Hoàng Khang
Writer
Từ một tiêu chuẩn được hứa hẹn sẽ đơn giản hóa mọi thứ, USB-C đã biến thành một "mớ hỗn độn" các tiêu chuẩn sạc và tốc độ dữ liệu gây bối rối. Tác giả Robert Triggs của trang Android Authority cho rằng sự phân mảnh này không chỉ gây khó chịu mà còn phá vỡ lời hứa cốt lõi về việc giảm rác thải điện tử. Dưới đây là bài viết được mình lược dịch để anh em cùng theo dõi nhé. Anh em có thể đọc bài viết gốc ở cuối trang nhé!
Để hiểu chính xác những gì "sai" với USB-C, bạn chỉ cần nhìn xung quanh phòng khách của mình. Bạn có nhớ cục sạc nào sạc nhanh hay chậm cho thiết bị nào không? Laptop và PC cũng không khá hơn. Ngày xưa, khi chúng ta có DisplayPort, HDMI và các giắc cắm nguồn hình trụ, bạn biết rõ cái nào cắm vào đâu – nhưng bây giờ, việc giải mã xem ba hay bốn cổng USB-C trên laptop của bạn, cổng nào làm gì, đòi hỏi phải đọc kỹ hướng dẫn sử dụng. Và ai có thời gian cho việc đó chứ?
Việc phải chơi trò "Đoán xem?" với một cổng kết nối tự nhận là có thể làm mọi thứ nhưng hiếm khi làm tốt, chỉ là một phần nhỏ trong vấn đề lớn nhất của USB-C – đó là mớ hỗn độn xoay vòng của chính các đặc tả kỹ thuật. Ai có thể nói cho tôi biết có bao nhiêu tiêu chuẩn sạc khác nhau vẫn còn tồn tại trong thế giới smartphone, hay có bao nhiêu tốc độ dữ liệu khác nhau trên dòng máy Mac của Apple? Thành thật mà nói, tôi đã từ bỏ việc cố gắng theo dõi.
Vấn đề lớn nhất của USB-C thậm chí không phải là không rõ mỗi cổng làm gì; mà là việc kết nối hai sản phẩm được cho là sử dụng cùng một giao diện đã trở thành một cơn ác mộng tuyệt đối – và nó chỉ ngày càng trở nên tồi tệ hơn trong thập kỷ qua. Thật không may, giống như ngăn kéo chứa đầy cáp USB-C của tôi, tôi đã mất hy vọng về việc có thể gỡ rối được mớ hỗn độn này.
Phải mất gần một thập kỷ, nhưng những nỗ lực để cải thiện việc sạc pin cho các thiết bị đã xuất hiện. Có lẽ chiến thắng lớn nhất gần đây là việc hỗ trợ USB Power Delivery (USB PD) hiện đã là bắt buộc đối với các thiết bị USB-C có công suất từ 15W trở lên, nhờ vào một chỉ thị của EU. Mặc dù điều này không đảm bảo sạc nhanh trên mọi thiết bị, nó đảm bảo hỗ trợ một giao thức chung cho tất cả các thiết bị sạc "nhanh".
Trung Quốc cũng không đứng yên. Một nỗ lực tập thể để thống nhất danh mục sạc nhanh lộn xộn của họ đã tạo ra Đặc tả Sạc nhanh Toàn cầu (UFCS). Mặc dù UFCS là một tiêu chuẩn riêng biệt với Power Delivery, nó được thiết kế để tương thích với USB PD 3.0.
Tuy nhiên, ngay cả khi có những bước tiến này, Diễn đàn các nhà triển khai USB (USB-IF) cũng không giúp người tiêu dùng điều hướng một kịch bản đáng lẽ phải đơn giản là cắm và chạy.
