The Storm Riders
Writer
Vào tháng 2/2025, Honda và Nissan đã chính thức dừng cuộc đàm phán về việc hợp nhất kinh doanh, đánh dấu một bước ngoặt đáng tiếc cho ngành công nghiệp ô tô Nhật Bản. Giáo sư Osamu Nagai từ Trường Kinh doanh Đại học Waseda nhận định rằng tình trạng hiện tại của ngành này đang lặp lại những gì ngành điện tử Nhật Bản trải qua cách đây 20 năm—một sự suy thoái do không thích nghi kịp với làn sóng số hóa.
Việc hai hãng không đạt được thỏa thuận không chỉ để lại tiếc nuối mà còn đặt ra câu hỏi lớn về chiến lược tương lai của cả hai, đặc biệt là Nissan.
Cả Honda và Nissan đều từng dựa vào thị trường Trung Quốc và Bắc Mỹ để phát triển. Tại Trung Quốc, sự trỗi dậy của các dòng xe điện nội địa khiến cả hai gặp khó khăn. Ở Bắc Mỹ, Honda vẫn duy trì đà tăng trưởng nhờ xe hybrid (HEV) như e:HEV, trong khi Nissan lại chật vật do thiếu sản phẩm HEV mạnh mẽ. Hệ thống e-Power của Nissan, với thiết kế chạy hoàn toàn bằng mô-tơ ngay cả ở tốc độ cao, không đạt hiệu suất nhiên liệu tốt, khiến hãng không thể cạnh tranh tại thị trường cần xe chạy đường dài như Bắc Mỹ.
Vấn đề lớn nhất của Nissan không chỉ là chuẩn bị cho tương lai EV hay SDV, mà là thiếu sản phẩm “bán được ngay bây giờ”. Từ thời Carlos Ghosn, chiến lược tập trung vào hiệu quả và ưu tiên EV đã khiến hãng bỏ qua đầu tư vào các dòng xe khác, đặc biệt HEV. Nếu hợp nhất với Honda, Nissan có thể tận dụng công nghệ HEV đang thành công của Honda để tung ra sản phẩm phù hợp tại Bắc Mỹ hay Đông Nam Á, qua đó vực dậy doanh số. Tuy nhiên, việc khăng khăng giữ vị thế bình đẳng đã khiến Nissan tự cắt đứt cơ hội này, để lại sự đáng tiếc.
Không có Honda, Nissan rơi vào tình thế nguy cấp. Với năng lực sản xuất khoảng 5 triệu xe mỗi năm nhưng chỉ bán được hơn 3,3 triệu xe, hãng đang đối mặt với dư thừa đáng kể. Nếu tự tái cơ cấu, Nissan có thể phải thu hẹp quy mô mạnh mẽ hơn, kéo theo cắt giảm nhân sự và ảnh hưởng đến các nhà cung cấp. Điều này đặt áp lực lớn lên ban lãnh đạo, khi họ vừa phải cải thiện hiệu quả kinh doanh, vừa tìm cách phát triển sản phẩm mới trong bối cảnh nguồn lực hạn chế.
Nếu Honda và Nissan hợp nhất, Nhật Bản sẽ có hai tập đoàn ô tô lớn là Toyota và Honda-Nissan, tạo động lực cạnh tranh lành mạnh và kích thích sự phát triển chung của ngành. Không chỉ hai hãng hưởng lợi, các nhà cung cấp linh kiện—nhiều trong số đó phục vụ đồng thời nhiều hãng xe—cũng được hưởng lợi từ khối lượng sản xuất tăng. Điều này đặc biệt quan trọng khi các hãng xe châu Âu thường tránh sử dụng linh kiện Nhật để không gián tiếp hỗ trợ đối thủ, khiến sự tồn tại của các tập đoàn lớn trong nước trở thành yếu tố sống còn để duy trì hệ sinh thái công nghiệp ô tô.
Tuy nhiên, với việc đàm phán thất bại, Nissan phải tự tìm lối đi riêng, trong khi Honda cũng cần đối tác mới để chuẩn bị cho kỷ nguyên số hóa. Nếu Nissan không sớm tìm được hướng đi khả thi, kịch bản xấu nhất có thể là rơi vào tay một tập đoàn ngoại quốc sau nhiều đợt cắt giảm, khiến người ta không khỏi tiếc nuối cơ hội đã bị bỏ lỡ với Honda.
