Sussie
Intern Writer
Trong một khoảnh khắc đầy rực rỡ, không quân Mỹ từng đứng trước cơ hội bay thử nghiệm máy bay chiến đấu nhanh nhất, có thể nói là đầy ấn tượng nhất mọi thời đại: chiếc YF-12A. Đây là một trong những phiên bản được đề xuất trong gia đình máy bay chiến đấu SR-71 Blackbird vào những năm 1960. Tuy nhiên, phiên bản hoạt động của chiếc máy bay này chưa bao giờ được sản xuất, do các sự kiện thế giới và chính sách hạt nhân của Mỹ chuyển biến khiến nó trở thành một lựa chọn nghi vấn. Đến nay, YF-12A vẫn là chiếc máy bay gần nhất mà Hoa Kỳ từng sản xuất có khả năng vũ trang và bay với tốc độ lớn hơn Mach 3.
Vào ngày 1 tháng 5 năm 1960, Liên Xô đã bắn hạ một chiếc máy bay do thám U-2 trên bầu trời nước này bằng tên lửa đất đối không S-75 “Dvina”. Phi công Francis Gary Powers, đại diện cho Cơ quan Tình báo Trung ương (CIA), đang điều khiển chiếc U-2 bay cao nhưng chậm chạp để chụp ảnh Liên Xô. CIA đã hi vọng những bức ảnh này sẽ giúp đánh giá sức mạnh quân sự của Liên Xô, nhưng việc bắt giữ Powers cùng với chiếc máy bay khiến U-2 không còn an toàn trước các hệ thống phòng không của Liên Xô. Do vậy, một loại máy bay mới là điều cần thiết để tiếp tục chương trình bay qua không phận này.
Một loại máy bay mới đã được triển khai. Năm 1959, bộ phận Phát triển Tiên tiến của Lockheed, hay còn gọi là “Skunk Works”, đã trình bày với CIA kế hoạch cho một chiếc máy bay trinh sát bay với tốc độ Mach 3, được mã hóa là Oxcart. Sau này, nó được gọi là A-12, với thiết kế nhằm thực hiện cùng một nhiệm vụ của U-2, sử dụng camera gắn dưới bụng của máy bay để chụp ảnh diện tích rộng lớn bên dưới. Tuy nhiên, A-12 được thiết kế để bay nhanh hơn và khó phát hiện hơn so với người tiền nhiệm của nó.
A-12 có một thiết kế máy bay tiên phong. Chiếc máy bay dài 30,8 mét, dài hơn nhiều so với hầu hết các máy bay chiến thuật thời đó, và sử dụng hai động cơ turbojet J58 mới được lắp đặt trong cánh, một thiết kế không phổ biến – các động cơ thường được đặt trong thân máy bay. Hai động cơ này sản sinh tổng cộng 65.000 pound lực đẩy trong chế độ tăng lực, cho phép máy bay bay ở tốc độ Mach 3.1 – đưa ra một thách thức lớn cho các hệ thống phòng không như S-75. Điều này thật sự chưa từng có trong thời điểm đó, khi chiếc máy bay chiến đấu nhanh nhất thời bấy giờ, F-106 Delta Dart, chỉ có thể duy trì tốc độ Mach 2.6. Thiết kế lớn, thon gọn của cánh và thân máy bay đã tạo ra đủ thể tích để chứa nhiên liệu, cho phép A-12 bay xa tới 4.600 km trước khi cần tiếp nhiên liệu. Chiếc máy bay có thể bay ở độ cao lên đến 28.900 mét – khoảng ba lần rưỡi so với độ cao của đỉnh Everest – giúp hệ thống camera có thể chụp được những bức ảnh toàn cảnh rộng lớn phía dưới.
A-12 là máy bay đầu tiên được thiết kế với tính năng tàng hình. Tổng thống Dwight D. Eisenhower, người đã đặc biệt quan tâm đến chương trình này, muốn máy bay có khả năng không bị radar phát hiện để tránh những sự cố đáng tiếc liên quan đến việc mất máy bay khi xâm phạm không phận của kẻ thù. Một nghiên cứu của CIA đã kết luận rằng việc giảm thiểu bề mặt phản xạ radar của máy bay là khả thi, vì vậy Lockheed đã bắt tay vào việc điều chỉnh thiết kế của A-12 để làm cho cánh và thân máy bay càng hòa nhập với nhau càng tốt, giảm số lượng các bề mặt thẳng đứng. Thiết kế này cũng thay thế một cánh đuôi lớn thẳng đứng bằng hai cánh đuôi nhỏ hơn nghiêng. Các cánh đuôi này có bề mặt nhỏ hơn với các sóng radar đến, phản xạ ít năng lượng hơn về phía radar của đối phương và giúp máy bay khó bị phát hiện hơn.
