Lizzie
Writer
Penn, NYU và Carnegie Mellon đều đã nhập cuộc. Các chuyên ngành liên ngành giờ đây không còn là thử nghiệm bên lề, mà đã trở thành chủ đề thảo luận chính thức trong chiến lược đào tạo của các trường đại học hàng đầu.
Vài năm trở lại đây, một sự chuyển dịch âm thầm nhưng rất sâu sắc đang diễn ra trong giáo dục đại học Mỹ. Ranh giới giữa các ngành học truyền thống dần bị xóa nhòa, thay vào đó là sự trỗi dậy của nghiên cứu và đào tạo liên ngành. Nhưng liên ngành thực sự là gì. Đây có phải là con đường mới giúp sinh viên tăng năng lực cạnh tranh, hay chỉ là một khái niệm giáo dục được “đóng gói” lại cho hợp thời. Và đằng sau làn sóng này, sinh viên và phụ huynh cần nhìn thấy những cơ hội lẫn rủi ro nào.
Thực tế cho thấy các trường đại học danh tiếng đang mở rộng rất nhanh các chương trình liên ngành. Viện Công nghệ Georgia mới đây thông báo sẽ ra mắt chuyên ngành cử nhân Toán học và Tin học vào mùa thu năm tới. Chương trình này được chia thành ba hướng chính, từ khoa học máy tính lý thuyết và toán rời rạc, đến mô hình hóa dữ liệu và toán ứng dụng, rồi trí tuệ toán học và khoa học dữ liệu. Mục tiêu là đào tạo những sinh viên vừa có nền tảng toán học vững, vừa làm chủ năng lực tính toán.
Song song với đó, trường cũng mở thêm chuyên ngành vật lý thiên văn bậc đại học và chuyên ngành phụ về khoa học và công nghệ lượng tử, kết hợp vật lý truyền thống với hàng không vũ trụ, dữ liệu lớn và các lĩnh vực công nghệ mới.
Tại Đại học Pennsylvania, Trường Wharton dự kiến triển khai chương trình cử nhân Trí tuệ nhân tạo ứng dụng trong kinh doanh từ mùa thu năm 2025, đồng thời đưa các học phần liên quan vào chương trình MBA. Đây là dự án liên ngành thực thụ, có sự tham gia của các khoa thống kê, khoa học dữ liệu, vận hành và ra quyết định, với nội dung trải dài từ học máy ứng dụng, kỹ thuật dữ liệu, khoa học thần kinh cho đến đạo đức AI. Mục tiêu không chỉ là hiểu công nghệ, mà là đào tạo những nhà quản trị có khả năng ra quyết định trong môi trường phức tạp.
New York University còn đi xa hơn khi trực tiếp thành lập Trường Toán học, Tin học và Khoa học Dữ liệu thuộc Viện Courant. Trường này được tái cấu trúc từ Khoa Toán học Courant, Khoa Khoa học Máy tính và các đơn vị nghiên cứu liên quan, tạo thành ba trụ cột là Toán học, Khoa học Dữ liệu và Khoa học Máy tính mở rộng. Đây không còn là hợp tác lỏng lẻo, mà là một cấu trúc học thuật mới.
Điều đáng chú ý là liên ngành không chỉ giới hạn trong STEM hay kinh doanh. Nhân văn, khoa học xã hội, nghệ thuật và công nghệ cũng đang hội tụ nhanh chóng. Đại học Nam California phát triển chương trình Công nghệ Âm nhạc, tận dụng hệ sinh thái giải trí của Los Angeles và Hollywood để đào tạo về âm thanh game, công nghệ âm nhạc và thiết kế âm thanh trực tiếp. Oxford đi tiên phong với Nhân văn Kỹ thuật số, đưa công cụ số vào nghiên cứu nhân văn truyền thống. Purdue thậm chí giao cho Khoa Triết học phụ trách chương trình cử nhân Trí tuệ nhân tạo, kết hợp triết học với khoa học máy tính và tập trung mạnh vào các vấn đề đạo đức, nhận thức và xã hội của AI.
Tại UIUC, khoa học máy tính trở thành “điểm giao” cho hầu hết các lĩnh vực. Ngay từ năm 2016, trường đã triển khai chương trình Khoa học Máy tính kết hợp Khoa học Cây trồng, đưa dữ liệu và mô hình hóa vào nông nghiệp. Đến nay, hệ CS+ của UIUC đã mở rộng thành gần 20 chương trình liên kết với nghệ thuật, giáo dục, truyền thông và các ngành sáng tạo, hình thành một mạng lưới liên ngành rất hoàn chỉnh.
