Sự trỗi dậy của trí tuệ nhân tạo (AI) như ChatGPT đã mang đến những công cụ hỗ trợ đắc lực cho công việc và học tập. Tuy nhiên, một nghiên cứu mới dựa trên kết quả đo sóng não đã gióng lên hồi chuông cảnh báo về lạm dụng AI có thể khiến não bộ của chúng ta trở nên "lười biếng", dẫn đến những hậu quả tiêu cực cho khả năng học tập và ghi nhớ.
Theo nghiên cứu từ MIT, việc quá phụ thuộc vào các mô hình ngôn ngữ lớn (LLM) như ChatGPT có thể gây ra những thay đổi đáng lo ngại trong hoạt động não bộ. Để tìm hiểu "cái giá phải trả" về nhận thức khi sử dụng AI, các nhà khoa học đã tiến hành một thí nghiệm độc đáo.
Những người tham gia được chia thành ba nhóm và yêu cầu viết luận về một chủ đề cụ thể:
- Nhóm ChatGPT: Sử dụng ChatGPT để hỗ trợ viết luận.
- Nhóm Google: Sử dụng Google để tìm kiếm thông tin và hỗ trợ viết.
- Nhóm Tự Lực: Hoàn toàn tự viết luận mà không có bất kỳ công cụ hỗ trợ nào.
Trong suốt quá trình viết, các nhà khoa học sử dụng điện não đồ (EEG) để theo dõi và ghi lại hoạt động não của từng người tham gia. Kết quả cho thấy những khác biệt rõ rệt và đáng lo ngại giữa ba nhóm:
1. Suy yếu kết nối não bộ: Đây là phát hiện quan trọng nhất. Mức độ kết nối giữa các vùng não giảm xuống tương ứng với mức độ hỗ trợ từ công cụ. Nhóm Tự Lực có hoạt động não mạnh mẽ và rộng khắp nhất, chứng tỏ bộ não được kích hoạt tối đa trong quá trình tư duy và sáng tạo. Nhóm Google có hoạt động não ở mức trung bình. Ngược lại, nhóm ChatGPT có hoạt động và liên kết thần kinh tổng thể yếu nhất. Điều này cho thấy, khi có AI "làm hộ", não bộ của chúng ta dường như "ủy thác" công việc và trở nên ít tham gia hơn vào quá trình tư duy.
2. Suy giảm trí nhớ: Khi được yêu cầu trích dẫn lại nội dung từ bài luận vừa viết, nhóm ChatGPT thể hiện khả năng gợi nhớ kém hơn đáng kể so với hai nhóm còn lại. Việc này cho thấy sự tham gia hạn chế của não bộ vào quá trình xử lý thông tin khi sử dụng AI khiến việc ghi nhớ trở nên khó khăn hơn.
3. Thiếu gắn kết: Nhóm ChatGPT cũng báo cáo cảm giác sở hữu đối với bài luận của họ rất thấp, cho thấy sự thiếu gắn kết và đầu tư tư duy vào sản phẩm cuối cùng. Việc này có thể ảnh hưởng đến khả năng học hỏi và phát triển các kỹ năng liên quan đến viết lách.
Một nghiên cứu kéo dài 4 tháng đã đi đến một kết luận đáng báo động đó là nhóm ChatGPT thể hiện kém hơn nhóm Tự Lực ở mọi cấp độ, từ hoạt động thần kinh, sự phong phú về ngôn ngữ, cho đến điểm số được chấm bởi cả giáo viên và giám khảo AI.
Các nhà khoa học cảnh báo rằng, dù lợi ích của AI là không thể phủ nhận, việc lạm dụng nó có thể dẫn đến sự suy giảm các kỹ năng học tập và tư duy phản biện. Khi chúng ta phó mặc cho AI, não bộ sẽ mất đi cơ hội để rèn luyện, ghi nhớ và tạo ra những liên kết sâu sắc.