Khi A-12 đi vào sản xuất, Lockheed đã âm thầm tiếp cận không quân Mỹ về một phiên bản vũ trang của chiếc máy bay mới này; cho đến lúc đó, không quân đã bị loại khỏi nỗ lực xây dựng một chiếc máy bay do thám không vũ trang. Không quân Mỹ đã đồng ý nhiệt tình, và ba chiếc A-12 đang sản xuất đã được điều chuyển cho một chương trình bí mật với tên mã KEDLOCK. Chiếc máy bay này sẽ có nhiệm vụ quan trọng trong thời đại hạt nhân - tiêu diệt các máy bay ném bom của kẻ thù.
Mối đe dọa từ việc tấn công bằng bom nguyên tử trở thành hiện thực khi các máy bay ném bom B-29 thả bom nguyên tử xuống hai thành phố Hiroshima vào ngày 6 tháng 8 năm 1945 và Nagasaki ba ngày sau đó. Khi Liên Xô trở thành quốc gia thứ hai phát triển vũ khí hạt nhân vào năm 1949, mối đe dọa hạt nhân đã lan rộng đối với Mỹ. Tên lửa đạn đạo liên lục địa đầu tiên của Liên Xô, R-7, vẫn không đủ khả năng trở thành một mối đe dọa thực sự với tầm bay chỉ 8.000 km. Cho đến đầu những năm 1960, máy bay ném bom hạng nặng vẫn là phương tiện chính để giao bom nguyên tử đến mục tiêu, và Mỹ tiếp tục phát triển một máy bay chiến đấu phòng vệ có khả năng giao chiến và hạ gục bất kỳ máy bay ném bom nào.
Năm 1953, không quân bắt đầu phát triển một chiếc máy bay đánh chặn mới nhằm bảo vệ Mỹ và Canada khỏi các cuộc tấn công của máy bay ném bom Liên Xô. Máy bay North American Aviation XF-108 Rapier là một chiến đấu cơ lớn được thiết kế với tốc độ Mach 3 và bay ở độ cao 18.300 mét. Với vị trí đầy uy lực trên bầu trời, Rapier sẽ gặp các máy bay ném bom Liên Xô khi chúng cố gắng xâm nhập vào không phận Mỹ qua Bắc Cực. Một radar rất tiên tiến mang tên AN/ASG-18 sẽ cho phép XF-108 phát hiện máy bay ném bom ở khoảng cách 160 km và bay thấp tới 150 mét. Rapier được trang bị ba tên lửa GAR-9A không đối không, mỗi tên lửa có tốc độ tối đa Mach 4 và mang theo đầu đạn hạt nhân 0.25 kiloton, đảm bảo khả năng tiêu diệt máy bay ném bom. Tuy nhiên, chương trình tham vọng này đã trở nên quá tốn kém và sự thay đổi trong chiến lược hạt nhân của Mỹ khiến chiếc máy bay này trở nên ít cần thiết hơn. Năm 1959, Lầu Năm Góc đã hủy bỏ dự án XF-108 Rapier.
Dù trải qua trở ngại này, triển vọng của một chiếc máy bay chiến đấu Mach 3 đã kích thích sự thèm muốn về tốc độ hiện đại trong không quân. Và mặc dù đã không thành công với chiếc máy bay Rapier, radar và hệ thống vũ khí chính AN/ASG-18 cùng với tên lửa GAR-9 vẫn cho thấy tiềm năng. Thời điểm đã đến để phát triển một chiếc máy bay mới đáp ứng nhu cầu về một máy bay đánh chặn tốc độ cao. Trong những sa mạc của Nevada, Lockheed đã tìm ra câu trả lời cho nhu cầu này.
