Khi mùa tốt nghiệp đến gần, nhiều sinh viên Trung Quốc không chỉ phải lo kiểm tra đạo văn hay bảo vệ luận văn như thường lệ, mà còn phải vượt qua một vòng kiểm tra mới: kiểm tra nội dung do AI tạo ra (AIGC).
Từ đầu năm 2025, một loạt trường đại học như Đại học Tứ Xuyên, Đại học Sư phạm Bắc Kinh, Đại học Tây Nam, Đại học Hồ Bắc và Đại học Giao thông Tây Nam đã ban hành quy định siết chặt tỷ lệ nội dung AI trong các bài tốt nghiệp. Với nhóm ngành khoa học xã hội và nhân văn, tỷ lệ AI không được vượt quá 20%; còn với các ngành khoa học tự nhiên, kỹ thuật và y học, ngưỡng này là 15%. Đại học Phúc Đán còn yêu cầu sinh viên nếu sử dụng AI thì phải khai báo cụ thể trong thư cam kết khi bảo vệ luận văn.
Câu hỏi về việc có nên sử dụng công cụ phát hiện AI cho luận văn hay không đã gây tranh cãi gay gắt trên mạng xã hội. Dù vậy, các trường đại học vẫn đang triển khai thí điểm biện pháp này. Nếu vượt quá tỷ lệ cho phép, sinh viên có thể bị yêu cầu chỉnh sửa, bảo vệ lại, thậm chí là không được tốt nghiệp.
Công nghệ kiểm tra AI bùng nổ – mở đường cho ngành “giảm tỷ lệ AI”
Các công cụ kiểm tra như HowNet, VIP và PaperPass đã bổ sung tính năng phát hiện AIGC. Báo cáo kiểm tra sẽ đánh dấu các đoạn văn bị nghi là do AI tạo ra bằng màu sắc khác nhau. Ví dụ, một bài viết 6.000 từ có tỷ lệ AI là 60% tức khoảng 3.600 từ có dấu hiệu do AI sinh ra.
Chi phí kiểm tra cũng khá rẻ: khoảng 1,5 – 2 nhân dân tệ cho mỗi 1.000 ký tự (tương đương 5.000 – 7.000 VNĐ). Song chính điều này lại mở ra cơ hội cho một chuỗi dịch vụ xám: nhận đơn “giảm tỷ lệ AI”.
Trên các nền tảng như Xiaohongshu hay Xianyu, những người tự xưng là “người bán” quảng cáo dịch vụ chỉnh sửa bài viết “thu nhỏ hoàn toàn từ AI”, với mức giá 10 tệ/1.000 từ. Đơn hàng cao điểm thường đổ dồn vào buổi tối, nhiều nhóm làm việc xuyên đêm đến 3 giờ sáng. Theo chia sẻ của một người trong ngành, năm nay lượng người tham gia dịch vụ này tăng đột biến, bao gồm cả sinh viên, người viết bán thời gian và các tổ chức trung gian.
Cách giảm tỷ lệ AI phổ biến là thay đổi trật tự câu, dùng từ đồng nghĩa, hoặc viết lại mà không làm thay đổi ý nghĩa. So với viết thuê hoặc giảm đạo văn – vốn đòi hỏi kiến thức chuyên ngành – việc “hạ tỷ lệ AI” có thể làm được dễ dàng hơn, không cần trình độ học vấn cao.
Một số công ty thậm chí đã phát triển công cụ phát hiện AI riêng, rồi mở bán trên mạng với mức giá tương đương CNKI. Có hệ thống đạt doanh số hơn 20.000 đơn hàng, mỗi đơn trung bình 3.000 ký tự, doanh thu có thể lên tới 120.000 tệ (khoảng 420 triệu VNĐ).
Mặt trái: Tiền mất mà tỷ lệ AI vẫn cao, nội dung trở nên vô nghĩa
Nhiều sinh viên đã phải trả giá vì tin vào các dịch vụ “giảm AI”. Một số bài viết sau khi chỉnh sửa không những không hạ tỷ lệ AI mà còn trở nên tối nghĩa, lủng củng, lệch nội dung. Có trường hợp “người bán” sau khi nhận tiền thì biến mất, hoặc giao hàng không đúng hạn khiến sinh viên lỡ hạn nộp bài.
Zhang Yue, sinh viên tốt nghiệp năm 2025, đã chi 30 tệ để chỉnh sửa 386 từ bị đánh dấu là AI. Sau khi kiểm tra lại, kết quả không thay đổi. Lần chỉnh sửa tiếp theo khiến anh "cạn lời" vì câu văn lộn xộn, nhiều chỗ sai lệch ý nghĩa. Dù bên bán hứa sẽ hỗ trợ sau bán hàng, nhưng thực tế sinh viên không có thời gian và tiền bạc để kiểm tra lại nhiều lần.
