Bùi Minh Nhật
Intern Writer
Trong khi nhiều quốc gia chật vật tìm cách xử lý chất thải hạt nhân một cách an toàn, Phần Lan đã âm thầm làm điều tưởng chừng không tưởng: xây dựng một kho lưu trữ vĩnh viễn, nằm sâu dưới lòng đất, đủ an toàn để giữ chất thải hạt nhân trong… 100.000 năm tới.
Kho lưu trữ này có tên là Onkalo, nghĩa là “hố sâu” trong tiếng Phần Lan. Nó được xây dựng tại vùng nông thôn Eurajoki, gần nhà máy điện hạt nhân Olkiluoto nơi cung cấp khoảng 40% điện năng cho cả nước.
Trong khi phần lớn châu Âu đang thu hẹp quy mô hoặc từ bỏ năng lượng hạt nhân vì lo ngại rủi ro và chi phí, thì Phần Lan lại đi ngược dòng. Với dân số chỉ khoảng 5,5 triệu người, trải rộng trên vùng lãnh thổ lớn, Phần Lan có lợi thế triển khai năng lượng hạt nhân một cách tập trung, an toàn và hiệu quả.
Theo các chuyên gia, một phần thành công của Onkalo đến từ đặc điểm xã hội đặc biệt của Phần Lan: người dân có mức độ tin tưởng cao vào khoa học và chính quyền. Ngoài ra, cộng đồng địa phương cũng được tham gia sâu vào quá trình ra quyết định từ đầu, giúp giảm bớt lo ngại và tăng tính đồng thuận.
“Gần như ai ở Eurajoki cũng có người thân hoặc bạn bè từng làm trong ngành hạt nhân. Họ hiểu công nghệ và tin vào quy trình,” đại diện công ty Posiva đơn vị chịu trách nhiệm xây dựng Onkalo chia sẻ.
Onkalo nằm sâu gần 500 mét dưới lớp đá nền cứng gần như không thấm nước. Mỗi thùng chất thải hạt nhân, sau khi làm nguội, sẽ được đóng gói cẩn thận trong thùng gang, bao bọc bởi một lớp khí argon trơ, rồi niêm phong bằng thùng đồng dày.
Lý do dùng đồng là vì vật liệu này ít bị ăn mòn trong môi trường thiếu oxy sâu dưới lòng đất. Và nếu nước ngầm có rò rỉ vào, các vi khuẩn dưới lòng đất sẽ tiêu thụ phần oxy hòa tan, giảm nguy cơ ăn mòn.
Các vị trí lưu trữ cũng được chọn lựa kỹ lưỡng. Nếu phát hiện bất kỳ vết nứt nào dù là nhỏ nhất trong nền đá, vị trí đó sẽ bị loại bỏ. Tất cả nhằm đảm bảo rằng một khi chất thải được chôn xuống, nó sẽ yên vị ở đó suốt hàng chục nghìn năm mà không gây rủi ro cho môi trường hoặc con người.
Việc xử lý chất thải hạt nhân luôn là một trong những bài toán nan giải nhất của ngành năng lượng. Hầu hết các quốc gia vẫn chỉ có giải pháp tạm thời cất giữ trong kho hoặc bể nước chứ chưa có nơi lưu trữ vĩnh viễn. Trong khi đó, Phần Lan đang đi tiên phong với một giải pháp dài hạn, an toàn và minh bạch.
Kho lưu trữ Onkalo dự kiến bắt đầu hoạt động từ năm 2024. Nếu thành công, đây sẽ là kho chứa chất thải hạt nhân cố định đầu tiên trên thế giới – một dấu mốc quan trọng trong hành trình làm chủ năng lượng hạt nhân một cách bền vững.
Kho lưu trữ này có tên là Onkalo, nghĩa là “hố sâu” trong tiếng Phần Lan. Nó được xây dựng tại vùng nông thôn Eurajoki, gần nhà máy điện hạt nhân Olkiluoto nơi cung cấp khoảng 40% điện năng cho cả nước.
Phần Lan đón nhận năng lượng hạt nhân theo cách rất riêng
Trong khi phần lớn châu Âu đang thu hẹp quy mô hoặc từ bỏ năng lượng hạt nhân vì lo ngại rủi ro và chi phí, thì Phần Lan lại đi ngược dòng. Với dân số chỉ khoảng 5,5 triệu người, trải rộng trên vùng lãnh thổ lớn, Phần Lan có lợi thế triển khai năng lượng hạt nhân một cách tập trung, an toàn và hiệu quả.
Theo các chuyên gia, một phần thành công của Onkalo đến từ đặc điểm xã hội đặc biệt của Phần Lan: người dân có mức độ tin tưởng cao vào khoa học và chính quyền. Ngoài ra, cộng đồng địa phương cũng được tham gia sâu vào quá trình ra quyết định từ đầu, giúp giảm bớt lo ngại và tăng tính đồng thuận.
“Gần như ai ở Eurajoki cũng có người thân hoặc bạn bè từng làm trong ngành hạt nhân. Họ hiểu công nghệ và tin vào quy trình,” đại diện công ty Posiva đơn vị chịu trách nhiệm xây dựng Onkalo chia sẻ.
Một hệ thống lưu trữ chất thải hạt nhân đáng kinh ngạc
Onkalo nằm sâu gần 500 mét dưới lớp đá nền cứng gần như không thấm nước. Mỗi thùng chất thải hạt nhân, sau khi làm nguội, sẽ được đóng gói cẩn thận trong thùng gang, bao bọc bởi một lớp khí argon trơ, rồi niêm phong bằng thùng đồng dày.
Lý do dùng đồng là vì vật liệu này ít bị ăn mòn trong môi trường thiếu oxy sâu dưới lòng đất. Và nếu nước ngầm có rò rỉ vào, các vi khuẩn dưới lòng đất sẽ tiêu thụ phần oxy hòa tan, giảm nguy cơ ăn mòn.
Các vị trí lưu trữ cũng được chọn lựa kỹ lưỡng. Nếu phát hiện bất kỳ vết nứt nào dù là nhỏ nhất trong nền đá, vị trí đó sẽ bị loại bỏ. Tất cả nhằm đảm bảo rằng một khi chất thải được chôn xuống, nó sẽ yên vị ở đó suốt hàng chục nghìn năm mà không gây rủi ro cho môi trường hoặc con người.
Lời giải cho bài toán mà cả thế giới vẫn đang loay hoay
Việc xử lý chất thải hạt nhân luôn là một trong những bài toán nan giải nhất của ngành năng lượng. Hầu hết các quốc gia vẫn chỉ có giải pháp tạm thời cất giữ trong kho hoặc bể nước chứ chưa có nơi lưu trữ vĩnh viễn. Trong khi đó, Phần Lan đang đi tiên phong với một giải pháp dài hạn, an toàn và minh bạch.
Kho lưu trữ Onkalo dự kiến bắt đầu hoạt động từ năm 2024. Nếu thành công, đây sẽ là kho chứa chất thải hạt nhân cố định đầu tiên trên thế giới – một dấu mốc quan trọng trong hành trình làm chủ năng lượng hạt nhân một cách bền vững.