Xu hướng này được củng cố khi Times Higher Education công bố bảng xếp hạng các trường đại học liên ngành toàn cầu lần đầu tiên. Trong top 10, có tới bảy trường của Mỹ, phần lớn là các đại học công lập lớn, có ngân sách nghiên cứu dồi dào và liên kết chặt chẽ với công nghiệp. Các trường Ivy League cũng chú trọng liên ngành, nhưng thiên về giáo dục khai phóng và giao thoa giữa nhân văn với khoa học xã hội, điều chưa được phản ánh đầy đủ trong các bảng xếp hạng thiên về STEM.
Vì sao liên ngành lại trở thành “canh bạc lớn” của các trường đại học hàng đầu.
Trước hết, nhu cầu nhân lực đã thay đổi. Báo cáo Nhân tài Toàn cầu 2025 của McKinsey cho thấy 62 phần trăm các công việc có tốc độ tăng lương nhanh nhất đòi hỏi kiến thức đa ngành. Doanh nghiệp ngày nay không chỉ tìm người giỏi một kỹ năng, mà tìm những người có chiều sâu chuyên môn, hiểu bối cảnh ngành, nắm logic sản phẩm và có khả năng giao tiếp, sáng tạo. Các lĩnh vực như phân tích kinh doanh là ví dụ điển hình, nơi kiến thức quản trị, thống kê và khoa học dữ liệu hòa làm một, mở ra cơ hội việc làm rộng khắp từ công nghệ đến tài chính và tư vấn.
Thứ hai, với các trường đại học, liên ngành là cách nhanh để nâng tầm ảnh hưởng. Những cái tên như AI hay khoa học dữ liệu dễ thu hút sinh viên giỏi, đồng thời mang lại kết quả việc làm và mức lương khởi điểm ấn tượng, từ đó cải thiện thứ hạng và danh tiếng.
Thứ ba, trong bối cảnh áp lực tài chính, liên ngành là lựa chọn hiệu quả về chi phí. Thay vì mở khoa mới và tuyển thêm giảng viên, các trường tái cấu trúc nguồn lực sẵn có, thiết kế lại chương trình giảng dạy để vừa mở rộng quy mô vừa làm mới nội dung đào tạo.
Thứ tư, sở thích của sinh viên cũng đã thay đổi. Thay vì phải xoay xở giữa ngành chính, ngành phụ và hàng loạt môn tự chọn, các chương trình liên ngành tích hợp sẵn những mục tiêu học tập này vào một lộ trình rõ ràng. So với các ngành “nóng” truyền thống như khoa học máy tính thuần túy, liên ngành thường dễ tiếp cận hơn trong tuyển sinh và mở ra con đường nghề nghiệp linh hoạt hơn.
Tuy nhiên, cơn sốt nào cũng có mặt trái. Rủi ro lớn nhất là liên ngành trên danh nghĩa nhưng rỗng về nội dung. Nếu thiếu phòng thí nghiệm, thiếu hợp tác với doanh nghiệp và thiếu cơ hội thực tập, chương trình liên ngành chỉ dừng ở mức ghép vài môn kỹ năng vào khung học cũ. Sinh viên ra trường vẫn phải học lại từ đầu.
Cần đặc biệt cảnh giác với những chương trình chỉ là “rượu cũ đựng chai mới”, đổi tên cho thời thượng nhưng không có mục tiêu đào tạo rõ ràng. Liên ngành đúng nghĩa, như cách MIT kết hợp khoa học máy tính với sinh học phân tử, buộc sinh viên giải quyết một vấn đề từ nhiều góc độ và tích hợp kiến thức trong các dự án thực tế.
Vì vậy, trước khi chọn chuyên ngành liên ngành, sinh viên cần nhìn vào nền tảng học thuật của trường ở các lĩnh vực liên quan, xem giảng viên có thực sự đến từ nhiều ngành khác nhau hay không, chương trình có các môn cốt lõi như toán, thống kê, thuật toán hay chỉ dừng ở lý thuyết, và quan trọng nhất là sinh viên tốt nghiệp đang làm gì ngoài đời thực.
Liên ngành rõ ràng là xu hướng lớn và khó đảo ngược. Nhưng thứ quyết định giá trị lâu dài không phải là tên ngành nghe mới đến đâu, mà là bạn có tích lũy được dự án, nghiên cứu và trải nghiệm thực sự với ngành nghề hay không. Chạy theo trào lưu thì dễ, xây được năng lực thật mới là điều khó và đáng giá.
