Dũng Đỗ
Writer
Trong bối cảnh Trí tuệ Nhân tạo (AI) đang len lỏi vào mọi ngóc ngách của đời sống và làm dấy lên những lo ngại về việc thay thế việc làm của con người, nhà đồng sáng lập Microsoft Bill Gates lại đưa ra một góc nhìn lạc quan nhưng cũng đầy tính gợi mở. Trong một cuộc trò chuyện trên podcast "People by WTF" phát hành gần đây, ông dự đoán rằng AI sẽ sớm có khả năng lấp đầy khoảng trống nhân lực trong hai lĩnh vực cực kỳ quan trọng, vốn thường được xem là đòi hỏi yếu tố con người cao và khó bị thay thế: y tế (bác sĩ) và giáo dục (giáo viên).
Những điểm chính
AI giải bài toán thiếu hụt bác sĩ và giáo viên
Bill Gates tin rằng tình trạng thiếu hụt chuyên gia y tế và nhà giáo dục kéo dài trên toàn cầu có thể sớm được giải quyết nhờ sự tiến bộ vượt bậc của AI. "AI sẽ xuất hiện và mang lại chỉ số IQ trong lĩnh vực y khoa, giúp chấm dứt tình trạng thiếu hụt nhân lực," ông chia sẻ.
Ông đặc biệt nhấn mạnh tiềm năng này ở các quốc gia đang phát triển như Ấn Độ và các nước châu Phi, nơi việc tiếp cận chuyên gia y tế còn rất hạn chế. Ngay cả tại Mỹ, vấn đề này cũng rất nhức nhối. Một báo cáo của Hiệp hội các trường Cao đẳng Y khoa Hoa Kỳ (AAMC) dự báo nước này có thể thiếu hụt tới 86.000 bác sĩ vào năm 2036. Michael Dill, Giám đốc nghiên cứu lực lượng lao động của AAMC, cho biết cần thêm "hàng trăm nghìn bác sĩ" để đảm bảo chăm sóc sức khỏe công bằng, đặc biệt cho các cộng đồng thiểu số và vùng nông thôn. Thực trạng càng đáng lo ngại khi dân số già hóa nhanh chóng nhưng số lượng bác sĩ lão khoa lại giảm.
Trong bối cảnh đó, các startup AI trong lĩnh vực y tế đang nhận được hàng tỷ USD đầu tư (như Suki, Zephyr AI, Tennr). Chúng phát triển các giải pháp tự động hóa công việc hành chính (ghi chú y tế, hóa đơn), hỗ trợ chẩn đoán chính xác hơn và tìm kiếm phương pháp điều trị phù hợp. Công ty tư vấn McKinsey ước tính AI có thể tạo ra giá trị lên tới 370 tỷ USD cho ngành y tế và dược phẩm nhờ tăng năng suất.
Tương tự, ngành giáo dục cũng đang đối mặt với tình trạng thiếu hụt giáo viên nghiêm trọng. Tại Mỹ, 86% trường công lập K-12 gặp khó khăn tuyển dụng cho năm học 2023-2024, với 45% thiếu nhân sự trầm trọng. Một số trường học ở Anh (như David Game College) đã bắt đầu thử nghiệm dùng AI (ChatGPT) để hỗ trợ học sinh ôn thi. Nhiều nhà giáo dục tin rằng AI có thể giúp giáo viên tiết kiệm thời gian chấm bài, soạn giáo án, cung cấp phản hồi cá nhân hóa, qua đó giảm bớt áp lực trong bối cảnh thiếu nhân lực.
AI và tương lai của lao động chân tay
Tầm nhìn của Bill Gates không chỉ dừng lại ở các ngành nghề trí thức. Ông cảnh báo rằng AI, khi kết hợp với robot tiên tiến, sẽ sớm lan rộng đến cả những ngành nghề đòi hỏi kỹ năng thể chất và lao động thủ công, từ công nhân nhà máy, thợ xây dựng đến nhân viên dọn phòng khách sạn. "Đôi bàn tay phải thực sự khéo léo mới có thể làm được những điều đó. Và chúng ta sẽ đạt được điều đó," Gates khẳng định niềm tin vào khả năng tự động hóa cả những công việc phức tạp nhất. Hiện các tập đoàn như Nvidia đang đầu tư mạnh vào robot hình người có khả năng thực hiện các tác vụ thủ công.
