Khi Thung lũng Silicon không chỉ tạo ra công nghệ mà còn muốn "tạo ra" các "siêu em bé"

[Hoàng Khang]

Tại một nhà hàng sang trọng ở Thung lũng Silicon, một nhóm phụ nữ giàu có và quyền lực, bao gồm cả giám đốc cấp cao của Neuralink, bà Shivon Zilis, đang thảo luận sôi nổi về một chủ đề táo bạo: làm thế nào để sử dụng công nghệ nhằm "tối ưu hóa" thế hệ con cái của họ. Tâm điểm của cuộc thảo luận là Orchid Health, một startup đang gây sốt với lời hứa về việc sàng lọc phôi thai để tạo ra những "siêu em bé", một giấc mơ công nghệ đang làm dấy lên những cuộc tranh cãi gay gắt về ưu sinh học và sự phân hóa giàu nghèo ngay từ khi mới sinh.

Orchid Health và lời hứa về một thế hệ "ban phước di truyền"​

Orchid Health, một công ty khởi nghiệp có trụ sở tại San Francisco, đang đi tiên phong trong lĩnh vực sàng lọc phôi thai ở một cấp độ chưa từng có. Không giống như các xét nghiệm di truyền truyền thống chỉ tập trung vào một số bệnh đơn gen hiếm gặp, công nghệ của Orchid thực hiện giải trình tự toàn bộ bộ gen từ chỉ vài tế bào của phôi thai.

Điều này cho phép công ty sàng lọc hơn 1.200 tình trạng bệnh lý đơn gen. Đáng chú ý hơn, Orchid còn áp dụng một thuật toán độc quyền để tạo ra "điểm số rủi ro đa gen". Chỉ số này được cho là có thể đo lường khuynh hướng di truyền của một đứa trẻ đối với các bệnh phức tạp như rối loạn lưỡng cực, ung thư, Alzheimer, béo phì và thậm chí là tâm thần phân liệt.

"Tình dục là để giải trí, còn sàng lọc phôi thai là dành cho trẻ sơ sinh," nhà sáng lập của Orchid, bà Noor Siddiqui, viết trên X. Động lực của bà xuất phát từ chính câu chuyện của gia đình, khi mẹ của bà mắc một căn bệnh di truyền dẫn đến mù lòa.

Cuộc tranh cãi về đạo đức và những hoài nghi từ giới khoa học​

Tuy nhiên, công nghệ này đang vấp phải sự chỉ trích gay gắt, với nhiều người cho rằng nó đang hướng đến một hình thức ưu sinh học hiện đại. Các nhà phê bình lo ngại rằng nó sẽ tạo điều kiện cho một thế giới mà người giàu có thể "thiết kế" ra những đứa con có sức khỏe vượt trội, tạo ra một sự phân hóa xã hội ngay từ trong trứng nước.

Bác bỏ nhận định này, bà Siddiqui cho biết mục tiêu của công ty chỉ là giúp các bậc cha mẹ tránh được các rối loạn di truyền, và họ "sàng lọc các khuyết tật trí tuệ, chứ không đưa ra dự đoán hay can thiệp về trí thông minh".

Bên cạnh những tranh cãi về đạo đức, giới khoa học cũng tỏ ra rất thận trọng. Học viện Di truyền và Hệ gen Y khoa Mỹ (ACMG) đã ra một tuyên bố cho rằng lợi ích của việc sàng lọc phôi thai để phát hiện nguy cơ đa gen là "chưa được chứng minh" và cảnh báo các bác sĩ "không nên cung cấp" loại xét nghiệm này. Giáo sư Svetlana Yatsenko từ Đại học Stanford cũng cảnh báo rằng quá trình tạo ra các bản sao DNA từ một mẫu phôi nhỏ có thể dẫn đến những sai lệch nghiêm trọng, ví nó như một "trò đánh bạc roulette".

Nhà sáng lập của Orchid Health, bà Noor Siddiqui​

Thị trường của giới tinh hoa và tương lai của việc sinh sản​

Với chi phí khoảng 2.500 USD cho mỗi lần sàng lọc, cộng với khoảng 20.000 USD cho một chu kỳ thụ tinh trong ống nghiệm (IVF), dịch vụ này rõ ràng đang nhắm đến giới siêu giàu, đặc biệt là tại Thung lũng Silicon. Đây là những người cảm thấy thoải mái với việc ra quyết định dựa trên dữ liệu và xác suất, và sẵn sàng chi trả để mang lại cho con mình một "lợi thế di truyền".

Em bé đầu tiên được Orchid Health hỗ trợ đã chào đời vào cuối năm 2023. Các nhân vật nổi tiếng như bà Shivon Zilis và tỷ phú Elon Musk cũng được cho là đã sử dụng dịch vụ này. Sự ủng hộ từ những người có tầm ảnh hưởng, cùng với một phong trào văn hóa rộng lớn hơn nhằm thúc đẩy việc sinh con trong giới tinh hoa công nghệ, đang tạo ra một cú hích lớn cho ngành công nghiệp hỗ trợ sinh sản.

Dù các startup tương tự như Nucleus hay Heliospect Genomics cũng đang xuất hiện với kỳ vọng sẽ giúp giảm giá dịch vụ, nhưng ở thời điểm hiện tại, công nghệ "tạo siêu em bé" vẫn còn là một đặc quyền của giới siêu giàu, đặt ra những câu hỏi lớn về sự bình đẳng và tương lai của xã hội loài người.