Nghiên cứu này là một lời nhắc nhở quan trọng về việc sử dụng các công cụ AI một cách khôn ngoan, xem chúng như một trợ lý để khơi nguồn ý tưởng và hỗ trợ tư duy, thay vì một "bộ não" thay thế cho chính chúng ta. Hãy sử dụng AI một cách có ý thức để tận dụng tối đa lợi ích mà nó mang lại, đồng thời bảo vệ và phát triển khả năng tư duy và học tập của chính mình.
Theo nghiên cứu từ MIT, việc quá phụ thuộc vào các mô hình ngôn ngữ lớn (LLM) như ChatGPT có thể gây ra những thay đổi đáng lo ngại trong hoạt động não bộ. Để tìm hiểu "cái giá phải trả" về nhận thức khi sử dụng AI, các nhà khoa học đã tiến hành một thí nghiệm độc đáo.
Những người tham gia được chia thành ba nhóm và yêu cầu viết luận về một chủ đề cụ thể:
- Nhóm ChatGPT: Sử dụng ChatGPT để hỗ trợ viết luận.
- Nhóm Google: Sử dụng Google để tìm kiếm thông tin và hỗ trợ viết.
- Nhóm Tự Lực: Hoàn toàn tự viết luận mà không có bất kỳ công cụ hỗ trợ nào.
Trong suốt quá trình viết, các nhà khoa học sử dụng điện não đồ (EEG) để theo dõi và ghi lại hoạt động não của từng người tham gia. Kết quả cho thấy những khác biệt rõ rệt và đáng lo ngại giữa ba nhóm:
1. Suy yếu kết nối não bộ: Đây là phát hiện quan trọng nhất. Mức độ kết nối giữa các vùng não giảm xuống tương ứng với mức độ hỗ trợ từ công cụ. Nhóm Tự Lực có hoạt động não mạnh mẽ và rộng khắp nhất, chứng tỏ bộ não được kích hoạt tối đa trong quá trình tư duy và sáng tạo. Nhóm Google có hoạt động não ở mức trung bình. Ngược lại, nhóm ChatGPT có hoạt động và liên kết thần kinh tổng thể yếu nhất. Điều này cho thấy, khi có AI "làm hộ", não bộ của chúng ta dường như "ủy thác" công việc và trở nên ít tham gia hơn vào quá trình tư duy.
2. Suy giảm trí nhớ: Khi được yêu cầu trích dẫn lại nội dung từ bài luận vừa viết, nhóm ChatGPT thể hiện khả năng gợi nhớ kém hơn đáng kể so với hai nhóm còn lại. Việc này cho thấy sự tham gia hạn chế của não bộ vào quá trình xử lý thông tin khi sử dụng AI khiến việc ghi nhớ trở nên khó khăn hơn.
3. Thiếu gắn kết: Nhóm ChatGPT cũng báo cáo cảm giác sở hữu đối với bài luận của họ rất thấp, cho thấy sự thiếu gắn kết và đầu tư tư duy vào sản phẩm cuối cùng. Việc này có thể ảnh hưởng đến khả năng học hỏi và phát triển các kỹ năng liên quan đến viết lách.
Một nghiên cứu kéo dài 4 tháng đã đi đến một kết luận đáng báo động đó là nhóm ChatGPT thể hiện kém hơn nhóm Tự Lực ở mọi cấp độ, từ hoạt động thần kinh, sự phong phú về ngôn ngữ, cho đến điểm số được chấm bởi cả giáo viên và giám khảo AI.
Các nhà khoa học cảnh báo rằng, dù lợi ích của AI là không thể phủ nhận, việc lạm dụng nó có thể dẫn đến sự suy giảm các kỹ năng học tập và tư duy phản biện. Khi chúng ta phó mặc cho AI, não bộ sẽ mất đi cơ hội để rèn luyện, ghi nhớ và tạo ra những liên kết sâu sắc.
Nghiên cứu này là một lời nhắc nhở quan trọng về việc sử dụng các công cụ AI một cách khôn ngoan, xem chúng như một trợ lý để khơi nguồn ý tưởng và hỗ trợ tư duy, thay vì một "bộ não" thay thế cho chính chúng ta. Hãy sử dụng AI một cách có ý thức để tận dụng tối đa lợi ích mà nó mang lại, đồng thời bảo vệ và phát triển khả năng tư duy và học tập của chính mình.