Việc giới thiệu USB Power Delivery Programmable Power Supply (PPS) đã bổ sung sự linh hoạt cho việc điều khiển điện áp tinh vi cần thiết để sạc nhanh các loại pin hiện đại. Tuy nhiên, USB PD PPS đã mất nhiều năm để tiếp cận thị trường và vẫn không rõ ràng với hầu hết người tiêu dùng rằng bạn cần một củ sạc USB PD tương thích PPS để sạc nhanh các dòng Galaxy S25 chẳng hạn.
Tệ hơn nữa, đặc tả PPS hiện có thêm nhiều đặc tả phụ, cũng khó hiểu không kém các giao thức độc quyền. Chiếc Pixel 9 Pro XL của Google là một ví dụ điển hình: nó sẽ chỉ đạt được mức công suất 37W với một củ sạc PPS 20V cụ thể – những củ sạc PPS 9V "cũ" sẽ không đủ, khiến bạn bị kẹt ở mức 27W. Chúc may mắn tìm thấy chi tiết nhỏ nhưng quan trọng đó trên bảng thông số kỹ thuật của nhiều củ sạc. Sau ngần ấy năm, chúng ta vẫn đang phải mua các bộ sạc chính hãng của nhà sản xuất như một biện pháp phòng ngừa rủi ro tương thích – thật là một trò đùa.
Tốc độ sạc chiếm ưu thế trong các cuộc trò chuyện về smartphone, nhưng USB-C bao gồm nhiều thứ hơn thế: tốc độ truyền dữ liệu, âm thanh, hỗ trợ hiển thị... Vấn đề là, USB-C chưa bao giờ bắt buộc một giao thức truyền dữ liệu cụ thể. Nó có thể được hỗ trợ bởi USB 2.0 (tốc độ 0,48 Gbit/s), USB 3.2, hoặc thậm chí là Thunderbolt (lên đến 20 Gbit/s trở lên).
USB4 được giới thiệu vào năm 2019 đặc biệt để giải quyết một số sự nhầm lẫn. Đặc tả này dựa trên Thunderbolt 3, gộp hỗ trợ DisplayPort 2.0, tốc độ dữ liệu cơ bản 20 Gbit/s. Ý tưởng là nếu sản phẩm của bạn tuân thủ USB4, bạn sẽ biết mình sẽ nhận được gì. Nhưng thay vào đó, USB4 đã bị phân mảnh thành một mớ hỗn độn các biến thể Gen 2×1, 3×2, và Gen 4 – mỗi loại có tốc độ khác nhau một cách chóng mặt, từ 10 Gbps đến 120 Gbps. Bạn có bối rối không? Bạn không đơn độc đâu.
Là một người miễn cưỡng gia nhập cuộc chơi USB-C, Apple cuối cùng đã áp dụng cổng này với dòng iPhone 15 năm 2024 theo phán quyết của Ủy ban châu Âu. Trong khi Apple thường kiểm soát chặt chẽ và tối ưu hóa trải nghiệm người dùng, việc bị "lôi kéo" một cách miễn cưỡng khỏi cổng Lightning đã dẫn đến một cách tiếp cận nửa vời.
Không có ví dụ nào tốt hơn tốc độ dữ liệu của iPhone 16. Các mẫu giá rẻ vẫn sử dụng cổng USB 2.0 chậm chạp. Trong khi đó, các mẫu Pro nhanh hơn 20 lần nhưng vẫn không sánh được với khả năng Thunderbolt 40 Gbps của iPad Pro. Apple dường như tập trung hơn vào MagSafe như là tiêu chuẩn tương lai cho các sản phẩm di động của mình.
Đến bây giờ, những vấn đề này đã được ghi nhận rõ ràng. USB-C đã hơn mười tuổi và không làm được gì nhiều hơn ngoài việc cho chúng ta một đầu nối có thể cắm đảo ngược để sử dụng trên tất cả các thiết bị của mình. Đó là một thành công nhỏ, nhưng khó có thể gọi là tương lai cắm-và-chạy mà chúng ta đã được hứa hẹn.