Một số sinh viên khác cũng rơi vào bẫy khi công cụ “giảm AI” chỉ thực hiện thao tác máy móc như thay từ đồng nghĩa, đảo trật tự câu, nối các đoạn văn lại mà không chú ý ngữ cảnh, khiến bài viết rời rạc và kém chất lượng.
Một sinh viên mô tả quá trình này là “trò chơi vô nghĩa dùng AI để đánh lừa AI”. Ví dụ, câu “công nghệ này đang thành hình” bị chuyển thành “công nghệ này đang bắt đầu cho thấy diện mạo ban đầu của nó” – dài dòng, sáo rỗng và không tự nhiên.
Nhiều người cũng than phiền rằng các “người bán” từ chối cho xem bản mẫu sửa thử, hoặc yêu cầu sinh viên phải trả thêm phí nếu muốn được hoàn lại tiền. Với chi phí thử nghiệm rẻ (dưới 3 tệ/1.000 từ), sinh viên thường bỏ qua bước kiểm tra trước khi nhận kết quả chính thức – và có khi phải trả giá đắt.
Thị trường hỗn loạn: Giá thấp, chất lượng thấp, lợi nhuận ngắn hạn
So với các dịch vụ như viết thuê hay giảm đạo văn – vốn cần kiến thức và quy trình chặt chẽ – dịch vụ “giảm AI” có ngưỡng gia nhập thấp, dễ thu hút đông người tham gia và bị cuốn vào cuộc đua giá rẻ, làm chất lượng xuống cấp.
Theo ông Vương Dương, người từng sửa hàng trăm luận văn, hiện có hàng ngàn “cây bút” bán thời gian trong các nhóm dịch vụ. Nhiều nền tảng chỉ yêu cầu đăng ký qua biểu mẫu, không kiểm tra bằng cấp hay chuyên môn. Trung gian sẽ chia 30% doanh thu đơn hàng cho người làm. Những người có năng lực sẽ dần tách ra làm riêng, để lại thị trường cho những người làm ăn chụp giật.
Trong bối cảnh các trường đại học vẫn đang thử nghiệm quy trình phát hiện AI, và chưa có tiêu chuẩn đánh giá thống nhất, thì chuỗi công nghiệp “giảm AI” vẫn tiếp tục nở rộ – nhưng tiềm ẩn nhiều rủi ro về chất lượng, đạo đức và cả sự gian lận học thuật.
Từ đầu năm 2025, một loạt trường đại học như Đại học Tứ Xuyên, Đại học Sư phạm Bắc Kinh, Đại học Tây Nam, Đại học Hồ Bắc và Đại học Giao thông Tây Nam đã ban hành quy định siết chặt tỷ lệ nội dung AI trong các bài tốt nghiệp. Với nhóm ngành khoa học xã hội và nhân văn, tỷ lệ AI không được vượt quá 20%; còn với các ngành khoa học tự nhiên, kỹ thuật và y học, ngưỡng này là 15%. Đại học Phúc Đán còn yêu cầu sinh viên nếu sử dụng AI thì phải khai báo cụ thể trong thư cam kết khi bảo vệ luận văn.
Câu hỏi về việc có nên sử dụng công cụ phát hiện AI cho luận văn hay không đã gây tranh cãi gay gắt trên mạng xã hội. Dù vậy, các trường đại học vẫn đang triển khai thí điểm biện pháp này. Nếu vượt quá tỷ lệ cho phép, sinh viên có thể bị yêu cầu chỉnh sửa, bảo vệ lại, thậm chí là không được tốt nghiệp.
Công nghệ kiểm tra AI bùng nổ – mở đường cho ngành “giảm tỷ lệ AI”
Các công cụ kiểm tra như HowNet, VIP và PaperPass đã bổ sung tính năng phát hiện AIGC. Báo cáo kiểm tra sẽ đánh dấu các đoạn văn bị nghi là do AI tạo ra bằng màu sắc khác nhau. Ví dụ, một bài viết 6.000 từ có tỷ lệ AI là 60% tức khoảng 3.600 từ có dấu hiệu do AI sinh ra.
Chi phí kiểm tra cũng khá rẻ: khoảng 1,5 – 2 nhân dân tệ cho mỗi 1.000 ký tự (tương đương 5.000 – 7.000 VNĐ). Song chính điều này lại mở ra cơ hội cho một chuỗi dịch vụ xám: nhận đơn “giảm tỷ lệ AI”.
