VNR Content
Pearl
Khi quan sát nụ cười của những bộ xương người cổ đại, chúng ta sẽ nhận thấy hàm răng của họ thường rất thẳng hàng và đều đặn. Điều đáng ngạc nhiên là họ không hề cần đến các biện pháp chỉnh nha, kem đánh răng giàu fluoride hay nhổ răng khôn như ngày nay, nhưng vẫn sở hữu hàm răng trắng đẹp như những ngôi sao điện ảnh Hollywood. Vậy đâu là bí quyết giúp họ đạt được điều này?
Theo Daniel Lieberman, nhà sinh vật học tiến hóa và tác giả cuốn sách "Câu chuyện về cơ thể con người", một trong những nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng này là sự thu hẹp hàm ở người hiện đại, khiến răng bị chật chội và va chạm vào nhau. Ông cho biết: "Bảo tàng nơi tôi làm việc lưu giữ hàng nghìn hộp sọ cổ từ khắp nơi trên thế giới. Hầu hết các hộp sọ trong vài trăm năm qua đều là cơn ác mộng của nha sĩ: chúng chứa đầy sâu răng và nhiễm trùng, răng mọc chen chúc vào hàm và khoảng 1/4 trong số đó bị móm răng. Hộp sọ của những người nông dân thời tiền công nghiệp cũng có nhiều lỗ sâu răng và những vết áp xe trông đau đớn, nhưng chưa đến 5% trong số họ có răng khôn mọc lệch."
Trong vài thế kỷ gần đây, tình trạng răng khôn mọc lệch đã trở nên vô cùng phổ biến, là dấu hiệu rõ ràng cho thấy bộ hàm của con người ngày càng chật hẹp. Theo ước tính của Học viện phẫu thuật răng miệng và hàm mặt Hoa Kỳ, 90% dân số có ít nhất một chiếc răng khôn gây ảnh hưởng và thường phải nhổ bỏ. Trái lại, đa số người săn bắt hái lượm thời tiền sử lại có sức khỏe răng miệng gần như hoàn hảo, cho thấy nha sĩ là một nghề hiếm khi cần thiết vào thời kỳ đồ đá.
Một nghiên cứu năm 2015 đã phân tích 292 bộ xương người được tìm thấy ở Levant, Anatolia và Châu Âu, có niên đại từ 28.000 đến 6.000 năm trước. Kết quả cho thấy những cá nhân từ các cộng đồng nông nghiệp gần đây sở hữu hàm dưới nhỏ hơn và khác hình dạng so với tổ tiên săn bắt hái lượm. Các nhà nghiên cứu cho rằng điều này có thể phản ánh sự thay đổi lớn trong chế độ ăn uống qua các thời kỳ.
Hàm của người hiện đại nhỏ hơn của người tiền sử
Trước khi nông nghiệp ra đời cách đây khoảng 12.000 năm, con người ăn nhiều thịt và thực vật hoang dã cứng, đòi hỏi phải nhai kỹ. Sau cuộc cách mạng nông nghiệp, họ chuyển sang các loại rau dễ ăn, ngũ cốc, gạo... vốn mềm hơn và ít cần nhai. Xu hướng này càng trở nên trầm trọng hơn trong thời hiện đại với sự xuất hiện của đồ ăn chế biến và siêu chế biến, hầu như không đòi hỏi hoạt động nhai.
Ảnh hưởng của việc này lớn đến mức một số chuyên gia coi đây là "đại dịch quai hàm" đang tác động tiêu cực đến sức khỏe toàn cầu. Bên cạnh các vấn đề răng miệng, hàm nhỏ còn ảnh hưởng xấu tới khoang miệng và đường thở, dẫn đến giấc ngủ kém chất lượng. Thiếu ngủ lâu dài lại làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch, tăng huyết áp, trầm cảm, ung thư, Alzheimer...
Người tiền sử đã quen với việc nhai, gặm những thực phẩm cứng
Mặc dù quay lại lối sống thời đồ đá không phải giải pháp khả thi, các chuyên gia vẫn đề xuất một số cách hạn chế "đại dịch quai hàm". Họ khuyến nghị nên giúp trẻ phát triển hàm dưới chắc khỏe ngay từ nhỏ bằng các biện pháp như cho trẻ nhai kẹo cao su không đường, hạn chế cho trẻ ăn đồ nhão sau khi đã ăn được thức ăn đặc... Phối hợp chặt chẽ với nha sĩ cũng giúp phát hiện và ngăn ngừa sớm nhiều vấn đề về răng hàm sau này.