Tệ hơn, "thần đèn đã ra khỏi chai". Với việc mọi thứ từ tai nghe, laptop đến kính VR hiện đều bị bắt buộc phải sử dụng USB-C, cổng này có ở khắp mọi nơi. Nhưng với sự phổ biến đó là một mớ hỗn độn các tiêu chuẩn và hỗ trợ không thể hoàn tác. Đơn giản là không có cách nào để quay lại và đặt mọi thứ trên một con đường đơn giản hơn.
Sự phân mảnh đó không chỉ gây khó chịu, nó còn làm xói mòn một trong những lời hứa cơ bản của USB-C: giảm rác thải điện tử. Thay vào đó, người dùng vẫn đang tích trữ nhiều loại cáp, bộ sạc và dongle để đề phòng mọi trường hợp có thể xảy ra. Trong khi đầu nối có hình dạng phổ quát, nó không phải lúc nào cũng dẫn đến việc có ít phụ kiện hơn trong lưu thông.
USB-C đã có một cơ hội duy nhất để thuần hóa "Miền Tây hoang dã" của các loại cáp dữ liệu và sạc, thống nhất chúng thành một thứ gì đó đơn giản hơn. Thay vào đó, USB-C đã trở thành một chiếc hộp đen chứa 101 khả năng khác nhau, cũ và mới. Nó có thể tạo ra một vết lõm nhỏ trong vấn đề rác thải điện tử, nhưng nó đã có thể làm được nhiều hơn thế nữa. Thật là một thất bại ngoạn mục!
USB-C: Từ "giấc mơ" đến "cơn ác mộng" tương thích
Tôi đã viết về USB-C trong một khoảng thời gian dài đến mức dường như là vô tận (thực sự đã được bảy hoặc tám năm rồi!). Từ một đặc tả thống nhất, một cổng kết nối cho tất cả, đến một thực tế phũ phàng của các vấn đề tương thích và sự hỗ trợ tính năng mập mờ, USB-C có cả những người khen ngợi lẫn những người chỉ trích. Còn tôi? Tôi đứng ở giữa – nhận thức được các vấn đề nhưng vẫn hy vọng, dù là một cách ngớ ngẩn, rằng một ngày nào đó cổng kết nối đáng tin cậy này sẽ thực hiện được lời hứa của mình. Thật không may, thời gian trôi qua, cánh cửa cơ hội của USB-C đang dần khép lại, và rất nhanh.Để hiểu chính xác những gì "sai" với USB-C, bạn chỉ cần nhìn xung quanh phòng khách của mình. Bạn có nhớ cục sạc nào sạc nhanh hay chậm cho thiết bị nào không? Laptop và PC cũng không khá hơn. Ngày xưa, khi chúng ta có DisplayPort, HDMI và các giắc cắm nguồn hình trụ, bạn biết rõ cái nào cắm vào đâu – nhưng bây giờ, việc giải mã xem ba hay bốn cổng USB-C trên laptop của bạn, cổng nào làm gì, đòi hỏi phải đọc kỹ hướng dẫn sử dụng. Và ai có thời gian cho việc đó chứ?
Việc phải chơi trò "Đoán xem?" với một cổng kết nối tự nhận là có thể làm mọi thứ nhưng hiếm khi làm tốt, chỉ là một phần nhỏ trong vấn đề lớn nhất của USB-C – đó là mớ hỗn độn xoay vòng của chính các đặc tả kỹ thuật. Ai có thể nói cho tôi biết có bao nhiêu tiêu chuẩn sạc khác nhau vẫn còn tồn tại trong thế giới smartphone, hay có bao nhiêu tốc độ dữ liệu khác nhau trên dòng máy Mac của Apple? Thành thật mà nói, tôi đã từ bỏ việc cố gắng theo dõi.