Chương trình KEDLOCK là một nỗ lực bí mật nhằm xây dựng một chiếc A-12 vũ trang. Nhân viên Lockheed đã giữ ba chiếc máy bay trên dây chuyền sản xuất của A-12, nhưng tách biệt khỏi các dự án khác để sửa đổi chúng một cách bí mật. Để đánh lừa những gián điệp Liên Xô, chúng được gán mã A-11, tên của một chiếc máy bay do thám trước đó đã không thành công.
Các chiếc YF-12 mà Mỹ đang giấu kín tương tự như A-12 ngoại trừ việc có một nắp hình chóp tròn, giống như của máy bay chiến đấu F-14 Tomcat. Nắp này che giấu radar AN/ASG-18 gắn ở mũi máy bay dài 1 mét, không thể vừa với thiết kế mũi hiện có của A-12. Điều này đã mang lại cho YF-12 một hình dạng giống như máy bay chiến đấu.
YF-12 đã thay thế hệ thống camera Perkins Type I của A-12 bằng ba tên lửa GAR-9. Chúng được cất giữ trong ba khoang bên dưới và đằng sau buồng lái. YF-12 đã thực hiện bài thử nghiệm thả không có động cơ đầu tiên với một GAR-9 vào tháng 4 năm 1964, nhưng bài thử này đã thất bại: tên lửa tách ra, đầu mũi lên. Nếu động cơ tên lửa đã bật, nó sẽ lao thẳng vào buồng lái của chiếc máy bay. Tuy nhiên, chưa đầy một năm sau, YF-12 đã ghi được chiến công lần đầu tiên khi bắn hạ một mục tiêu cách 58,3 km. Trong một bài kiểm tra vào tháng 9 năm 1965, YF-12 đã phóng một GAR-9, từ độ cao 22.900 mét với tốc độ Mach 3.26, ghi thêm một lần bắn hạ ở khoảng cách tương tự.
YF-12 luôn được coi là một chiếc máy bay trình diễn công nghệ. Giờ đây, sau khi công nghệ đã được chứng minh, các kỹ sư đã đưa ra thiết kế cho phiên bản sản xuất của chiếc máy bay, một sự kết hợp giữa máy bay chiến đấu và máy bay ném bom, mang tên FB-12. Còn tham vọng hơn cả YF-12, FB-12 dự kiến sẽ mang cả tên lửa GAR-9 (sau này được gọi là AIM-47 Falcon) và tên lửa tấn công tầm ngắn, hay SRAM. SRAM là một loại tên lửa tấn công hạt nhân trên không với tầm bắn khoảng 210 km và đầu đạn 17 kiloton - lớn hơn nhiều so với đầu đạn 15 kiloton của quả bom nguyên tử “Little Boy” thả xuống Hiroshima. SRAM sẽ cho phép FB-12 bay sâu vào lãnh thổ Nga, tấn công các mục tiêu mặt đất cùng với các máy bay ném bom hạt nhân lớn hơn.
Không quân đã đảm bảo được kinh phí cho 93 chiếc FB-12 - nhưng các máy bay này chưa bao giờ được chế tạo. Một lần nữa, sự thay đổi trong chiến lược hạt nhân đã khiến những chiếc máy bay này không còn vai trò hữu ích. Chính sách quân sự của Mỹ không còn yêu cầu việc bắn hạ các máy bay ném bom kẻ thù, mà đã chuyển sang một chiến lược nhằm ngăn chặn kẻ thù không dám phát động tấn công ngay từ đầu. Trong khi đó, một chiếc máy bay chiến đấu-ném bom vũ trang bằng tên lửa hạt nhân tầm ngắn đã phải cạnh tranh trong ngân sách của không quân với chiếc máy bay ném bom XB-70 Valkyrie có khả năng bay tốc độ Mach 3. FB-12 nhanh chóng nhưng không thể vượt qua những biến chuyển của thế giới. Mặc dù đã đến rất gần, chính phủ Mỹ chưa bao giờ chế tạo một chiếc máy bay đánh chặn Mach 3.
Theo thời gian, thiết kế máy bay chiến đấu đã giảm bớt yêu cầu về tốc độ để tập trung vào khả năng cơ động, khả năng mang vũ khí, tầm bay và tính năng tàng hình. Tuy nhiên, bạn vẫn có thể thấy một trong ba chiếc YF-12A còn lại đang được trưng bày tại Bảo tàng Quốc gia Không quân Mỹ ở Dayton, Ohio. NASA đã thuê hai chiếc còn lại cho mục đích nghiên cứu.
