Lời thề Hippocrates - lịch sử, ý nghĩa và vì sao nó là những quy định y đức tối cao?

[Phạm Thanh Bình]

Lời thề Hippocrates là một phần trong bản phác thảo về đạo đức cơ bản trong y học được mô tả trong văn học Hy Lạp cổ đại.

Hippocrates là một bác sĩ người Hy Lạp sống trên đảo Cos vào khoảng năm 460-370 TCN. Ông đã viết nhiều văn bản y khoa và được coi là một trong những nhân vật quan trọng nhất trong nền y học Hy Lạp cổ đại. Ông thường được coi là người đã viết Lời thề Hippocrates đầu tiên.

Bản ghi chép còn tồn tại lâu đời nhất về Lời thề Hippocrates được tìm thấy trên một cuộn giấy cói y khoa có niên đại từ thế kỷ thứ 5 sau Công nguyên, một trong số hàng ngàn bản thảo được tìm thấy trong kho báu khảo cổ Oxyrhynchus. Phiên bản còn tồn tại lâu đời nhất là từ thế kỷ thứ 10 sau Công nguyên. Nó được lưu trữ trong thư viện Vatican. Bản gốc được cho là một luật thành văn của tổ chức y khoa huynh đệ trên đảo Cos, nơi Hippocrates là thành viên. Được viết bằng tiếng Hy Lạp vào khoảng năm 421 trước Công nguyên, lời thề ban đầu có ý nghĩa như một lời cam kết giữa một bậc thầy (bác sĩ) và những trợ lý đủ tiêu chuẩn của ông.

Mục đích ban đầu của lời thề​

Hippocrates Asclepiades được coi là bác sĩ đầu tiên của nền y học hiện đại.​

Những người chữa bệnh trong xã hội Athen được gọi là Asclepiads và họ thuộc về một hội (koinon), nơi họ thừa hưởng quyền thành viên từ cha của họ. Cha và ông của Hippocrates trước ông là thành viên của hội trên Cos. Khi đó, các bác sĩ là những chuyên gia lưu động mang kỹ năng của họ từ thành phố này sang thành phố khác, thiết lập các phòng khám. Thay vì lời hứa của các bác sĩ mới khi gia nhập hội, lời tuyên thệ được các y tá và trợ lý trong các phòng khám khác nhau tuyên thệ như một phần của lời hứa tuân theo bác sĩ.

Theo lời thề Hippocrates ban đầu, những trợ lý này phải tôn trọng chủ nhân của mình, chia sẻ kiến thức y khoa, giúp đỡ bệnh nhân và tránh gây hại cho họ về mặt y tế hoặc cá nhân, tìm kiếm sự giúp đỡ từ các bác sĩ khác khi cần thiết và giữ bí mật thông tin bệnh nhân.

Nguyên văn lời thề Hippocrates:​

Tôi tuyên thệ với Apollo, thần chữa bệnh, Asclepius, Hygieia và Panacea, và tôi minh chứng với tất cả các nam thần, các nữ thần, tôi gìn giữ, tùy theo khả năng và thẩm định của tôi, lời thề sau đây:

Yêu kính, như là cha mẹ tôi, người đã dạy tôi môn học này; sống hòa nhã với thầy và nếu cần, chia sẻ tài sản với thầy; chăm sóc con cái thầy như là anh chị em tôi và dạy họ môn học này.

Tôi sẽ kê toa vì lợi ích của bệnh nhân, tùy theo khả năng và thẩm định của tôi và không bao giờ làm hại ai.

Tôi không bao giờ đưa thuốc giết người cho bất kỳ ai hỏi tôi và sẽ không tư vấn một kế hoạch như vậy. Tôi sẽ không cho bất kỳ người phụ nữ nào một dụng cụ phá thai.

Nhưng tôi sẽ giữ tinh khiết cho đời tôi và cho nghề nghiệp của tôi.

Tôi sẽ không giải phẫu để lấy sạn, kể cả đối với bệnh nhân biểu lộ là mang bệnh này. Tôi sẽ dành việc giải phẫu cho những y sĩ, chuyên gia về bệnh này.

Mỗi căn nhà tôi bước vào vì lợi ích của bệnh nhân của tôi, giữ gìn tôi khỏi mọi ý đồ xấu xa và mọi cám dỗ, đặc biệt là khỏi các khoái lạc tình yêu với phụ nữ hay với nam giới, dù họ là người tự do hay nô lệ.

Tất cả mọi điều tôi biết trong khi hành nghề hay trong giao tiếp với mọi người mà không nên để lộ ra ngoài, tôi sẽ giữ bí mật và sẽ không bao giờ tiết lộ.

Nếu tôi giữ lời thề này một cách thành khẩn, tôi sẽ được an hưởng đời tôi và thực hành nghề tôi, được mọi người kính trọng mãi mãi. Nếu tôi đi trái đường và vi phạm lời thề, những điều ngược lại sẽ đến với tôi.

Lời thề Hippocrates trong cách sử dụng hiện đại​

Mặc dù có nguồn gốc từ nền văn hóa Hy Lạp cổ đại, các nguyên tắc trong lời thề Hippocrates mang tính phổ quát và phù hợp với mọi thời đại và mọi nền văn hóa. Điều này làm cho nó trở thành một quy tắc đạo đức chung được chấp nhận rộng rãi trong ngành y toàn cầu.

Nhiều bộ quy tắc đạo đức y học hiện đại, như Tuyên ngôn Geneva của Hiệp hội Y khoa Thế giới, được xây dựng dựa trên các nguyên tắc của lời thề Hippocrates. Điều này cho thấy tầm ảnh hưởng sâu rộng và bền vững của lời thề trong ngành y.

Tại nhiều trường y, nhưng không phải tất cả, một phiên bản của lời thề Hippocrates được trao cho sinh viên khi tốt nghiệp hoặc đọc cho sinh viên nghe vào năm thứ nhất. Các quốc gia khác nhau có phong tục khác nhau về lời thề. Ở các trường y khoa của Pháp, sinh viên thường ký vào lời thề khi tốt nghiệp. Ở Hà Lan, sinh viên phải tuyên thệ bằng lời nói.

Khi tốt nghiệp, một số trưởng khoa đọc lời tuyên thệ trong khi sinh viên đứng im lặng. Ở những nơi khác, sinh viên lặp lại phiên bản hiện đại của lời tuyên thệ tại buổi lễ tốt nghiệp. Tuy nhiên, dữ liệu về các báo cáo này không cho biết "primum non nocere" được đưa vào lời tuyên thệ thường xuyên như thế nào.

Lời thề này bao gồm các nguyên tắc cơ bản về đạo đức y học, như tôn trọng sự sống, làm việc vì lợi ích của bệnh nhân, bảo vệ bí mật y tế, và không làm hại bệnh nhân. Những nguyên tắc này là nền tảng của y đức và hướng dẫn hành vi của các bác sĩ.

Lời thề Hippocrates khuyến khích các bác sĩ hành động với lòng nhân ái, liêm chính và chuyên nghiệp. Nó nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đặt lợi ích của bệnh nhân lên hàng đầu, điều này tạo ra sự tin tưởng và tôn trọng từ phía bệnh nhân và cộng đồng.

Khi các bác sĩ tuyên thệ lời thề Hippocrates, họ cam kết với bản thân và cộng đồng về việc duy trì các tiêu chuẩn đạo đức cao nhất trong thực hành y khoa. Lời thề này thường được đọc trong các lễ tốt nghiệp y khoa, đánh dấu một cột mốc quan trọng trong sự nghiệp của các bác sĩ.