Cuộc chiến lithium [phần 1]: Tầm nhìn xa của Trung Quốc

[TienCM]

Báo Nikkei của Nhật vừa có series bài đồ họa infographic mô tả chi tiết cuộc cạnh tranh nguồn cung lithium, được coi là “kim cương trắng” và là vật liệu vô cùng quan trọng trong chế tạo pin xe điện và công nghệ năng lượng tái tạo.
Phần 1 của series bài này đề cập đến tầm nhìn chiến lược của Trung Quốc đối với lĩnh vực sản xuất và kiểm soát nguồn cùng lithium trên toàn cầu.

Những viên kim cương trắng nằm ở nơi hoang dã​

Tại một vùng đất hoang lạnh giá được bao phủ bởi đá sa thạch ở tỉnh Salta, phía tây bắc Argentina, các công nhân đào dưới lòng đất không ngừng nghỉ. Mục tiêu là tìm ra "kim cương trắng", chất lithium hòa tan trong nước muối ở độ sâu hàng chục mét dưới lòng đất. Nhưng người phụ trách không phải là công ty địa phương mà là một công ty đến từ nửa vòng trái đất. Một công ty lithium của Trung Quốc đã giành được quyền kiểm soát địa điểm này vào năm 2021.

Quy trình sản xuất lithium từ các hồ muối
Nước tích tụ bên dưới các tầng hồ muối chứa rất nhiều khoáng chất, một trong số đó là lithium. Khi nước này được bơm lên bề mặt và để bay hơi dưới ánh nắng mặt trời trong khoảng một năm, nồng độ lithium sẽ tăng lên.
Nước mới bơm lên bề mặt trong và có nồng độ lithium dưới 1%. Nhưng khi cô đặc trong ao nhân tạo, nó có màu hơi vàng và dính như dầu. Sau đó, tại một nhà máy chế biến, tạp chất được loại bỏ khỏi chất lỏng đậm đặc để tạo ra lithium cacbonat.

Phát triển các mỏ lithium: Trung Quốc nhắm vào Argentina​

Argentina nắm giữ trữ lượng lithium lớn thứ ba thế giới. Cùng với các nước láng giềng Chile và Bolivia, ba quốc gia này tạo nên “tam giác lithium”, ước tính chiếm 50% đến 60% trữ lượng lithium của thế giới.
Tập đoàn Ganfeng Lithium của Trung Quốc, nơi tự hào có công suất sản xuất lithium lớn nhất thế giới, đang dần giành được lợi ích ở một trong những quốc gia có trữ lượng lithium lớn nhất.
Tháng 1/2018: Gangfeng Lithium bắt đầu nghiên cứu sơ bộ về "Dự án Lithium Mariana" tại Hồ muối Llullaillaco của Argentina ở Salta, một trong những đồng bằng muối lớn nhất thế giới. Dự án đã tìm hiểu khối lượng sản xuất lithium cacbonat, số liệu đầu tư và thời gian của quá trình khai thác để chuẩn bị khai thác toàn diện.
Tháng 6/2022: Khoảng chín tháng sau khi Ganfeng giành được toàn bộ quyền quản lý dự án, việc xây dựng và mở rộng khu cắm trại cho công nhân bắt đầu được tiến hành với tốc độ nhanh chóng.

Các ao nhân tạo hình vuông để làm bay hơi nước giàu khoáng chất.

Hình ảnh cận hơn các ao nhân tạo làm bay hơi nước muối để lấy lithium.
Tháng 12/2022: Các ao nhân tạo hình vuông để làm bay hơi nước giàu khoáng chất dưới ánh nắng mặt trời giờ đây có thể được nhìn thấy xếp thành hàng có trật tự. Khu vực được khoanh tròn màu đỏ có điểm dài nhất là khoảng 2 km. Khoảng 70% vốn đầu tư ban đầu được phân bổ để duy trì các ao bốc hơi này và xây dựng nhà máy sản xuất.
Tháng 6/2023: Các ao nhân tạo có màu sắc khác nhau tùy thuộc vào nồng độ lithium, có các màu xanh lam, trắng và vàng. Dự án này dự kiến sẽ sản xuất 20.000 tấn lithium mỗi năm.

Gã khổng lồ về lithium toàn cầu​

Thống đốc Salta Gustavo Sáenz cho biết tại lễ khởi công vào tháng 6/2022 với khán giả bao gồm các giám đốc điều hành Ganfeng: “Dự án Mariana là một cột mốc quan trọng trong sự phát triển của ngành khai thác mỏ, không chỉ ở tỉnh Salta mà còn đối với Argentina. Ganfeng đã đạt được những thành tựu to lớn về công nghệ và phát triển bền vững."
Ganfeng, có trụ sở tại tỉnh Giang Tây, phía đông nam Trung Quốc, đã gây chú ý vào năm 2009 khi xây dựng dây chuyền sản xuất lithium cacbonat đầu tiên ở Trung Quốc sử dụng nước muối bơm từ hồ muối. Sau khi niêm yết trên Sở giao dịch chứng khoán Thâm Quyến vào năm 2010, Ganfeng bắt đầu khám phá lợi ích về lithium ở nước ngoài và vào tháng 10/2021, công ty này đã mua lại cổ phần trong Dự án Mariana từ một công ty Canada.
Ganfeng có bốn dự án phát triển lithium đang được tiến hành ở Argentina. Tổng vốn đầu tư sẽ là 2,7 tỷ USD, với sản lượng lithium cacbonat dự kiến là 100.000 tấn mỗi năm. Vào tháng 6/2023, công ty thông báo họ đã bắt đầu sản xuất lithium cacbonat tại hồ Cauchari-Olaros ở tỉnh Jujuy phía tây bắc của Argentina.

