"Hoá cốt thuỷ" - chất ăn mòn xương người nhưng lại được sử dụng vô cùng phổ biến

[Tháp rơi tự do]

Mới đây, tại Hàng Châu (Chiết Giang, Trung Quốc), một phụ nữ không may tiếp xúc với axit hydrofluoric (HF) – thường được gọi là “nước hóa xương” – và đã tử vong sau khi nhập viện cấp cứu. Vụ việc khiến dư luận đặc biệt quan tâm: HF là gì, và tại sao loại axit này lại nguy hiểm đến mức có thể gây chết người?

Axit yếu nhưng cực độc​

Hydrofluoric acid (HF) là dung dịch của khí hydrofluoride trong nước, có mùi hăng và khả năng ăn mòn cực mạnh. Dù được xếp vào nhóm “axit yếu” trong hóa học, nhưng tính nguy hiểm của HF vượt xa nhiều loại axit mạnh khác như H₂SO₄ hay HCl.

HF có thể ăn mòn thủy tinh, kim loại, vật liệu chứa silic… Vì vậy, nó được ứng dụng rộng rãi trong nhiều ngành công nghiệp:

• Điện tử – bán dẫn: dùng trong tẩy rửa, khắc mạch chip, màn hình LCD.
• Vật liệu: xử lý bề mặt thép không gỉ, nhôm, gia công thủy tinh.
• Y tế – nha khoa: xử lý bề mặt răng sứ để gắn phục hình.
• Đời sống: một số chất tẩy rửa (đá, gạch, bồn cầu, điều hòa) có chứa HF.
• Khảo cổ học: được dùng để tách đá bao quanh hóa thạch nhờ khả năng phân giải chọn lọc.

Mối đe dọa chết người​

Điểm nguy hiểm của HF nằm ở khả năng xuyên thấu và phá hủy sâu. Khi tiếp xúc da, HF thấm nhanh qua lớp biểu bì, ăn mòn mô và thậm chí phá hủy xương. Khác với axit sulfuric gây bỏng rát dữ dội ngay, HF ban đầu chỉ gây cảm giác ngứa râm ran hoặc đỏ nhẹ, khiến nạn nhân dễ chủ quan. Sau vài giờ, vùng tiếp xúc có thể phồng rộp, hoại tử, đau đớn dữ dội. Fluoride ion trong HF đi vào máu sẽ kết hợp với canxi, magiê, làm hạ canxi máu, dẫn đến co giật cơ, rối loạn nhịp tim, thậm chí ngừng tim. Hít phải hơi HF nồng độ cao có thể gây bỏng đường hô hấp, phù phổi cấp, ngạt thở và tử vong.

Trong văn hóa đại chúng, HF từng xuất hiện trong phim Mỹ Breaking Bad như một chất “hủy thi thể”, minh họa phần nào sức tàn phá khủng khiếp của nó.

Nguy cơ tiếp xúc trong lao động​

Trong đời sống thường ngày, nguy cơ tiếp xúc HF rất thấp. Tuy nhiên, những ngành nghề sau thường xuyên phải làm việc với hóa chất này:

• Công nhân nhà máy bán dẫn, điện tử.
• Thợ khắc kính, chế tác đá.
• Nhân viên bảo dưỡng điều hòa, vệ sinh công nghiệp.
• Thợ làm nha khoa hoặc gia công trang sức.

Do tính nguy hiểm cao, HF được quản lý như một hóa chất đặc biệt nguy hại. Người lao động buộc phải được đào tạo an toàn, trang bị đầy đủ đồ bảo hộ: kính che toàn mặt, găng cao su chuyên dụng, tạp dề chống hóa chất, hệ thống cảnh báo và thiết bị rửa khẩn cấp (vòi rửa mắt, vòi sen).

Xử trí khẩn cấp: “Thoát – Rửa – Đưa đi viện”​

Khi xảy ra tai nạn tiếp xúc HF, thời gian xử trí quyết định tính mạng. Nguyên tắc cơ bản là “Thoát – Rửa – Đưa đi viện”:

1. Thoát: rời ngay khỏi khu vực nhiễm độc, cởi bỏ quần áo, găng tay, giày dép bị dính hóa chất.
2. Rửa: dùng nước sạch dồi dào rửa liên tục vùng tiếp xúc ít nhất 15–30 phút.
3. Đưa đi viện: đến ngay cơ sở y tế, thông báo rõ ràng là bị bỏng HF để được điều trị chuyên khoa (ngay cả khi chưa có triệu chứng)

HF vừa là nguyên liệu công nghiệp quan trọng, vừa là mối nguy tiềm ẩn với sức khỏe con người. Vụ việc ở Hàng Châu là hồi chuông cảnh báo cho những ai làm việc trong môi trường có HF: chỉ một sơ suất nhỏ cũng có thể trả giá bằng mạng sống.