9 nguyên tắc viết prompt hiệu quả cho AI kèm ví dụ và cách ứng dụng thực tế

[Trung Đào]

Trong thời đại AI tăng tốc, prompt không chỉ là một câu lệnh – nó là “ngôn ngữ điều khiển tư duy máy”. Viết prompt đúng cách giúp bạn khai thác tối đa sức mạnh của các mô hình như ChatGPT, Claude, Gemini, hay Perplexity.

Bài viết này chia sẻ 9 nguyên tắc cốt lõi giúp bạn giao tiếp hiệu quả với AI, kết hợp giữa kỹ thuật prompt engineering và ngôn ngữ tự nhiên. Mỗi nguyên tắc đều có ví dụ cụ thể và ứng dụng thực tiễn.

1. càng cụ thể, càng hiệu quả​

AI không đoán ý – nó chỉ làm đúng điều bạn nói. Càng rõ ràng về yêu cầu, mục tiêu, phong cách, độ dài… đầu ra càng chính xác.


Ví dụ prompt:

Viết bài giới thiệu sản phẩm nước tẩy trang X, dành cho nữ 20–30 tuổi, da nhạy cảm, văn phong gần gũi, độ dài 150 từ, dùng để đăng fanpage.

Ứng dụng:
Dùng khi bạn cần viết nội dung marketing mà không phải mất công brief chi tiết cho đội content.

2. nhập vai cụ thể​

AI mô phỏng rất giỏi – nếu bạn chỉ đúng vai. Hãy nói rõ AI đang đóng vai ai, nói với ai, theo phong cách nào.


Ví dụ prompt:

Bạn là giảng viên UX nhiều kinh nghiệm. Hãy giải thích Hick’s Law cho sinh viên năm nhất bằng ví dụ dễ hiểu.

Ứng dụng:
Làm nội dung giảng dạy, blog chuyên môn, đào tạo nội bộ, viết sách.

3. có bối cảnh thì AI mới hiểu đúng​

Đừng để AI đoán. Cung cấp rõ đối tượng, mục tiêu, tình huống. Càng sát thực tế, AI càng phù hợp.


Ví dụ prompt:

Viết bài tư vấn tài chính cho người mới đi làm, thu nhập 8–12 triệu, mục tiêu tiết kiệm mua xe trong 2 năm.

Ứng dụng:
Dùng để viết email chăm sóc khách hàng, chatbot, nội dung cá nhân hóa.

4. giọng văn rõ ràng​

Bạn muốn AI viết nghiêm túc, vui vẻ, hay giống một người bạn? Hãy nói rõ kiểu giọng cần dùng.


Ví dụ prompt:

Viết bài chia sẻ kinh nghiệm học IELTS, giọng văn trẻ trung – dí dỏm – như anh/chị chia sẻ thật lòng cho học sinh cấp 3.

Ứng dụng:
Viết bài blog, nội dung mạng xã hội, storytelling thương hiệu cá nhân.

5. giới hạn độ dài​

AI không biết bạn cần nội dung 2 dòng hay 2 trang. Nói rõ giới hạn giúp tránh lan man.


Ví dụ prompt:

Tóm tắt quyển “Deep Work” trong 200 từ, gồm 3 ý chính, 1 câu kết.

Ứng dụng:
Dùng cho slide, email, mô tả ngắn, caption, tóm tắt sách hoặc báo cáo.

6. có cấu trúc thì dễ đọc​

Nội dung dễ đọc = cấu trúc rõ. Yêu cầu AI trình bày theo kiểu: gạch đầu dòng, danh sách, bảng, hoặc từng bước.


Ví dụ prompt:

Tạo checklist 7 việc cần làm trước khi phỏng vấn, trình bày dạng bullet, mỗi mục dưới 15 từ.

Ứng dụng:
Checklist học tập, onboarding nhân viên, bảng so sánh sản phẩm, hướng dẫn kỹ thuật.

7. lặp lại để cải thiện​

Prompt không phải viết một lần là xong. Hãy xem câu trả lời đầu tiên như bản nháp, sau đó yêu cầu AI chỉnh sửa cho đến khi vừa ý.


Ví dụ prompt:

Viết lại đoạn văn này với giọng văn mạnh mẽ hơn, thêm ví dụ cụ thể, rút gọn còn 100 từ.

Ứng dụng:
Tối ưu bài viết, huấn luyện AI theo phong cách riêng, chỉnh nội dung cho đúng tông giọng.

8. hỏi mở để đào sâu​

Khi chưa rõ vấn đề, hãy đặt câu hỏi mở thay vì đoán. Câu hỏi tốt sẽ khơi gợi phản biện và sáng tạo.


Ví dụ prompt:

So sánh Agile và Waterfall, nêu ví dụ thực tế, tình huống nào phù hợp với mỗi phương pháp?

Ứng dụng:
Phân tích thị trường, brainstorming ý tưởng, xây dựng chiến lược, viết luận.

9. chia nhỏ yêu cầu khi phức tạp​

Với bài toán phức tạp, đừng dồn vào một prompt. Hãy chia thành từng bước và dẫn dắt AI từng phần.


Ví dụ prompt:

Trước tiên, hãy liệt kê 5 mục tiêu truyền thông cho chiến dịch ra mắt sản phẩm mới. Sau đó tôi sẽ chọn 1 và yêu cầu bạn triển khai chi tiết.

Ứng dụng:
Lập kế hoạch truyền thông, huấn luyện AI viết báo cáo, tổ chức slide thuyết trình.

Mô hình prompt 9C​

Mã	Nguyên tắc	Mục tiêu chính
C1	Cụ thể hóa yêu cầu	AI hiểu đúng điều bạn cần
C2	Chọn vai trò nhập vai	AI nhập vai đúng chuyên gia
C3	Cung cấp ngữ cảnh	Tăng độ chính xác và sát thực tế
C4	Chỉ định giọng văn	Nội dung đúng phong cách mong muốn
C5	Giới hạn độ dài	Tránh lan man, đúng không gian hiển thị
C6	Cấu trúc rõ ràng	Nội dung dễ đọc – dễ chia sẻ
C7	Cải tiến lặp lại	Tối ưu chất lượng đầu ra
C8	Câu hỏi mở rộng	Khai phá chiều sâu, phản biện tốt hơn
C9	Chia nhỏ nhiều bước	Xử lý bài toán lớn một cách mạch lạc