Dòng A-12 đã để lại một di sản đáng tự hào trong 32 chiếc SR-71 Blackbirds - với khả năng mạnh mẽ của nó, Blackbird có thể được xem là hậu duệ trực tiếp của A-12. Cuối cùng, không quân Mỹ cũng đã có được chiếc máy bay có thể bay với tốc độ Mach 3, ít nhất là cho đến khi chúng bị ngừng hoạt động vào năm 1999. (Popsci)
Vào ngày 1 tháng 5 năm 1960, Liên Xô đã bắn hạ một chiếc máy bay do thám U-2 trên bầu trời nước này bằng tên lửa đất đối không S-75 “Dvina”. Phi công Francis Gary Powers, đại diện cho Cơ quan Tình báo Trung ương (CIA), đang điều khiển chiếc U-2 bay cao nhưng chậm chạp để chụp ảnh Liên Xô. CIA đã hi vọng những bức ảnh này sẽ giúp đánh giá sức mạnh quân sự của Liên Xô, nhưng việc bắt giữ Powers cùng với chiếc máy bay khiến U-2 không còn an toàn trước các hệ thống phòng không của Liên Xô. Do vậy, một loại máy bay mới là điều cần thiết để tiếp tục chương trình bay qua không phận này.
Một loại máy bay mới đã được triển khai. Năm 1959, bộ phận Phát triển Tiên tiến của Lockheed, hay còn gọi là “Skunk Works”, đã trình bày với CIA kế hoạch cho một chiếc máy bay trinh sát bay với tốc độ Mach 3, được mã hóa là Oxcart. Sau này, nó được gọi là A-12, với thiết kế nhằm thực hiện cùng một nhiệm vụ của U-2, sử dụng camera gắn dưới bụng của máy bay để chụp ảnh diện tích rộng lớn bên dưới. Tuy nhiên, A-12 được thiết kế để bay nhanh hơn và khó phát hiện hơn so với người tiền nhiệm của nó.
A-12 có một thiết kế máy bay tiên phong. Chiếc máy bay dài 30,8 mét, dài hơn nhiều so với hầu hết các máy bay chiến thuật thời đó, và sử dụng hai động cơ turbojet J58 mới được lắp đặt trong cánh, một thiết kế không phổ biến – các động cơ thường được đặt trong thân máy bay. Hai động cơ này sản sinh tổng cộng 65.000 pound lực đẩy trong chế độ tăng lực, cho phép máy bay bay ở tốc độ Mach 3.1 – đưa ra một thách thức lớn cho các hệ thống phòng không như S-75. Điều này thật sự chưa từng có trong thời điểm đó, khi chiếc máy bay chiến đấu nhanh nhất thời bấy giờ, F-106 Delta Dart, chỉ có thể duy trì tốc độ Mach 2.6. Thiết kế lớn, thon gọn của cánh và thân máy bay đã tạo ra đủ thể tích để chứa nhiên liệu, cho phép A-12 bay xa tới 4.600 km trước khi cần tiếp nhiên liệu. Chiếc máy bay có thể bay ở độ cao lên đến 28.900 mét – khoảng ba lần rưỡi so với độ cao của đỉnh Everest – giúp hệ thống camera có thể chụp được những bức ảnh toàn cảnh rộng lớn phía dưới.
A-12 là máy bay đầu tiên được thiết kế với tính năng tàng hình. Tổng thống Dwight D. Eisenhower, người đã đặc biệt quan tâm đến chương trình này, muốn máy bay có khả năng không bị radar phát hiện để tránh những sự cố đáng tiếc liên quan đến việc mất máy bay khi xâm phạm không phận của kẻ thù. Một nghiên cứu của CIA đã kết luận rằng việc giảm thiểu bề mặt phản xạ radar của máy bay là khả thi, vì vậy Lockheed đã bắt tay vào việc điều chỉnh thiết kế của A-12 để làm cho cánh và thân máy bay càng hòa nhập với nhau càng tốt, giảm số lượng các bề mặt thẳng đứng. Thiết kế này cũng thay thế một cánh đuôi lớn thẳng đứng bằng hai cánh đuôi nhỏ hơn nghiêng. Các cánh đuôi này có bề mặt nhỏ hơn với các sóng radar đến, phản xạ ít năng lượng hơn về phía radar của đối phương và giúp máy bay khó bị phát hiện hơn.