Câu hỏi triết lý về ý nghĩa công việc
Sự phổ cập của AI và tự động hóa, theo Gates, sẽ dẫn đến một tương lai nơi con người có thể nghỉ hưu sớm hơn hoặc làm việc ít ngày hơn mỗi tuần. Điều này buộc xã hội phải đối mặt với một câu hỏi triết lý sâu sắc: "Vậy chúng ta nên sử dụng thời gian như thế nào?" khi mà nhu cầu lao động giảm đi đáng kể.
Chính Bill Gates cũng thừa nhận bản thân đang vật lộn với câu hỏi này. "Thật khó để điều chỉnh tư duy, nhất là đối với những người như tôi – những người đã dành gần 70 năm sống trong một thế giới luôn thiếu thốn (ám chỉ thiếu thốn về nguồn lực, hiệu quả trước đây)," ông chia sẻ. Ông cũng nhấn mạnh: “Tôi không cần phải làm việc. Nhưng tôi chọn làm việc. Vì sao? Vì đó là niềm vui".
Viễn cảnh này không hoàn toàn mới. Gần một thế kỷ trước, vào năm 1930, nhà kinh tế học John Maynard Keynes đã dự báo công nghệ sẽ giúp con người chỉ cần làm việc 15 giờ mỗi tuần. Tuy nhiên, thực tế cho thấy dù năng suất tăng vọt, tuần làm việc 40 giờ vẫn là tiêu chuẩn ở hầu hết các nơi.
Dự đoán của Bill Gates một lần nữa nhấn mạnh tiềm năng biến đổi xã hội sâu sắc của AI. Liệu AI có thực sự giải quyết được các vấn đề cố hữu về nhân lực và dẫn đến một tương lai nhàn rỗi hơn, hay sẽ tạo ra những thách thức mới về bất bình đẳng và ý nghĩa cuộc sống, vẫn là câu hỏi lớn mà thời gian sẽ trả lời.
Những điểm chính
- Tỷ phú Bill Gates dự đoán AI sẽ sớm có khả năng lấp đầy tình trạng thiếu hụt nhân lực kéo dài trong hai ngành nghề quan trọng là y tế (bác sĩ) và giáo dục (giáo viên).
- Dự đoán này dựa trên bối cảnh thiếu hụt nghiêm trọng ở cả hai ngành trên toàn cầu (ví dụ: Mỹ dự kiến thiếu 86.000 bác sĩ vào năm 2036; 86% trường công Mỹ khó tuyển giáo viên) và tiềm năng ứng dụng ngày càng tăng của AI trong việc hỗ trợ, tự động hóa công việc.
- Gates cũng tin rằng AI kết hợp với robot cuối cùng sẽ đảm nhiệm được cả các công việc lao động chân tay đòi hỏi sự khéo léo.
- Sự phát triển của AI có thể dẫn đến thay đổi cơ bản về công việc, cho phép con người nghỉ hưu sớm hoặc làm việc ít giờ hơn, đặt ra câu hỏi về cách sử dụng thời gian và ý nghĩa cuộc sống.
- Gates liên hệ dự đoán của mình với tiên đoán của nhà kinh tế học Keynes về tuần làm việc 15 giờ gần một thế kỷ trước, đồng thời thừa nhận sự khó khăn trong việc thay đổi tư duy về lao động.
AI giải bài toán thiếu hụt bác sĩ và giáo viên
Bill Gates tin rằng tình trạng thiếu hụt chuyên gia y tế và nhà giáo dục kéo dài trên toàn cầu có thể sớm được giải quyết nhờ sự tiến bộ vượt bậc của AI. "AI sẽ xuất hiện và mang lại chỉ số IQ trong lĩnh vực y khoa, giúp chấm dứt tình trạng thiếu hụt nhân lực," ông chia sẻ.
Ông đặc biệt nhấn mạnh tiềm năng này ở các quốc gia đang phát triển như Ấn Độ và các nước châu Phi, nơi việc tiếp cận chuyên gia y tế còn rất hạn chế. Ngay cả tại Mỹ, vấn đề này cũng rất nhức nhối. Một báo cáo của Hiệp hội các trường Cao đẳng Y khoa Hoa Kỳ (AAMC) dự báo nước này có thể thiếu hụt tới 86.000 bác sĩ vào năm 2036. Michael Dill, Giám đốc nghiên cứu lực lượng lao động của AAMC, cho biết cần thêm "hàng trăm nghìn bác sĩ" để đảm bảo chăm sóc sức khỏe công bằng, đặc biệt cho các cộng đồng thiểu số và vùng nông thôn. Thực trạng càng đáng lo ngại khi dân số già hóa nhanh chóng nhưng số lượng bác sĩ lão khoa lại giảm.