Vài năm trở lại đây, một sự chuyển dịch âm thầm nhưng rất sâu sắc đang diễn ra trong giáo dục đại học Mỹ. Ranh giới giữa các ngành học truyền thống dần bị xóa nhòa, thay vào đó là sự trỗi dậy của nghiên cứu và đào tạo liên ngành. Nhưng liên ngành thực sự là gì. Đây có phải là con đường mới giúp sinh viên tăng năng lực cạnh tranh, hay chỉ là một khái niệm giáo dục được “đóng gói” lại cho hợp thời. Và đằng sau làn sóng này, sinh viên và phụ huynh cần nhìn thấy những cơ hội lẫn rủi ro nào.
Thực tế cho thấy các trường đại học danh tiếng đang mở rộng rất nhanh các chương trình liên ngành. Viện Công nghệ Georgia mới đây thông báo sẽ ra mắt chuyên ngành cử nhân Toán học và Tin học vào mùa thu năm tới. Chương trình này được chia thành ba hướng chính, từ khoa học máy tính lý thuyết và toán rời rạc, đến mô hình hóa dữ liệu và toán ứng dụng, rồi trí tuệ toán học và khoa học dữ liệu. Mục tiêu là đào tạo những sinh viên vừa có nền tảng toán học vững, vừa làm chủ năng lực tính toán.
Song song với đó, trường cũng mở thêm chuyên ngành vật lý thiên văn bậc đại học và chuyên ngành phụ về khoa học và công nghệ lượng tử, kết hợp vật lý truyền thống với hàng không vũ trụ, dữ liệu lớn và các lĩnh vực công nghệ mới.
Tại Đại học Pennsylvania, Trường Wharton dự kiến triển khai chương trình cử nhân Trí tuệ nhân tạo ứng dụng trong kinh doanh từ mùa thu năm 2025, đồng thời đưa các học phần liên quan vào chương trình MBA. Đây là dự án liên ngành thực thụ, có sự tham gia của các khoa thống kê, khoa học dữ liệu, vận hành và ra quyết định, với nội dung trải dài từ học máy ứng dụng, kỹ thuật dữ liệu, khoa học thần kinh cho đến đạo đức AI. Mục tiêu không chỉ là hiểu công nghệ, mà là đào tạo những nhà quản trị có khả năng ra quyết định trong môi trường phức tạp.
New York University còn đi xa hơn khi trực tiếp thành lập Trường Toán học, Tin học và Khoa học Dữ liệu thuộc Viện Courant. Trường này được tái cấu trúc từ Khoa Toán học Courant, Khoa Khoa học Máy tính và các đơn vị nghiên cứu liên quan, tạo thành ba trụ cột là Toán học, Khoa học Dữ liệu và Khoa học Máy tính mở rộng. Đây không còn là hợp tác lỏng lẻo, mà là một cấu trúc học thuật mới.
Điều đáng chú ý là liên ngành không chỉ giới hạn trong STEM hay kinh doanh. Nhân văn, khoa học xã hội, nghệ thuật và công nghệ cũng đang hội tụ nhanh chóng. Đại học Nam California phát triển chương trình Công nghệ Âm nhạc, tận dụng hệ sinh thái giải trí của Los Angeles và Hollywood để đào tạo về âm thanh game, công nghệ âm nhạc và thiết kế âm thanh trực tiếp. Oxford đi tiên phong với Nhân văn Kỹ thuật số, đưa công cụ số vào nghiên cứu nhân văn truyền thống. Purdue thậm chí giao cho Khoa Triết học phụ trách chương trình cử nhân Trí tuệ nhân tạo, kết hợp triết học với khoa học máy tính và tập trung mạnh vào các vấn đề đạo đức, nhận thức và xã hội của AI.
Tại UIUC, khoa học máy tính trở thành “điểm giao” cho hầu hết các lĩnh vực. Ngay từ năm 2016, trường đã triển khai chương trình Khoa học Máy tính kết hợp Khoa học Cây trồng, đưa dữ liệu và mô hình hóa vào nông nghiệp. Đến nay, hệ CS+ của UIUC đã mở rộng thành gần 20 chương trình liên kết với nghệ thuật, giáo dục, truyền thông và các ngành sáng tạo, hình thành một mạng lưới liên ngành rất hoàn chỉnh.