Sự số hóa đang biến ngành ô tô từ một lĩnh vực dựa vào cơ khí thành ngành phụ thuộc vào phần mềm và bán dẫn—những yếu tố mà quy mô quyết định lợi nhuận. Khi chức năng xe được định nghĩa bởi phần mềm, chi phí phát triển cố định đòi hỏi sản xuất hàng loạt để tối ưu hóa lợi ích, dẫn đến cuộc đua về quy mô giữa các hãng. Ngành điện tử Nhật Bản từng suy thoái cách đây 20 năm khi không thắng được cuộc đua này, từ vị thế dẫn đầu với công nghệ analog đã bị tụt hậu khi sản phẩm bị thay thế bởi ứng dụng trên smartphone và tablet.
Ngành ô tô Nhật Bản giờ đây đối mặt với rủi ro tương tự. Nếu không xây dựng được quy mô đủ lớn để cạnh tranh trong kỷ nguyên EV và SDV, các hãng như Nissan có thể bị gạt ra khỏi cuộc chơi. Hợp nhất với Honda lẽ ra là bước đi chiến lược để tránh kịch bản này, nhưng sự thất bại của đàm phán đã khiến mục tiêu đó xa vời hơn bao giờ hết.
Để tồn tại, Nissan cần đồng thời cải thiện hiệu quả kinh doanh, phát triển sản phẩm bán chạy tức thời và tìm đối tác cho tương lai EV/SDV—một nhiệm vụ đòi hỏi sự cân bằng giữa tiết kiệm và đầu tư đầy thách thức. Trong bối cảnh hiện tại, việc quay lại đàm phán với Honda có thể là lối thoát khả dĩ nhất, dù điều này đòi hỏi ban lãnh đạo Nissan phải vượt qua cái tôi để đặt lợi ích dài hạn lên trên.
Nếu không, con đường tự lực có thể dẫn đến thu hẹp sâu hơn, đe dọa không chỉ Nissan mà cả hệ sinh thái ô tô Nhật Bản trong kỷ nguyên số hóa đang tới gần.
Việc hai hãng không đạt được thỏa thuận không chỉ để lại tiếc nuối mà còn đặt ra câu hỏi lớn về chiến lược tương lai của cả hai, đặc biệt là Nissan.
Nguyên nhân tan vỡ và bối cảnh thị trường
Cuộc đàm phán đổ vỡ bắt nguồn từ đề xuất của Honda về việc biến Nissan thành công ty con, điều mà Nissan kiên quyết phản đối, nhấn mạnh mối quan hệ phải bình đẳng. Tuy nhiên, với giá trị thị trường của Honda gấp 5 lần Nissan, yêu cầu này khó khả thi ngay từ đầu. Dù vậy, động lực thúc đẩy hai hãng hướng tới hợp nhất nằm ở áp lực từ sự số hóa trong ngành ô tô, đòi hỏi quy mô lớn để đầu tư vào xe điện (EV) và xe định nghĩa bằng phần mềm (SDV).
Cả Honda và Nissan đều từng dựa vào thị trường Trung Quốc và Bắc Mỹ để phát triển. Tại Trung Quốc, sự trỗi dậy của các dòng xe điện nội địa khiến cả hai gặp khó khăn. Ở Bắc Mỹ, Honda vẫn duy trì đà tăng trưởng nhờ xe hybrid (HEV) như e:HEV, trong khi Nissan lại chật vật do thiếu sản phẩm HEV mạnh mẽ. Hệ thống e-Power của Nissan, với thiết kế chạy hoàn toàn bằng mô-tơ ngay cả ở tốc độ cao, không đạt hiệu suất nhiên liệu tốt, khiến hãng không thể cạnh tranh tại thị trường cần xe chạy đường dài như Bắc Mỹ.
Nissan đối mặt với khủng hoảng hiện tại
Vấn đề lớn nhất của Nissan không chỉ là chuẩn bị cho tương lai EV hay SDV, mà là thiếu sản phẩm “bán được ngay bây giờ”. Từ thời Carlos Ghosn, chiến lược tập trung vào hiệu quả và ưu tiên EV đã khiến hãng bỏ qua đầu tư vào các dòng xe khác, đặc biệt HEV. Nếu hợp nhất với Honda, Nissan có thể tận dụng công nghệ HEV đang thành công của Honda để tung ra sản phẩm phù hợp tại Bắc Mỹ hay Đông Nam Á, qua đó vực dậy doanh số. Tuy nhiên, việc khăng khăng giữ vị thế bình đẳng đã khiến Nissan tự cắt đứt cơ hội này, để lại sự đáng tiếc.
