ThanhDat
Intern Writer
Truyền thông quốc tế từng gây sốc khi đưa tin Trung Quốc có thể đưa bom neutron vào trang bị quân sự thông thường. Tin tức này nhanh chóng tạo ra làn sóng thảo luận toàn cầu, bởi nếu được sử dụng thật sự, loại vũ khí hủy diệt này sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến cục diện quân sự thế giới. Đặc biệt, nguy cơ thay đổi hình thức chiến tranh ủy nhiệm, vốn là cách các cường quốc đối đầu gián tiếp bằng cách hỗ trợ nước khác, là điều đáng lo ngại.
Bom neutron, hay còn gọi là Vũ khí Bức xạ Tăng cường, có đặc tính rất khác biệt so với các loại bom hạt nhân khác. Không giống bom nguyên tử hay bom khinh khí gây phá hủy diện rộng, bom neutron tập trung phát tán bức xạ neutron năng lượng cao để tiêu diệt sinh lực địch, nhưng hạn chế phá hoại công trình. Nhờ đặc điểm “tiêu diệt chính xác” này, bom neutron trở thành mối đe dọa khó lường trên chiến trường hiện đại.
Nguyên lý hoạt động của bom nằm ở việc giải phóng lượng lớn neutron có thể xuyên qua thép và bê tông, xâm nhập vào cơ thể người, gây tổn thương tế bào, phá hủy DNA. Người bị nhiễm phóng xạ có thể nôn ói dữ dội, xuất huyết, và tử vong sau vài ngày đến vài tuần. Vì sức nổ tương đối nhỏ, loại bom này phù hợp cho mục tiêu chiến thuật.
Ý tưởng bom neutron do nhà vật lý người Mỹ Samuel Cohen đưa ra từ những năm 1950. Trong thời Chiến tranh Lạnh, để đối phó lực lượng thiết giáp khổng lồ của Liên Xô mà không tàn phá diện rộng, Mỹ đã phát triển vũ khí này. Sau thử nghiệm thành công năm 1961, Mỹ bắt đầu sản xuất hàng loạt vào cuối thập niên 1970 và dự định triển khai tại châu Âu. Tuy nhiên, do lo ngại đạo đức, Mỹ đã ngừng sản xuất bom neutron năm 1992 và phá hủy toàn bộ kho dự trữ.
Ngoài Mỹ, Liên Xô, Pháp và Trung Quốc cũng nghiên cứu vũ khí này. Trung Quốc thử nghiệm thành công bom neutron năm 1988, trở thành nước thứ tư sở hữu công nghệ này. Tuy nhiên, đến nay Trung Quốc chưa tuyên bố sẽ sử dụng bom neutron trong tác chiến thông thường, mà chỉ xem đây là công cụ răn đe.
Vũ khí này gây tranh cãi chủ yếu vì lý do đạo đức. Nó được thiết kế để giết người mà không phá hủy nhà cửa hay thiết bị, dẫn đến nhận định rằng đây là công cụ “chiếm đóng mà không tàn phá”. Nhiều ý kiến cho rằng việc sử dụng bom neutron, dù sức nổ không lớn, vẫn là hành vi vượt ngưỡng vũ khí hạt nhân và có thể châm ngòi cho xung đột toàn cầu.
Dù vậy, một số người cho rằng bom neutron vẫn có giá trị chiến thuật. Trong các tình huống phòng thủ kiên cố, nó có thể tiêu diệt sinh lực đối phương mà không làm hư hại cơ sở hạ tầng, giúp duy trì năng lực chiến đấu sau trận đánh. Tuy nhiên, cuộc tranh luận xoay quanh nó vẫn chưa có hồi kết.
Trung Quốc hiện sở hữu nhiều trang bị hiện đại như tiêm kích tàng hình J-20, tên lửa liên lục địa DF-41, tàu khu trục Type 055, tàu ngầm hạt nhân và tên lửa Julang-2. Hệ thống tên lửa DF có tầm bắn hàng nghìn km với độ chính xác cao. Hải quân Trung Quốc cũng đang phát triển nhanh, dần mở rộng từ phòng thủ bờ biển sang tác chiến biển xa.
Tính đến năm 2023, Trung Quốc sở hữu khoảng 350 đầu đạn hạt nhân, triển khai trên tên lửa đạn đạo, tàu ngầm và máy bay H-6K. Chiến lược hạt nhân của nước này vẫn cam kết “không sử dụng trước”, chỉ dùng để phòng thủ nếu bị tấn công hạt nhân.
Tuy nhiên, năng lực hạt nhân của Trung Quốc đang cải thiện nhanh chóng. Tên lửa DF-41 hiện có tầm bắn đến 12.000 km, mang nhiều đầu đạn và tiệm cận trình độ của Mỹ, Nga. Dù đã thử nghiệm bom neutron, hiện chưa có thông tin xác nhận việc sản xuất hay triển khai loại bom này, và tuyên bố từ truyền thông nước ngoài vẫn chỉ là phỏng đoán.