Các nhà khoa học sẽ tiếp tục nghiên cứu sâu hơn về nguyên nhân và khả năng điều trị "đại dịch quai hàm" ngay từ đầu đời. Hy vọng rằng trong tương lai, nhân loại sẽ tìm ra phương pháp hiệu quả để cải thiện tình trạng sức khỏe răng miệng toàn cầu.
Theo Daniel Lieberman, nhà sinh vật học tiến hóa và tác giả cuốn sách "Câu chuyện về cơ thể con người", một trong những nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng này là sự thu hẹp hàm ở người hiện đại, khiến răng bị chật chội và va chạm vào nhau. Ông cho biết: "Bảo tàng nơi tôi làm việc lưu giữ hàng nghìn hộp sọ cổ từ khắp nơi trên thế giới. Hầu hết các hộp sọ trong vài trăm năm qua đều là cơn ác mộng của nha sĩ: chúng chứa đầy sâu răng và nhiễm trùng, răng mọc chen chúc vào hàm và khoảng 1/4 trong số đó bị móm răng. Hộp sọ của những người nông dân thời tiền công nghiệp cũng có nhiều lỗ sâu răng và những vết áp xe trông đau đớn, nhưng chưa đến 5% trong số họ có răng khôn mọc lệch."
Một nghiên cứu năm 2015 đã phân tích 292 bộ xương người được tìm thấy ở Levant, Anatolia và Châu Âu, có niên đại từ 28.000 đến 6.000 năm trước. Kết quả cho thấy những cá nhân từ các cộng đồng nông nghiệp gần đây sở hữu hàm dưới nhỏ hơn và khác hình dạng so với tổ tiên săn bắt hái lượm. Các nhà nghiên cứu cho rằng điều này có thể phản ánh sự thay đổi lớn trong chế độ ăn uống qua các thời kỳ.
Trước khi nông nghiệp ra đời cách đây khoảng 12.000 năm, con người ăn nhiều thịt và thực vật hoang dã cứng, đòi hỏi phải nhai kỹ. Sau cuộc cách mạng nông nghiệp, họ chuyển sang các loại rau dễ ăn, ngũ cốc, gạo... vốn mềm hơn và ít cần nhai. Xu hướng này càng trở nên trầm trọng hơn trong thời hiện đại với sự xuất hiện của đồ ăn chế biến và siêu chế biến, hầu như không đòi hỏi hoạt động nhai.
Ảnh hưởng của việc này lớn đến mức một số chuyên gia coi đây là "đại dịch quai hàm" đang tác động tiêu cực đến sức khỏe toàn cầu. Bên cạnh các vấn đề răng miệng, hàm nhỏ còn ảnh hưởng xấu tới khoang miệng và đường thở, dẫn đến giấc ngủ kém chất lượng. Thiếu ngủ lâu dài lại làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch, tăng huyết áp, trầm cảm, ung thư, Alzheimer...
Mặc dù quay lại lối sống thời đồ đá không phải giải pháp khả thi, các chuyên gia vẫn đề xuất một số cách hạn chế "đại dịch quai hàm". Họ khuyến nghị nên giúp trẻ phát triển hàm dưới chắc khỏe ngay từ nhỏ bằng các biện pháp như cho trẻ nhai kẹo cao su không đường, hạn chế cho trẻ ăn đồ nhão sau khi đã ăn được thức ăn đặc... Phối hợp chặt chẽ với nha sĩ cũng giúp phát hiện và ngăn ngừa sớm nhiều vấn đề về răng hàm sau này.
Các nhà khoa học sẽ tiếp tục nghiên cứu sâu hơn về nguyên nhân và khả năng điều trị "đại dịch quai hàm" ngay từ đầu đời. Hy vọng rằng trong tương lai, nhân loại sẽ tìm ra phương pháp hiệu quả để cải thiện tình trạng sức khỏe răng miệng toàn cầu.