Khi A-12 đi vào sản xuất, Lockheed đã âm thầm tiếp cận không quân Mỹ về một phiên bản vũ trang của chiếc máy bay mới này; cho đến lúc đó, không quân đã bị loại khỏi nỗ lực xây dựng một chiếc máy bay do thám không vũ trang. Không quân Mỹ đã đồng ý nhiệt tình, và ba chiếc A-12 đang sản xuất đã được điều chuyển cho một chương trình bí mật với tên mã KEDLOCK. Chiếc máy bay này sẽ có nhiệm vụ quan trọng trong thời đại hạt nhân - tiêu diệt các máy bay ném bom của kẻ thù.
Mối đe dọa từ việc tấn công bằng bom nguyên tử trở thành hiện thực khi các máy bay ném bom B-29 thả bom nguyên tử xuống hai thành phố Hiroshima vào ngày 6 tháng 8 năm 1945 và Nagasaki ba ngày sau đó. Khi Liên Xô trở thành quốc gia thứ hai phát triển vũ khí hạt nhân vào năm 1949, mối đe dọa hạt nhân đã lan rộng đối với Mỹ. Tên lửa đạn đạo liên lục địa đầu tiên của Liên Xô, R-7, vẫn không đủ khả năng trở thành một mối đe dọa thực sự với tầm bay chỉ 8.000 km. Cho đến đầu những năm 1960, máy bay ném bom hạng nặng vẫn là phương tiện chính để giao bom nguyên tử đến mục tiêu, và Mỹ tiếp tục phát triển một máy bay chiến đấu phòng vệ có khả năng giao chiến và hạ gục bất kỳ máy bay ném bom nào.
Năm 1953, không quân bắt đầu phát triển một chiếc máy bay đánh chặn mới nhằm bảo vệ Mỹ và Canada khỏi các cuộc tấn công của máy bay ném bom Liên Xô. Máy bay North American Aviation XF-108 Rapier là một chiến đấu cơ lớn được thiết kế với tốc độ Mach 3 và bay ở độ cao 18.300 mét. Với vị trí đầy uy lực trên bầu trời, Rapier sẽ gặp các máy bay ném bom Liên Xô khi chúng cố gắng xâm nhập vào không phận Mỹ qua Bắc Cực. Một radar rất tiên tiến mang tên AN/ASG-18 sẽ cho phép XF-108 phát hiện máy bay ném bom ở khoảng cách 160 km và bay thấp tới 150 mét. Rapier được trang bị ba tên lửa GAR-9A không đối không, mỗi tên lửa có tốc độ tối đa Mach 4 và mang theo đầu đạn hạt nhân 0.25 kiloton, đảm bảo khả năng tiêu diệt máy bay ném bom. Tuy nhiên, chương trình tham vọng này đã trở nên quá tốn kém và sự thay đổi trong chiến lược hạt nhân của Mỹ khiến chiếc máy bay này trở nên ít cần thiết hơn. Năm 1959, Lầu Năm Góc đã hủy bỏ dự án XF-108 Rapier.
Dù trải qua trở ngại này, triển vọng của một chiếc máy bay chiến đấu Mach 3 đã kích thích sự thèm muốn về tốc độ hiện đại trong không quân. Và mặc dù đã không thành công với chiếc máy bay Rapier, radar và hệ thống vũ khí chính AN/ASG-18 cùng với tên lửa GAR-9 vẫn cho thấy tiềm năng. Thời điểm đã đến để phát triển một chiếc máy bay mới đáp ứng nhu cầu về một máy bay đánh chặn tốc độ cao. Trong những sa mạc của Nevada, Lockheed đã tìm ra câu trả lời cho nhu cầu này.
Chương trình KEDLOCK là một nỗ lực bí mật nhằm xây dựng một chiếc A-12 vũ trang. Nhân viên Lockheed đã giữ ba chiếc máy bay trên dây chuyền sản xuất của A-12, nhưng tách biệt khỏi các dự án khác để sửa đổi chúng một cách bí mật. Để đánh lừa những gián điệp Liên Xô, chúng được gán mã A-11, tên của một chiếc máy bay do thám trước đó đã không thành công.