Dù Trung Quốc mạnh hơn về quân sự và công nghệ hạt nhân, khả năng dùng bom neutron trong chiến tranh thông thường vẫn rất thấp, vì rủi ro quá lớn. Một khi vũ khí hạt nhân được sử dụng, nó có thể dẫn đến leo thang xung đột hạt nhân với hậu quả không lường trước. Do đó, bom neutron nếu được dùng, nhiều khả năng chỉ là công cụ chiến thuật giới hạn, không phải lực lượng chủ lực.
Chiến tranh ủy nhiệm là cách các cường quốc đạt mục tiêu chiến lược thông qua hỗ trợ quốc gia thứ ba, tránh đối đầu trực tiếp. Trong Chiến tranh Lạnh, Mỹ và Liên Xô đã áp dụng chiến lược này nhiều lần. Trong Chiến tranh Việt Nam, Mỹ ủng hộ Nam Việt Nam còn Liên Xô và Trung Quốc ủng hộ Bắc Việt Nam. Tại Afghanistan, Mỹ hỗ trợ quân kháng chiến chống Liên Xô. Gần đây, trong nội chiến Syria, Nga và Mỹ cũng hỗ trợ các phe đối lập khác nhau.
Các cuộc chiến đó cho thấy chiến tranh ủy nhiệm giúp các cường quốc đạt được lợi ích mà không phải trực tiếp chiến đấu. Trung Quốc cũng ưa chuộng chính sách "chung sống hòa bình", không trực tiếp can dự, nhưng lại gián tiếp ảnh hưởng bằng đầu tư cơ sở hạ tầng hay viện trợ kinh tế, đặc biệt tại Châu Phi và Đông Nam Á. Hình thức này được coi là "chiến tranh ủy nhiệm mềm".
Nếu Trung Quốc thực sự tích hợp bom neutron vào vũ khí thường, khả năng sử dụng trong chiến tranh ủy nhiệm rất đáng chú ý. Vũ khí này có thể giúp các nước đồng minh tấn công hiệu quả vào quân địch mà không phá hủy căn cứ, tiết kiệm chi phí và giảm rủi ro thương vong dân sự.
Tuy nhiên, việc sử dụng bom neutron vẫn là hành động dùng vũ khí hạt nhân, dù sức công phá không lớn. Một khi được triển khai, nó có thể khiến chiến tranh leo thang thành chiến tranh hạt nhân, làm mất đi tính “ẩn danh” vốn có của chiến tranh ủy nhiệm. Các nước đồng minh sẽ phải xem xét lại chiến lược, có thể từ bỏ hợp tác. Phản ứng quốc tế cũng sẽ rất mạnh, kéo theo trừng phạt, trả đũa và làm gia tăng rủi ro ngoại giao nghiêm trọng. (Sohu)
Bom neutron, hay còn gọi là Vũ khí Bức xạ Tăng cường, có đặc tính rất khác biệt so với các loại bom hạt nhân khác. Không giống bom nguyên tử hay bom khinh khí gây phá hủy diện rộng, bom neutron tập trung phát tán bức xạ neutron năng lượng cao để tiêu diệt sinh lực địch, nhưng hạn chế phá hoại công trình. Nhờ đặc điểm “tiêu diệt chính xác” này, bom neutron trở thành mối đe dọa khó lường trên chiến trường hiện đại.
Nguyên lý hoạt động của bom nằm ở việc giải phóng lượng lớn neutron có thể xuyên qua thép và bê tông, xâm nhập vào cơ thể người, gây tổn thương tế bào, phá hủy DNA. Người bị nhiễm phóng xạ có thể nôn ói dữ dội, xuất huyết, và tử vong sau vài ngày đến vài tuần. Vì sức nổ tương đối nhỏ, loại bom này phù hợp cho mục tiêu chiến thuật.
Ý tưởng bom neutron do nhà vật lý người Mỹ Samuel Cohen đưa ra từ những năm 1950. Trong thời Chiến tranh Lạnh, để đối phó lực lượng thiết giáp khổng lồ của Liên Xô mà không tàn phá diện rộng, Mỹ đã phát triển vũ khí này. Sau thử nghiệm thành công năm 1961, Mỹ bắt đầu sản xuất hàng loạt vào cuối thập niên 1970 và dự định triển khai tại châu Âu. Tuy nhiên, do lo ngại đạo đức, Mỹ đã ngừng sản xuất bom neutron năm 1992 và phá hủy toàn bộ kho dự trữ.
Ngoài Mỹ, Liên Xô, Pháp và Trung Quốc cũng nghiên cứu vũ khí này. Trung Quốc thử nghiệm thành công bom neutron năm 1988, trở thành nước thứ tư sở hữu công nghệ này. Tuy nhiên, đến nay Trung Quốc chưa tuyên bố sẽ sử dụng bom neutron trong tác chiến thông thường, mà chỉ xem đây là công cụ răn đe.
Vũ khí này gây tranh cãi chủ yếu vì lý do đạo đức. Nó được thiết kế để giết người mà không phá hủy nhà cửa hay thiết bị, dẫn đến nhận định rằng đây là công cụ “chiếm đóng mà không tàn phá”. Nhiều ý kiến cho rằng việc sử dụng bom neutron, dù sức nổ không lớn, vẫn là hành vi vượt ngưỡng vũ khí hạt nhân và có thể châm ngòi cho xung đột toàn cầu.