Trên các nền tảng như Xiaohongshu hay Xianyu, những người tự xưng là “người bán” quảng cáo dịch vụ chỉnh sửa bài viết “thu nhỏ hoàn toàn từ AI”, với mức giá 10 tệ/1.000 từ. Đơn hàng cao điểm thường đổ dồn vào buổi tối, nhiều nhóm làm việc xuyên đêm đến 3 giờ sáng. Theo chia sẻ của một người trong ngành, năm nay lượng người tham gia dịch vụ này tăng đột biến, bao gồm cả sinh viên, người viết bán thời gian và các tổ chức trung gian.
Cách giảm tỷ lệ AI phổ biến là thay đổi trật tự câu, dùng từ đồng nghĩa, hoặc viết lại mà không làm thay đổi ý nghĩa. So với viết thuê hoặc giảm đạo văn – vốn đòi hỏi kiến thức chuyên ngành – việc “hạ tỷ lệ AI” có thể làm được dễ dàng hơn, không cần trình độ học vấn cao.
Một số công ty thậm chí đã phát triển công cụ phát hiện AI riêng, rồi mở bán trên mạng với mức giá tương đương CNKI. Có hệ thống đạt doanh số hơn 20.000 đơn hàng, mỗi đơn trung bình 3.000 ký tự, doanh thu có thể lên tới 120.000 tệ (khoảng 420 triệu VNĐ).
Mặt trái: Tiền mất mà tỷ lệ AI vẫn cao, nội dung trở nên vô nghĩa
Nhiều sinh viên đã phải trả giá vì tin vào các dịch vụ “giảm AI”. Một số bài viết sau khi chỉnh sửa không những không hạ tỷ lệ AI mà còn trở nên tối nghĩa, lủng củng, lệch nội dung. Có trường hợp “người bán” sau khi nhận tiền thì biến mất, hoặc giao hàng không đúng hạn khiến sinh viên lỡ hạn nộp bài.
Zhang Yue, sinh viên tốt nghiệp năm 2025, đã chi 30 tệ để chỉnh sửa 386 từ bị đánh dấu là AI. Sau khi kiểm tra lại, kết quả không thay đổi. Lần chỉnh sửa tiếp theo khiến anh "cạn lời" vì câu văn lộn xộn, nhiều chỗ sai lệch ý nghĩa. Dù bên bán hứa sẽ hỗ trợ sau bán hàng, nhưng thực tế sinh viên không có thời gian và tiền bạc để kiểm tra lại nhiều lần.
Một số sinh viên khác cũng rơi vào bẫy khi công cụ “giảm AI” chỉ thực hiện thao tác máy móc như thay từ đồng nghĩa, đảo trật tự câu, nối các đoạn văn lại mà không chú ý ngữ cảnh, khiến bài viết rời rạc và kém chất lượng.
Một sinh viên mô tả quá trình này là “trò chơi vô nghĩa dùng AI để đánh lừa AI”. Ví dụ, câu “công nghệ này đang thành hình” bị chuyển thành “công nghệ này đang bắt đầu cho thấy diện mạo ban đầu của nó” – dài dòng, sáo rỗng và không tự nhiên.
Nhiều người cũng than phiền rằng các “người bán” từ chối cho xem bản mẫu sửa thử, hoặc yêu cầu sinh viên phải trả thêm phí nếu muốn được hoàn lại tiền. Với chi phí thử nghiệm rẻ (dưới 3 tệ/1.000 từ), sinh viên thường bỏ qua bước kiểm tra trước khi nhận kết quả chính thức – và có khi phải trả giá đắt.
Thị trường hỗn loạn: Giá thấp, chất lượng thấp, lợi nhuận ngắn hạn
So với các dịch vụ như viết thuê hay giảm đạo văn – vốn cần kiến thức và quy trình chặt chẽ – dịch vụ “giảm AI” có ngưỡng gia nhập thấp, dễ thu hút đông người tham gia và bị cuốn vào cuộc đua giá rẻ, làm chất lượng xuống cấp.
Theo ông Vương Dương, người từng sửa hàng trăm luận văn, hiện có hàng ngàn “cây bút” bán thời gian trong các nhóm dịch vụ. Nhiều nền tảng chỉ yêu cầu đăng ký qua biểu mẫu, không kiểm tra bằng cấp hay chuyên môn. Trung gian sẽ chia 30% doanh thu đơn hàng cho người làm. Những người có năng lực sẽ dần tách ra làm riêng, để lại thị trường cho những người làm ăn chụp giật.
Trong bối cảnh các trường đại học vẫn đang thử nghiệm quy trình phát hiện AI, và chưa có tiêu chuẩn đánh giá thống nhất, thì chuỗi công nghiệp “giảm AI” vẫn tiếp tục nở rộ – nhưng tiềm ẩn nhiều rủi ro về chất lượng, đạo đức và cả sự gian lận học thuật.