Vấn đề lớn nhất của USB-C thậm chí không phải là không rõ mỗi cổng làm gì; mà là việc kết nối hai sản phẩm được cho là sử dụng cùng một giao diện đã trở thành một cơn ác mộng tuyệt đối – và nó chỉ ngày càng trở nên tồi tệ hơn trong thập kỷ qua. Thật không may, giống như ngăn kéo chứa đầy cáp USB-C của tôi, tôi đã mất hy vọng về việc có thể gỡ rối được mớ hỗn độn này.
Hai bước tiến, một bước lùi: "Cuộc chiến" sạc
Phải mất gần một thập kỷ, nhưng những nỗ lực để cải thiện việc sạc pin cho các thiết bị đã xuất hiện. Có lẽ chiến thắng lớn nhất gần đây là việc hỗ trợ USB Power Delivery (USB PD) hiện đã là bắt buộc đối với các thiết bị USB-C có công suất từ 15W trở lên, nhờ vào một chỉ thị của EU. Mặc dù điều này không đảm bảo sạc nhanh trên mọi thiết bị, nó đảm bảo hỗ trợ một giao thức chung cho tất cả các thiết bị sạc "nhanh".
Trung Quốc cũng không đứng yên. Một nỗ lực tập thể để thống nhất danh mục sạc nhanh lộn xộn của họ đã tạo ra Đặc tả Sạc nhanh Toàn cầu (UFCS). Mặc dù UFCS là một tiêu chuẩn riêng biệt với Power Delivery, nó được thiết kế để tương thích với USB PD 3.0.
Tuy nhiên, ngay cả khi có những bước tiến này, Diễn đàn các nhà triển khai USB (USB-IF) cũng không giúp người tiêu dùng điều hướng một kịch bản đáng lẽ phải đơn giản là cắm và chạy.
Việc giới thiệu USB Power Delivery Programmable Power Supply (PPS) đã bổ sung sự linh hoạt cho việc điều khiển điện áp tinh vi cần thiết để sạc nhanh các loại pin hiện đại. Tuy nhiên, USB PD PPS đã mất nhiều năm để tiếp cận thị trường và vẫn không rõ ràng với hầu hết người tiêu dùng rằng bạn cần một củ sạc USB PD tương thích PPS để sạc nhanh các dòng Galaxy S25 chẳng hạn.
Tệ hơn nữa, đặc tả PPS hiện có thêm nhiều đặc tả phụ, cũng khó hiểu không kém các giao thức độc quyền. Chiếc Pixel 9 Pro XL của Google là một ví dụ điển hình: nó sẽ chỉ đạt được mức công suất 37W với một củ sạc PPS 20V cụ thể – những củ sạc PPS 9V "cũ" sẽ không đủ, khiến bạn bị kẹt ở mức 27W. Chúc may mắn tìm thấy chi tiết nhỏ nhưng quan trọng đó trên bảng thông số kỹ thuật của nhiều củ sạc. Sau ngần ấy năm, chúng ta vẫn đang phải mua các bộ sạc chính hãng của nhà sản xuất như một biện pháp phòng ngừa rủi ro tương thích – thật là một trò đùa.
Mớ bòng bong dữ liệu: USB4 khiến mọi thứ tệ hơn
Tốc độ sạc chiếm ưu thế trong các cuộc trò chuyện về smartphone, nhưng USB-C bao gồm nhiều thứ hơn thế: tốc độ truyền dữ liệu, âm thanh, hỗ trợ hiển thị... Vấn đề là, USB-C chưa bao giờ bắt buộc một giao thức truyền dữ liệu cụ thể. Nó có thể được hỗ trợ bởi USB 2.0 (tốc độ 0,48 Gbit/s), USB 3.2, hoặc thậm chí là Thunderbolt (lên đến 20 Gbit/s trở lên).