Xu hướng này được củng cố khi Times Higher Education công bố bảng xếp hạng các trường đại học liên ngành toàn cầu lần đầu tiên. Trong top 10, có tới bảy trường của Mỹ, phần lớn là các đại học công lập lớn, có ngân sách nghiên cứu dồi dào và liên kết chặt chẽ với công nghiệp. Các trường Ivy League cũng chú trọng liên ngành, nhưng thiên về giáo dục khai phóng và giao thoa giữa nhân văn với khoa học xã hội, điều chưa được phản ánh đầy đủ trong các bảng xếp hạng thiên về STEM.
Vì sao liên ngành lại trở thành “canh bạc lớn” của các trường đại học hàng đầu.
Trước hết, nhu cầu nhân lực đã thay đổi. Báo cáo Nhân tài Toàn cầu 2025 của McKinsey cho thấy 62 phần trăm các công việc có tốc độ tăng lương nhanh nhất đòi hỏi kiến thức đa ngành. Doanh nghiệp ngày nay không chỉ tìm người giỏi một kỹ năng, mà tìm những người có chiều sâu chuyên môn, hiểu bối cảnh ngành, nắm logic sản phẩm và có khả năng giao tiếp, sáng tạo. Các lĩnh vực như phân tích kinh doanh là ví dụ điển hình, nơi kiến thức quản trị, thống kê và khoa học dữ liệu hòa làm một, mở ra cơ hội việc làm rộng khắp từ công nghệ đến tài chính và tư vấn.
Thứ hai, với các trường đại học, liên ngành là cách nhanh để nâng tầm ảnh hưởng. Những cái tên như AI hay khoa học dữ liệu dễ thu hút sinh viên giỏi, đồng thời mang lại kết quả việc làm và mức lương khởi điểm ấn tượng, từ đó cải thiện thứ hạng và danh tiếng.
Thứ ba, trong bối cảnh áp lực tài chính, liên ngành là lựa chọn hiệu quả về chi phí. Thay vì mở khoa mới và tuyển thêm giảng viên, các trường tái cấu trúc nguồn lực sẵn có, thiết kế lại chương trình giảng dạy để vừa mở rộng quy mô vừa làm mới nội dung đào tạo.
Thứ tư, sở thích của sinh viên cũng đã thay đổi. Thay vì phải xoay xở giữa ngành chính, ngành phụ và hàng loạt môn tự chọn, các chương trình liên ngành tích hợp sẵn những mục tiêu học tập này vào một lộ trình rõ ràng. So với các ngành “nóng” truyền thống như khoa học máy tính thuần túy, liên ngành thường dễ tiếp cận hơn trong tuyển sinh và mở ra con đường nghề nghiệp linh hoạt hơn.
Tuy nhiên, cơn sốt nào cũng có mặt trái. Rủi ro lớn nhất là liên ngành trên danh nghĩa nhưng rỗng về nội dung. Nếu thiếu phòng thí nghiệm, thiếu hợp tác với doanh nghiệp và thiếu cơ hội thực tập, chương trình liên ngành chỉ dừng ở mức ghép vài môn kỹ năng vào khung học cũ. Sinh viên ra trường vẫn phải học lại từ đầu.
Cần đặc biệt cảnh giác với những chương trình chỉ là “rượu cũ đựng chai mới”, đổi tên cho thời thượng nhưng không có mục tiêu đào tạo rõ ràng. Liên ngành đúng nghĩa, như cách MIT kết hợp khoa học máy tính với sinh học phân tử, buộc sinh viên giải quyết một vấn đề từ nhiều góc độ và tích hợp kiến thức trong các dự án thực tế.
Vì vậy, trước khi chọn chuyên ngành liên ngành, sinh viên cần nhìn vào nền tảng học thuật của trường ở các lĩnh vực liên quan, xem giảng viên có thực sự đến từ nhiều ngành khác nhau hay không, chương trình có các môn cốt lõi như toán, thống kê, thuật toán hay chỉ dừng ở lý thuyết, và quan trọng nhất là sinh viên tốt nghiệp đang làm gì ngoài đời thực.
Liên ngành rõ ràng là xu hướng lớn và khó đảo ngược. Nhưng thứ quyết định giá trị lâu dài không phải là tên ngành nghe mới đến đâu, mà là bạn có tích lũy được dự án, nghiên cứu và trải nghiệm thực sự với ngành nghề hay không. Chạy theo trào lưu thì dễ, xây được năng lực thật mới là điều khó và đáng giá.
