Mekong là một trong những con sông lớn của thế giới, tính theo độ dài là đứng thứ 12 trên thế giới và thứ 7 ở châu Á. Sông Mekong khởi nguồn từ Tây Tạng, băng qua tỉnh Vân Nam của Trung Quốc, chảy qua lãnh thổ các nước Myanmar, Thái Lan, Lào, Campuchia trước khi chảy vào Việt Nam và đổ ra Biển Đông.
Ngày 5/8/2024, Campuchia đã động thổ chính thức kênh đào Phù Nam (Funan Techo Canal) trị giá 1,7 tỉ USD, dài 180km, rộng từ 80-100m, sâu 5,4m, kết nối thủ đô Phnom Penh từ sông Mekong với các cảng của Campuchia trên vịnh Thái Lan.
Một câu hỏi lớn dư luận nước ta đặt ra ngay từ khi Campuchia công bố dự án này là: Kênh đào Phù Nam ảnh hưởng đến Việt Nam như thế nào? Đây là một vấn đề lớn, cần được xem xét một cách thấu đáo. Dưới đây là những tổng hợp của mình ý kiến từ các chuyên gia, tổ chức nói về vấn đề này:
Báo cáo của Viện Quy hoạch thủy lợi miền Nam gửi Cục Thủy lợi (Bộ NN-PTNT), nhận định: Trường hợp Campuchia không chỉ sử dụng kênh đào cho mục đích giao thông thủy mà còn hướng đến đa mục tiêu phát triển nông nghiệp, công nghiệp dịch vụ và thương mại thì ước tính sơ bộ lưu lượng khai thác có thể lên đến 150 m3/giây, chiếm khoảng 30% lưu lượng về sông Hậu trong mùa kiệt. Qua đó có thể khiến tình trạng xâm nhập mặn ở ĐBSCL trở nên gay gắt, khó lường hơn. - Báo Thanh Niên ngày 24/04/2024
Ông Phạm Hồ Quốc Tuấn (Đài Khí tượng thủy văn khu vực Nam Bộ) cho biết vào mùa khô dòng chảy sông Mekong và sông Bassac về hạ lưu đã giảm trong nhiều năm nay.
Nếu kênh đào Phù Nam Techo lấy thêm một lượng nước (hiện chưa rõ lấy thêm một lượng bao nhiêu), khi đó dòng chảy về hạ lưu chắc chắn sẽ sụt giảm, dẫn tới khả năng thiếu hụt lượng nước vào mùa khô, sẽ có tác động đối với Đồng bằng sông Cửu Long là điều chắc chắn. - Báo Tuổi trẻ ngày 23/4/2024
Nếu kênh đào có mục đích sử dụng cho mục đích tưới tiêu, thì đôi khi nó sẽ sử dụng nhiều hơn 3 m3 / s dòng chảy chính của sông Mê Kông và Kênh Bassac (cũng là dòng chảy chính) được nêu trong tài liệu thông báo của CNMC. Như vậy, mối lo ngại của Việt Nam về việc mất dòng chảy sông Mê Kông tới Đồng bằng sông Cửu Long là hoàn toàn có cơ sở. - Báo cáo Tác động của kênh đào Funan Techo của Campuchia và ý nghĩa đối với hợp tác Mekong của Tổ chức Hoa Kỳ Stimson.
Kênh đào có thể hoạt động như một con đê, ngăn nước chảy vào các khu vực quan trọng của đồng bằng ở miền Nam Việt Nam, gây ra khô hạn ở phía nam kênh và vùng ẩm ướt ở phía bắc, do dòng nước của sông Mekong có thể mở rộng trong mùa mưa vào những tháng cuối năm.
Kênh sẽ hoạt động như một con đập khi nước chảy xuôi dòng chạm vào kênh và chuyển hướng về phía đại dương. Sự thay đổi dòng nước như vậy sẽ tác động đáng kể đến các hoạt động nông nghiệp và gây nguy hiểm cho môi trường sống của các loài dễ bị tổn thương trong khu vực. - trích bài đăng của Thiếu tướng, GS.TS Nguyễn Hồng Quân trên báo Dân trí ngày 23/4/2024.
Theo Cục trưởng Thủy lợi Nguyễn Tùng Phong, xâm nhập mặn ở ĐBSCL ngày càng nghiêm trọng. Mùa khô năm 2023 - 2024, khu vực ĐBSCL xâm nhập mặn bắt đầu xuất hiện từ cuối tháng 12/2023, sớm hơn trung bình nhiều năm khoảng 33 ngày. Từ tháng 4/2024 đến nay, diễn biến xâm nhập mặn vùng ven biển Tây biến động khó lường, có thời điểm độ mặn tại một số nơi đã tăng cao đột biến.
Chỉ với những đập thủy điện trên thượng nguồn, sông Mê Kông đang cạn dòng và đến năm 2060 có thể trở hành "dòng sông chết" ở hạ lưu. Nay Campuchia tiến hành dự án đào con kênh Phù Nam - Techo (Funan Techo) nối từ sông Bassac (mà phía Campuchia gọi là "sông nhánh") ra biển Tây, chắc chắn vùng hạ lưu càng thiếu nước, đe dọa môi sinh. - Báo Công an TPHCM ngày 27/5/2024.
Nói tóm lại, chắc chắn kênh đào Phù Nam - Techo của Campuchia sẽ tác động đến môi trường và hệ thống nước sông Mê Kông, nhất là trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng phức tạp. Tác động thế nào và giảm thiểu cách nào là việc chúng ta phải chủ động triển khai chứ không thể chờ các bên cung cấp dữ liệu.
#funantechoảnhhưởng
