng trong công nghiệp như một dung môi (hòa tan các chất khác), có trong dung dịch sản xuất sơn, tẩy rửa, nước lau kính ô tô, dung môi làm sạch gỗ, chất chống đông... Methanol cũng có thể lẫn trong cồn y tế.

Methanol có vị hơi ngọt, dễ gây nhầm lẫn với rượu thường (ethanol). Tuy nhiên, chỉ cần uống một lượng nhỏ methanol (khoảng 30ml - một chén hạt mít) đã có thể gây tử vong, 10ml (hai thìa cà phê) có thể gây mù lòa.

Cơ chế gây độc của Methanol

Khi vào cơ thể, methanol được hấp thụ nhanh qua đường tiêu hóa và chuyển hóa ở gan.

1. Methanol chuyển hóa thành formaldehyde, một chất gây ung thư, thường dùng để ướp xác, chế tạo da, chống ăn mòn... Quá trình này diễn ra chậm, giải thích tại sao triệu chứng ngộ độc thường xuất hiện sau 12-24 giờ.
2. Formaldehyde nhanh chóng chuyển hóa thành axit formic (chỉ trong 1-2 phút). Axit formic cực độc, phá vỡ chức năng tế bào, làm ngưng hoạt động của ty thể (nơi tạo năng lượng cho tế bào), khiến tế bào chết.
3. Axit formic đặc biệt gây tổn thương dây thần kinh thị giác, dẫn đến mù lòa.
4. Axit formic tiếp tục bị oxy hóa thành carbon dioxide và nước. Tuy nhiên, quá trình này rất chậm, khiến axit formic tích tụ, gây nhiễm toan máu và dẫn đến tử vong.

Phân biệt say rượu và ngộ độc Methanol

Triệu chứng ban đầu của ngộ độc methanol (sau 12-24 giờ) có thể giống say rượu thông thường: chóng mặt, buồn nôn, mờ mắt... Điều này dễ gây nhầm lẫn và bỏ qua.

Tuy nhiên, sau đó, nạn nhân sẽ rơi vào trạng thái nguy kịch: bất tỉnh, giãn đồng tử, ứ đọng hầu họng, thở nhanh, thở sâu, co giật. Nếu không được cấp cứu kịp thời, nguy cơ tử vong rất cao.

Cần theo dõi sát các biểu hiện sau:

• Tỉnh/không tỉnh: Nếu sau vài giờ, người say rượu thông thường có thể tỉnh lại, ăn uống được, thì người ngộ độc methanol sẽ không tỉnh, thậm chí rơi vào hôn mê.
• Thở: Người ngộ độc methanol thở nhanh, sâu, do nhiễm toan máu.
• Mắt: Đau đầu nhiều, chóng mặt, nhìn mờ, sợ ánh sáng, ám điểm, đau mắt, song thị, giảm/mất thị lực, ảo thị...

Cấp cứu và điều trị ngộ độc Methanol

• Nguyên tắc cấp cứu ban đầu: Đảm bảo thông thoáng đường hô hấp, cho bệnh nhân nằm đầu cao, tư thế nghiêng an toàn.
• Nếu bệnh nhân tỉnh: Cho ăn cháo loãng để tránh hạ đường huyết.
• Nếu bệnh nhân không tỉnh, thở nhanh sâu, co giật: Giữ tư thế an toàn, gọi cấp cứu ngay lập tức.
• Nếu có dấu hiệu về mắt: Đưa ngay đến bệnh viện.

Điều trị tại bệnh viện:

• Sử dụng ethanol hoặc fomepizole (chất ức chế enzym chuyển hóa methanol) để ngăn tạo thành axit formic.
• Thẩm phân máu (lọc máu) để loại bỏ methanol và axit formic.

Truyền bia để giải độc Methanol: Cơ chế và lưu ý

Truyền bia (chứa ethanol) là một biện pháp cấp cứu ban đầu, nhằm trì hoãn quá trình chuyển hóa methanol thành axit formic, kéo dài thời gian cho các biện pháp điều trị chuyên sâu. Tuy nhiên, cần lưu ý:

• Chỉ là biện pháp tạm thời, không thay thế được điều trị tại bệnh viện.
• Chỉ dùng bia/rượu có nguồn gốc rõ ràng, đảm bảo chỉ chứa ethanol.

Ngộ độc methanol là một tình trạng cực kỳ nguy hiểm, có thể gây tử vong hoặc để lại di chứng nặng nề. Cần tuyệt đối không sử dụng cồn y tế, cồn công nghiệp để pha chế đồ uống. Khi có dấu hiệu nghi ngờ ngộ độc methanol, cần đưa ngay nạn nhân đến cơ sở y tế gần nhất để được cấp cứu kịp thời.