Trong bối cảnh đó, các startup AI trong lĩnh vực y tế đang nhận được hàng tỷ USD đầu tư (như Suki, Zephyr AI, Tennr). Chúng phát triển các giải pháp tự động hóa công việc hành chính (ghi chú y tế, hóa đơn), hỗ trợ chẩn đoán chính xác hơn và tìm kiếm phương pháp điều trị phù hợp. Công ty tư vấn McKinsey ước tính AI có thể tạo ra giá trị lên tới 370 tỷ USD cho ngành y tế và dược phẩm nhờ tăng năng suất.
Tương tự, ngành giáo dục cũng đang đối mặt với tình trạng thiếu hụt giáo viên nghiêm trọng. Tại Mỹ, 86% trường công lập K-12 gặp khó khăn tuyển dụng cho năm học 2023-2024, với 45% thiếu nhân sự trầm trọng. Một số trường học ở Anh (như David Game College) đã bắt đầu thử nghiệm dùng AI (ChatGPT) để hỗ trợ học sinh ôn thi. Nhiều nhà giáo dục tin rằng AI có thể giúp giáo viên tiết kiệm thời gian chấm bài, soạn giáo án, cung cấp phản hồi cá nhân hóa, qua đó giảm bớt áp lực trong bối cảnh thiếu nhân lực.
AI và tương lai của lao động chân tay
Tầm nhìn của Bill Gates không chỉ dừng lại ở các ngành nghề trí thức. Ông cảnh báo rằng AI, khi kết hợp với robot tiên tiến, sẽ sớm lan rộng đến cả những ngành nghề đòi hỏi kỹ năng thể chất và lao động thủ công, từ công nhân nhà máy, thợ xây dựng đến nhân viên dọn phòng khách sạn. "Đôi bàn tay phải thực sự khéo léo mới có thể làm được những điều đó. Và chúng ta sẽ đạt được điều đó," Gates khẳng định niềm tin vào khả năng tự động hóa cả những công việc phức tạp nhất. Hiện các tập đoàn như Nvidia đang đầu tư mạnh vào robot hình người có khả năng thực hiện các tác vụ thủ công.
Câu hỏi triết lý về ý nghĩa công việc
Sự phổ cập của AI và tự động hóa, theo Gates, sẽ dẫn đến một tương lai nơi con người có thể nghỉ hưu sớm hơn hoặc làm việc ít ngày hơn mỗi tuần. Điều này buộc xã hội phải đối mặt với một câu hỏi triết lý sâu sắc: "Vậy chúng ta nên sử dụng thời gian như thế nào?" khi mà nhu cầu lao động giảm đi đáng kể.
Chính Bill Gates cũng thừa nhận bản thân đang vật lộn với câu hỏi này. "Thật khó để điều chỉnh tư duy, nhất là đối với những người như tôi – những người đã dành gần 70 năm sống trong một thế giới luôn thiếu thốn (ám chỉ thiếu thốn về nguồn lực, hiệu quả trước đây)," ông chia sẻ. Ông cũng nhấn mạnh: “Tôi không cần phải làm việc. Nhưng tôi chọn làm việc. Vì sao? Vì đó là niềm vui".
Viễn cảnh này không hoàn toàn mới. Gần một thế kỷ trước, vào năm 1930, nhà kinh tế học John Maynard Keynes đã dự báo công nghệ sẽ giúp con người chỉ cần làm việc 15 giờ mỗi tuần. Tuy nhiên, thực tế cho thấy dù năng suất tăng vọt, tuần làm việc 40 giờ vẫn là tiêu chuẩn ở hầu hết các nơi.
Dự đoán của Bill Gates một lần nữa nhấn mạnh tiềm năng biến đổi xã hội sâu sắc của AI. Liệu AI có thực sự giải quyết được các vấn đề cố hữu về nhân lực và dẫn đến một tương lai nhàn rỗi hơn, hay sẽ tạo ra những thách thức mới về bất bình đẳng và ý nghĩa cuộc sống, vẫn là câu hỏi lớn mà thời gian sẽ trả lời.