Dù vậy, một số người cho rằng bom neutron vẫn có giá trị chiến thuật. Trong các tình huống phòng thủ kiên cố, nó có thể tiêu diệt sinh lực đối phương mà không làm hư hại cơ sở hạ tầng, giúp duy trì năng lực chiến đấu sau trận đánh. Tuy nhiên, cuộc tranh luận xoay quanh nó vẫn chưa có hồi kết.
Trung Quốc và tiềm năng thay đổi cục diện chiến tranh ủy nhiệm
Từ những năm 1990, Trung Quốc đã theo đuổi mục tiêu hiện đại hóa quân đội. Chiến lược là xây dựng lực lượng tuân lệnh, chiến đấu hiệu quả và tác chiến mạnh mẽ. Nước này đã nâng cấp vũ khí, đổi mới tư duy quân sự và cải cách tổ chức.
Trung Quốc hiện sở hữu nhiều trang bị hiện đại như tiêm kích tàng hình J-20, tên lửa liên lục địa DF-41, tàu khu trục Type 055, tàu ngầm hạt nhân và tên lửa Julang-2. Hệ thống tên lửa DF có tầm bắn hàng nghìn km với độ chính xác cao. Hải quân Trung Quốc cũng đang phát triển nhanh, dần mở rộng từ phòng thủ bờ biển sang tác chiến biển xa.
Tính đến năm 2023, Trung Quốc sở hữu khoảng 350 đầu đạn hạt nhân, triển khai trên tên lửa đạn đạo, tàu ngầm và máy bay H-6K. Chiến lược hạt nhân của nước này vẫn cam kết “không sử dụng trước”, chỉ dùng để phòng thủ nếu bị tấn công hạt nhân.
Tuy nhiên, năng lực hạt nhân của Trung Quốc đang cải thiện nhanh chóng. Tên lửa DF-41 hiện có tầm bắn đến 12.000 km, mang nhiều đầu đạn và tiệm cận trình độ của Mỹ, Nga. Dù đã thử nghiệm bom neutron, hiện chưa có thông tin xác nhận việc sản xuất hay triển khai loại bom này, và tuyên bố từ truyền thông nước ngoài vẫn chỉ là phỏng đoán.
Dù Trung Quốc mạnh hơn về quân sự và công nghệ hạt nhân, khả năng dùng bom neutron trong chiến tranh thông thường vẫn rất thấp, vì rủi ro quá lớn. Một khi vũ khí hạt nhân được sử dụng, nó có thể dẫn đến leo thang xung đột hạt nhân với hậu quả không lường trước. Do đó, bom neutron nếu được dùng, nhiều khả năng chỉ là công cụ chiến thuật giới hạn, không phải lực lượng chủ lực.
Chiến tranh ủy nhiệm là cách các cường quốc đạt mục tiêu chiến lược thông qua hỗ trợ quốc gia thứ ba, tránh đối đầu trực tiếp. Trong Chiến tranh Lạnh, Mỹ và Liên Xô đã áp dụng chiến lược này nhiều lần. Trong Chiến tranh Việt Nam, Mỹ ủng hộ Nam Việt Nam còn Liên Xô và Trung Quốc ủng hộ Bắc Việt Nam. Tại Afghanistan, Mỹ hỗ trợ quân kháng chiến chống Liên Xô. Gần đây, trong nội chiến Syria, Nga và Mỹ cũng hỗ trợ các phe đối lập khác nhau.
Các cuộc chiến đó cho thấy chiến tranh ủy nhiệm giúp các cường quốc đạt được lợi ích mà không phải trực tiếp chiến đấu. Trung Quốc cũng ưa chuộng chính sách "chung sống hòa bình", không trực tiếp can dự, nhưng lại gián tiếp ảnh hưởng bằng đầu tư cơ sở hạ tầng hay viện trợ kinh tế, đặc biệt tại Châu Phi và Đông Nam Á. Hình thức này được coi là "chiến tranh ủy nhiệm mềm".
Nếu Trung Quốc thực sự tích hợp bom neutron vào vũ khí thường, khả năng sử dụng trong chiến tranh ủy nhiệm rất đáng chú ý. Vũ khí này có thể giúp các nước đồng minh tấn công hiệu quả vào quân địch mà không phá hủy căn cứ, tiết kiệm chi phí và giảm rủi ro thương vong dân sự.
Tuy nhiên, việc sử dụng bom neutron vẫn là hành động dùng vũ khí hạt nhân, dù sức công phá không lớn. Một khi được triển khai, nó có thể khiến chiến tranh leo thang thành chiến tranh hạt nhân, làm mất đi tính “ẩn danh” vốn có của chiến tranh ủy nhiệm. Các nước đồng minh sẽ phải xem xét lại chiến lược, có thể từ bỏ hợp tác. Phản ứng quốc tế cũng sẽ rất mạnh, kéo theo trừng phạt, trả đũa và làm gia tăng rủi ro ngoại giao nghiêm trọng. (Sohu)