Ảnh hưởng ngày càng tăng của Trung Quốc đối với chuỗi cung ứng lithium​

Ngoài việc sản xuất từ các hồ muối, lithium còn có thể được khai thác từ các mỏ quặng. Theo Cơ quan Khảo sát Địa chất Mỹ, Chile chiếm thị phần lớn nhất trong tổng trữ lượng lithium ở mức 36% và cùng với Australia, quốc gia cũng có trữ lượng lớn, hai nước này chiếm gần 80% tổng sản lượng. Do Trung Quốc sản xuất số lượng lớn xe điện nên nước này không thể đáp ứng nhu cầu nguyên liệu thô trong nước. Đây là lý do tại sao các công ty Trung Quốc, do Ganfeng dẫn đầu, đang đầu tư vào các dự án sản xuất lithium trên khắp thế giới và tăng cường ảnh hưởng của họ trong chuỗi giá trị.

Tổng thống Argentine Alberto Fernandez (giữa) trong buổi gặp gỡ các giám đốc điều hành Ganfeng Lithium Group vào tháng 6/2022.
Theo Rystad Energy, một công ty nghiên cứu có trụ sở tại Oslo, tính đến tháng 3 năm 2023, các công ty Trung Quốc đã đầu tư tổng cộng 4,5 tỷ USD vào các dự án ở 11 quốc gia trên thế giới. Một nửa số khoản đầu tư này là ở các nước Mỹ Latinh và châu Phi, trùng lặp với Sáng kiến Vành đai và Con đường (BRI) của Bắc Kinh, một kế hoạch sâu rộng cho các dự án cơ sở hạ tầng toàn cầu cùng nhau tạo ra các tuyến thương mại mới với Trung Quốc. Argentina tuyên bố tham gia BRI vào tháng 2 năm 2022, Tổng thống Fernandez và Bộ trưởng Bộ Kinh tế của nước này kể từ đó đã tổ chức một loạt cuộc họp với các giám đốc điều hành cấp cao của Ganfeng.

Các công ty Trung Quốc phát triển mỏ lithium trên khắp thế giới​

Danh sách các nước Trung Quốc có mỏ khai thác lithium

Trung Quốc tăng thị phần khai thác, tinh chế và sản xuất pin​

Tinh chế là một phần quan trọng của sản xuất lithium. Quá trình này đòi hỏi một lượng lớn nước và các chất hóa học có thể làm ô nhiễm đất và do đó có tác động môi trường cao. Vì lý do này, các nước phát triển đã giảm hoạt động tinh chế lithium, trong khi Trung Quốc đang mở rộng hoạt động này và hiện chiếm 65% thị phần. Tuy nhiên, các quốc gia khác đang cảnh giác với rủi ro mà điều này gây ra đối với an ninh kinh tế của họ, vì ngay cả những quốc gia có khối lượng sản xuất cao cũng cần phải dựa vào Trung Quốc để tinh chế và thương mại hóa sản phẩm của họ.

Trung Quốc kiểm soát quá trình tinh chế quan trọng​

Trung Quốc kiểm soát tới 65% hoạt động tinh chế lithium toàn cầu

Trung Quốc cũng đang đẩy mạnh việc sản xuất pin cho xe điện​

Sản lượng công suất pin xe điện dự kiến của các nước vào năm 2025. Trung Quốc vượt qua cả 3 quốc gia và vùng lãnh thổ phía sau cộng lại. Nguồn Techno System Research.

Pin xe điện lithium ion của công ty BYD Trung Quốc.

Phương Tây cảnh giác với sản xuất “kim cương trắng” của Trung Quốc​

Các nước phương Tây ngày càng cảnh giác với Trung Quốc. Ví dụ, ở Úc, chính quyền đã từ chối cho phép các công ty Trung Quốc tăng cường đầu tư vào các mỏ lithium ở nước này. Một số quốc gia đang xây dựng nhà máy tinh chế lithium của riêng mình để giảm sự phụ thuộc vào Trung Quốc.
Trung Quốc cũng đang nhìn về phía trước. Theo truyền thông nhà nước Trung Quốc, Chủ tịch Tập Cận Bình hồi tháng 3 đã cảnh báo Chủ tịch Công ty công nghệ Amperex (CATL) của Trung Quốc, nhà cung cấp pin EV hàng đầu thế giới, chống lại việc đầu tư không được kiểm soát vào lithium.
Nhiều chuyên gia cho rằng đây là lời khuyên nên “hành động khôn ngoan” trước làn sóng phản đối ngày càng tăng đối với ảnh hưởng của Trung Quốc trong lĩnh vực lithium. Trong những năm gần đây, CATL đã bắt tay vào phát triển các mỏ khoáng sản trong nước và chuyển sang đảm bảo mạng lưới cung cấp lithium thượng nguồn. Cuộc tranh giành quyền tối cao giữa các quốc gia về nguồn tài nguyên “kim cương trắng” có thể sẽ gay gắt hơn trong những năm tới.