Không có Honda, Nissan rơi vào tình thế nguy cấp. Với năng lực sản xuất khoảng 5 triệu xe mỗi năm nhưng chỉ bán được hơn 3,3 triệu xe, hãng đang đối mặt với dư thừa đáng kể. Nếu tự tái cơ cấu, Nissan có thể phải thu hẹp quy mô mạnh mẽ hơn, kéo theo cắt giảm nhân sự và ảnh hưởng đến các nhà cung cấp. Điều này đặt áp lực lớn lên ban lãnh đạo, khi họ vừa phải cải thiện hiệu quả kinh doanh, vừa tìm cách phát triển sản phẩm mới trong bối cảnh nguồn lực hạn chế.
Tác động đến ngành ô tô Nhật Bản
Nếu Honda và Nissan hợp nhất, Nhật Bản sẽ có hai tập đoàn ô tô lớn là Toyota và Honda-Nissan, tạo động lực cạnh tranh lành mạnh và kích thích sự phát triển chung của ngành. Không chỉ hai hãng hưởng lợi, các nhà cung cấp linh kiện—nhiều trong số đó phục vụ đồng thời nhiều hãng xe—cũng được hưởng lợi từ khối lượng sản xuất tăng. Điều này đặc biệt quan trọng khi các hãng xe châu Âu thường tránh sử dụng linh kiện Nhật để không gián tiếp hỗ trợ đối thủ, khiến sự tồn tại của các tập đoàn lớn trong nước trở thành yếu tố sống còn để duy trì hệ sinh thái công nghiệp ô tô.
Tuy nhiên, với việc đàm phán thất bại, Nissan phải tự tìm lối đi riêng, trong khi Honda cũng cần đối tác mới để chuẩn bị cho kỷ nguyên số hóa. Nếu Nissan không sớm tìm được hướng đi khả thi, kịch bản xấu nhất có thể là rơi vào tay một tập đoàn ngoại quốc sau nhiều đợt cắt giảm, khiến người ta không khỏi tiếc nuối cơ hội đã bị bỏ lỡ với Honda.
Nguy cơ lặp lại vết xe đổ của ngành điện tử
Sự số hóa đang biến ngành ô tô từ một lĩnh vực dựa vào cơ khí thành ngành phụ thuộc vào phần mềm và bán dẫn—những yếu tố mà quy mô quyết định lợi nhuận. Khi chức năng xe được định nghĩa bởi phần mềm, chi phí phát triển cố định đòi hỏi sản xuất hàng loạt để tối ưu hóa lợi ích, dẫn đến cuộc đua về quy mô giữa các hãng. Ngành điện tử Nhật Bản từng suy thoái cách đây 20 năm khi không thắng được cuộc đua này, từ vị thế dẫn đầu với công nghệ analog đã bị tụt hậu khi sản phẩm bị thay thế bởi ứng dụng trên smartphone và tablet.
Ngành ô tô Nhật Bản giờ đây đối mặt với rủi ro tương tự. Nếu không xây dựng được quy mô đủ lớn để cạnh tranh trong kỷ nguyên EV và SDV, các hãng như Nissan có thể bị gạt ra khỏi cuộc chơi. Hợp nhất với Honda lẽ ra là bước đi chiến lược để tránh kịch bản này, nhưng sự thất bại của đàm phán đã khiến mục tiêu đó xa vời hơn bao giờ hết.
Lựa chọn nào cho Nissan?
Để tồn tại, Nissan cần đồng thời cải thiện hiệu quả kinh doanh, phát triển sản phẩm bán chạy tức thời và tìm đối tác cho tương lai EV/SDV—một nhiệm vụ đòi hỏi sự cân bằng giữa tiết kiệm và đầu tư đầy thách thức. Trong bối cảnh hiện tại, việc quay lại đàm phán với Honda có thể là lối thoát khả dĩ nhất, dù điều này đòi hỏi ban lãnh đạo Nissan phải vượt qua cái tôi để đặt lợi ích dài hạn lên trên.
Nếu không, con đường tự lực có thể dẫn đến thu hẹp sâu hơn, đe dọa không chỉ Nissan mà cả hệ sinh thái ô tô Nhật Bản trong kỷ nguyên số hóa đang tới gần.