USB4 được giới thiệu vào năm 2019 đặc biệt để giải quyết một số sự nhầm lẫn. Đặc tả này dựa trên Thunderbolt 3, gộp hỗ trợ DisplayPort 2.0, tốc độ dữ liệu cơ bản 20 Gbit/s. Ý tưởng là nếu sản phẩm của bạn tuân thủ USB4, bạn sẽ biết mình sẽ nhận được gì. Nhưng thay vào đó, USB4 đã bị phân mảnh thành một mớ hỗn độn các biến thể Gen 2×1, 3×2, và Gen 4 – mỗi loại có tốc độ khác nhau một cách chóng mặt, từ 10 Gbps đến 120 Gbps. Bạn có bối rối không? Bạn không đơn độc đâu.
Ngay cả Apple cũng làm rối tung lên
Là một người miễn cưỡng gia nhập cuộc chơi USB-C, Apple cuối cùng đã áp dụng cổng này với dòng iPhone 15 năm 2024 theo phán quyết của Ủy ban châu Âu. Trong khi Apple thường kiểm soát chặt chẽ và tối ưu hóa trải nghiệm người dùng, việc bị "lôi kéo" một cách miễn cưỡng khỏi cổng Lightning đã dẫn đến một cách tiếp cận nửa vời.
Không có ví dụ nào tốt hơn tốc độ dữ liệu của iPhone 16. Các mẫu giá rẻ vẫn sử dụng cổng USB 2.0 chậm chạp. Trong khi đó, các mẫu Pro nhanh hơn 20 lần nhưng vẫn không sánh được với khả năng Thunderbolt 40 Gbps của iPad Pro. Apple dường như tập trung hơn vào MagSafe như là tiêu chuẩn tương lai cho các sản phẩm di động của mình.
Mớ hỗn độn USB-C sẽ còn mãi
Đến bây giờ, những vấn đề này đã được ghi nhận rõ ràng. USB-C đã hơn mười tuổi và không làm được gì nhiều hơn ngoài việc cho chúng ta một đầu nối có thể cắm đảo ngược để sử dụng trên tất cả các thiết bị của mình. Đó là một thành công nhỏ, nhưng khó có thể gọi là tương lai cắm-và-chạy mà chúng ta đã được hứa hẹn.
Tệ hơn, "thần đèn đã ra khỏi chai". Với việc mọi thứ từ tai nghe, laptop đến kính VR hiện đều bị bắt buộc phải sử dụng USB-C, cổng này có ở khắp mọi nơi. Nhưng với sự phổ biến đó là một mớ hỗn độn các tiêu chuẩn và hỗ trợ không thể hoàn tác. Đơn giản là không có cách nào để quay lại và đặt mọi thứ trên một con đường đơn giản hơn.
Sự phân mảnh đó không chỉ gây khó chịu, nó còn làm xói mòn một trong những lời hứa cơ bản của USB-C: giảm rác thải điện tử. Thay vào đó, người dùng vẫn đang tích trữ nhiều loại cáp, bộ sạc và dongle để đề phòng mọi trường hợp có thể xảy ra. Trong khi đầu nối có hình dạng phổ quát, nó không phải lúc nào cũng dẫn đến việc có ít phụ kiện hơn trong lưu thông.
USB-C đã có một cơ hội duy nhất để thuần hóa "Miền Tây hoang dã" của các loại cáp dữ liệu và sạc, thống nhất chúng thành một thứ gì đó đơn giản hơn. Thay vào đó, USB-C đã trở thành một chiếc hộp đen chứa 101 khả năng khác nhau, cũ và mới. Nó có thể tạo ra một vết lõm nhỏ trong vấn đề rác thải điện tử, nhưng nó đã có thể làm được nhiều hơn thế nữa. Thật là một thất bại ngoạn mục!
The USB-C dream is dead and it’s too late to revive it
USB-C aimed to unify charging and data, but years later, compatibility problems and complex specs make it a headache for consumers worldwide.www.androidauthority.com
