Có thể bạn sẽ khá ngạc nhiên khi biết, mối quan hệ đầu tiên của loài gà và con người không phải là một đĩa cánh gà chiên giòn hay đùi gà sốt ngon lành. Nhiều nhà nghiên cứu đã phát hiện rằng mọi người ban đầu coi loài chim phổ biến hiện nay là những động vật kỳ lạ, kính trọng và thậm chí tôn thờ chúng.
Những con gà được thuần hóa đầu tiên thường không to lớn như ngày nay. Theo một nghiên cứu, chúng có thể chỉ bằng khoảng 1/3 những con gà hiện đại. Chính màu sắc nổi bật và tiếng kêu đặc biệt khiến mọi người coi chúng là những món ăn mới lạ và bí ẩn. Trên thực tế, khoảng 500 năm đã trôi qua giữa thời điểm gà lần đầu tiên đến châu Âu, thời điểm chúng bắt đầu được sử dụng rộng rãi để làm thực phẩm. Bạn hãy hình dung rằng việc ăn một con gà ở Trung Âu vào năm 500 trước Công nguyên tương đương với việc hạ một con vẹt đỏ ngày nay.
Câu chuyện bí ẩn về nguồn gốc của loài gà
Ngày nay, trên Trái Đất theo thống kê có khoảng 80 triệu con gà. Ở Mỹ, một con gà được nuôi để lấy thịt sẽ chỉ sống được sáu tuần trước khi giết mổ, một con gà mái đẻ có lẽ tuổi thọ từ hai đến ba năm. Tuy nhiên, trước khi loài gà thuần hóa thành vật buôi, con người từng làm quen với tổ tiên hoang dã của chúng là gà rừng đỏ từ Đông Nam Á. Tại đây chúng ăn trái cây và hạt, sống trong những khu rừng tre rậm rạp. Câu chuyện về cách những con chim rừng này trở thành một trong những thực phẩm phổ biến nhất Trái đất có nguồn gốc khá bí ẩn.
Đó là bởi những địa điểm khảo cổ học ở Đông Nam Á có nhiều rừng rậm, khiến việc nghiên cứu gặp nhiều thách thức. Các nhà khảo cổ không phải lúc nào cũng chú ý đến những đồ tạo tác nhỏ bé như xương gà. Joris Peters, nhà khảo cổ học tại Đại học Ludwig Maximilian của Munich, cho biết, xương gà dễ dàng chìm xuống đất hoặc bị xáo trộn do hoạt động đào bới của động vật có vú, quá trình xây dựng của con người và các tác động khác. Điều này nghĩa là các lớp đất mà xương gà được tìm thấy có thể không thể hiện chính xác tuổi của xương.
Một bộ xương gà mái từ Weston Down, một địa điểm khảo cổ có niên đại từ thời kỳ đồ sắt
Hành trình di cư của gà
Nghiên cứu này liên quan đến khoảng thời gian hơn một thập kỷ đo lường và phân tích lại các xương gà đã phát hiện trước đây, cũng như trực tiếp xác định niên đại bằng carbon phóng xạ 12 xương từ 16 địa điểm ở châu Âu, nhằm theo dõi sự lan rộng ra khỏi châu Á của loài gà. Kết quả của cả hai nghiên cứu cho thấy, gà được thuần hóa gần đây hơn nhiều so với ước tính. Chẳng hạn, một bộ xương gà có chủ đích từ Trung Quốc có niên đại 10.000 năm trước hóa ra từ gà lôi.
Trên thực tế, con người và loài gà có lẽ chỉ mới gắn bó với nhau khoảng 3.500 năm. Vào khoảng 1.500 năm trước Công nguyên, người dân ở Đông Nam Á bắt đầu trồng lúa và kê khô, công việc đòi hỏi phải phát quang các khu vực rừng, trồng những cánh đồng ngũ cốc cùng lúc. Điều này sẽ thu hút chim rừng đỏ, và đó cũng là lúc con người bắt đầu phát hiện những con chim đầy màu sắc này rất đáng yêu.
Khi gà rừng bắt đầu phụ thuộc vào con người, quá trình thuần hóa cũng bắt đầu. Khoảng 1.000 năm trước Công nguyên, gà rừng thuần hóa - mà ngày nay chúng ta gọi là gà - đã bắt đầu phổ biến ở trung tâm Trung Quốc, Nam Á và Lưỡng Hà. Có thể dọc theo các tuyến đường thương mại tương tự như Con đường Tơ lụa, con đường này sẽ trở nên phổ biến hơn vào khoảng năm 200 trước Công nguyên.
Vào khoảng giữa năm 800 trước Công nguyên và năm 700 trước Công nguyên, gà đã đến vùng Sừng Châu Phi như một phần của hoạt động thương mại hàng hải đang phát triển. Các thủy thủ người Hy Lạp, Etruscan và Phoenicia có lẽ đã truyền bá loài chim này khắp Địa Trung Hải. Gà cập bến nước Mỹ khoảng năm 700 trước Công nguyên, đến trung tâm Châu Âu từ năm 400 trước Công nguyên đến năm 500 trước Công nguyên. Thời điểm trước đây, gà còn liên quan đến một nghi thức chôn cất người chết. Đàn ông thường được chôn với gà trống và phụ nữ với gà mái, những con gà này có thể rất quan trọng đối với người được chôn cùng.
Từ loài vật được tôn kính đến... bàn ăn
Nhà nghiên cứu Larson cho biết, quá trình chuyển đổi từ loài chim kỳ lạ và được tôn kính sang thức ăn của gà có thể xảy ra cùng sự trỗi dậy của Đế chế La Mã ở châu Âu, nơi mà trứng trở nên phổ biến như món ăn nhẹ ở sân vận động. Bằng chứng đầu tiên về việc tiêu thụ thịt gà rộng rãi ở Anh do La Mã kiểm soát có niên đại khoảng thế kỷ thứ nhất sau Công nguyên. Vẫn chưa rõ sự thay đổi này xảy ra như thế nào, nhưng có thể việc nuôi gà trong nhiều thế kỷ đã khiến con người đánh giá lại mối quan hệ của họ theo một khía cạnh thực tế hơn. Như một nhận định - "sự quen thuộc quá lâu tạo ra sự tầm thường."
Những nghiên cứu khảo cổ học trong tương lai có thể sẽ giúp tinh chỉnh biên niên sử của loài gà, đặc biệt là ở Đông Nam Á và các đảo Thái Bình Dương, nơi vốn thiếu bằng chứng. Những phát hiện mới có thể sẽ tiết lộ thêm về cách gà chinh phục toàn cầu - và thay đổi xã hội loài người trong quá trình này. Việc quản lý và thuần hóa loài chim đã giúp mở rộng nguồn sinh sống của con người một cách bền vững theo thời gian. Nhìn lại cho thấy, việc thuần hóa gà tỏ ra rất hữu ích cho sự phát triển văn hóa trên khắp khu vực rộng lớn hơn, vì các đàn gà trong nước có thể dễ dàng được đưa đi trên các chuyến đi biển, hoặc theo cách dự phòng hoặc với mục đích cuối cùng là nuôi gà ở các khu vực mới chiếm đóng.
>>> Nguồn gốc những quả trứng khổng lồ ở Úc.
Nguồn: Live Science.