Các chiếc YF-12 mà Mỹ đang giấu kín tương tự như A-12 ngoại trừ việc có một nắp hình chóp tròn, giống như của máy bay chiến đấu F-14 Tomcat. Nắp này che giấu radar AN/ASG-18 gắn ở mũi máy bay dài 1 mét, không thể vừa với thiết kế mũi hiện có của A-12. Điều này đã mang lại cho YF-12 một hình dạng giống như máy bay chiến đấu.
YF-12 đã thay thế hệ thống camera Perkins Type I của A-12 bằng ba tên lửa GAR-9. Chúng được cất giữ trong ba khoang bên dưới và đằng sau buồng lái. YF-12 đã thực hiện bài thử nghiệm thả không có động cơ đầu tiên với một GAR-9 vào tháng 4 năm 1964, nhưng bài thử này đã thất bại: tên lửa tách ra, đầu mũi lên. Nếu động cơ tên lửa đã bật, nó sẽ lao thẳng vào buồng lái của chiếc máy bay. Tuy nhiên, chưa đầy một năm sau, YF-12 đã ghi được chiến công lần đầu tiên khi bắn hạ một mục tiêu cách 58,3 km. Trong một bài kiểm tra vào tháng 9 năm 1965, YF-12 đã phóng một GAR-9, từ độ cao 22.900 mét với tốc độ Mach 3.26, ghi thêm một lần bắn hạ ở khoảng cách tương tự.
YF-12 luôn được coi là một chiếc máy bay trình diễn công nghệ. Giờ đây, sau khi công nghệ đã được chứng minh, các kỹ sư đã đưa ra thiết kế cho phiên bản sản xuất của chiếc máy bay, một sự kết hợp giữa máy bay chiến đấu và máy bay ném bom, mang tên FB-12. Còn tham vọng hơn cả YF-12, FB-12 dự kiến sẽ mang cả tên lửa GAR-9 (sau này được gọi là AIM-47 Falcon) và tên lửa tấn công tầm ngắn, hay SRAM. SRAM là một loại tên lửa tấn công hạt nhân trên không với tầm bắn khoảng 210 km và đầu đạn 17 kiloton - lớn hơn nhiều so với đầu đạn 15 kiloton của quả bom nguyên tử “Little Boy” thả xuống Hiroshima. SRAM sẽ cho phép FB-12 bay sâu vào lãnh thổ Nga, tấn công các mục tiêu mặt đất cùng với các máy bay ném bom hạt nhân lớn hơn.
Không quân đã đảm bảo được kinh phí cho 93 chiếc FB-12 - nhưng các máy bay này chưa bao giờ được chế tạo. Một lần nữa, sự thay đổi trong chiến lược hạt nhân đã khiến những chiếc máy bay này không còn vai trò hữu ích. Chính sách quân sự của Mỹ không còn yêu cầu việc bắn hạ các máy bay ném bom kẻ thù, mà đã chuyển sang một chiến lược nhằm ngăn chặn kẻ thù không dám phát động tấn công ngay từ đầu. Trong khi đó, một chiếc máy bay chiến đấu-ném bom vũ trang bằng tên lửa hạt nhân tầm ngắn đã phải cạnh tranh trong ngân sách của không quân với chiếc máy bay ném bom XB-70 Valkyrie có khả năng bay tốc độ Mach 3. FB-12 nhanh chóng nhưng không thể vượt qua những biến chuyển của thế giới. Mặc dù đã đến rất gần, chính phủ Mỹ chưa bao giờ chế tạo một chiếc máy bay đánh chặn Mach 3.
Theo thời gian, thiết kế máy bay chiến đấu đã giảm bớt yêu cầu về tốc độ để tập trung vào khả năng cơ động, khả năng mang vũ khí, tầm bay và tính năng tàng hình. Tuy nhiên, bạn vẫn có thể thấy một trong ba chiếc YF-12A còn lại đang được trưng bày tại Bảo tàng Quốc gia Không quân Mỹ ở Dayton, Ohio. NASA đã thuê hai chiếc còn lại cho mục đích nghiên cứu.
Dòng A-12 đã để lại một di sản đáng tự hào trong 32 chiếc SR-71 Blackbirds - với khả năng mạnh mẽ của nó, Blackbird có thể được xem là hậu duệ trực tiếp của A-12. Cuối cùng, không quân Mỹ cũng đã có được chiếc máy bay có thể bay với tốc độ Mach 3, ít nhất là cho đến khi chúng bị ngừng hoạt động vào năm 1999. (Popsci)
