4.000 năm bí ẩn dưới đền Karnak vừa được giải mã

[Nguyễn Hoàng]

Bạn có bao giờ tự hỏi vì sao người Ai Cập cổ đại lại chọn đúng một vùng đất từng bị sông Nile nhấn chìm để xây nên quần thể tôn giáo lớn nhất của họ?

Khi nền móng của đền thờ nằm dưới lớp phù sa​

Trong nhiều thế kỷ, các nhà khảo cổ vẫn không thể xác định chính xác địa hình tự nhiên bên dưới Đền Karnak – một trong những công trình tôn giáo đồ sộ nhất Ai Cập. Chỉ đến khi nhóm nghiên cứu quốc tế do Đại học Southampton dẫn đầu thu thập 61 lõi trầm tích quanh khu vực, kết hợp với mảnh gốm và ghi chép cổ, bức tranh mới sáng rõ.

Sau 4.000 năm, các nhà khảo cổ học đã khám phá ra sự thật ẩn giấu bên dưới ngôi đền bí ẩn nhất Ai Cập - © © Emmanuel Pivard / UNESCO
​

Trước khoảng năm 2520 TCN, nơi này không thể xây dựng hay sinh sống. Dòng chảy mạnh của sông Nile thường xuyên ngập lụt khu vực, khiến nó gần như bất khả tiếp cận. Dấu vết định cư của con người chỉ bắt đầu xuất hiện từ khoảng 2305 đến 1980 TCN.

Phát hiện này kết thúc cuộc tranh luận dài lâu về việc Karnak ra đời từ thời điểm nào. Những giới hạn địa chất mới giúp định vị rõ hơn giai đoạn xây dựng ban đầu – điều mà trước đây dù khai quật nhiều vẫn không xác định được.

Khi thần thoại và địa lý trùng nhau​

Điểm ngoặt xảy ra khi dòng Nile tách luồng, tạo ra hai nhánh ở phía đông và phía tây, biến vùng này thành một “hòn đảo” khô ráo và ổn định hơn. Điều này trùng khớp kỳ lạ với thần thoại Ai Cập về “gò đất nguyên thủy” – mảnh đất đầu tiên nhô lên từ biển nước hỗn mang.

Các nghiên cứu cho thấy người Ai Cập không chỉ tận dụng sự thay đổi tự nhiên mà còn can thiệp vào cảnh quan. Họ đổ cát xuống các kênh cũ, mở rộng nền đất để xây dựng. Có thể đây là hành động mang tính biểu tượng, tái hiện hình ảnh đất thiêng nổi lên từ nước, phù hợp với tín ngưỡng thờ Ra-Amun ở Thebes.

Lối vào Đền Karnak – © Emmanuel Pivard / UNESCO

Các cột của Đền Karnak – © Emmanuel Pivard / UNESCO
​

Những văn bản thời Trung Vương quốc (1980–1760 TCN) đã nhắc tới câu chuyện này, cho thấy lựa chọn vị trí không chỉ vì tiện lợi mà còn vì niềm tin tôn giáo.

Biến đổi thiên nhiên theo niềm tin​

Các tác giả nghiên cứu nhận thấy người Ai Cập cổ đại không thụ động trước thiên nhiên. Họ vừa thích nghi với sự thay đổi dòng chảy, vừa định hình lại nó. Khi các nhánh sông bồi lấp, họ tận dụng để xây dựng. Khi chưa đủ nền đất, họ san lấp thêm.

Theo thời gian, mỗi lần sông đổi hướng lại mở ra vùng mới để dựng công trình, chồng lên các tuyến nước cũ. Những tầng lớp kiến trúc được xây trên nền lòng sông đã lấp càng làm tăng tính biểu tượng: Karnak không chỉ là nơi thờ thần, mà còn là điểm nối giữa đất và nước, giữa thực tại và thần giới.

Câu chuyện về Karnak vì thế không chỉ kể lại một kỳ tích kiến trúc, mà còn cho thấy cách người Ai Cập cổ đại dùng thần thoại để đọc thế giới và cải tạo nó.

Theo: indiandefencereview