Bui Nhat Minh
Intern Writer
Giữa cái nóng gay gắt 98 độ F ở sa mạc Mojave, tôi băng qua một bãi thải cũ để tiến về phía chiếc trực thăng Robinson R44 đang đậu không cửa, nhỏ gọn và nặng chỉ khoảng 680kg. Jeff Wilson, phi công dày dạn, đã thực hiện chuyến bay này gần như mỗi ba tuần trong suốt một năm qua: một hành trình 40 phút từ Las Vegas tới mỏ Mountain Pass khu mỏ rộng hơn 2.200 mẫu Anh nằm ngay bên kia biên giới California. Cùng với ông là một nhiếp ảnh gia chuyên chụp từ trên không, được công ty Molycorp chủ sở hữu mỏ thuê để ghi lại quá trình tái sinh ngoạn mục của khu mỏ từng là nguồn cung cấp đất hiếm lớn nhất và sinh lời nhất thế giới.
Khi tôi đến nơi, nhiếp ảnh gia đang rời trực thăng. Wilson cảnh báo rằng sức nóng ảnh hưởng đến hiệu suất bay, vì thế chúng tôi cần giảm bớt trọng lượng. Tôi siết chặt dây an toàn, ngồi sát vào thành ghế và cảm nhận bụng mình lảo đảo khi trực thăng nhanh chóng cất cánh, bay lên khỏi vùng bụi cây Joshua trải dài dưới ánh mặt trời chói chang.
Chính vì vậy, thế giới đã lo ngại khi suốt nhiều năm, Trung Quốc nắm giữ tới 97% nguồn cung toàn cầu. Đáng chú ý nhất là sự cố năm 2010, khi Trung Quốc cắt nguồn cung đất hiếm sang Nhật Bản sau một tranh chấp hàng hải một động thái được coi là "vũ khí hóa" đất hiếm để gây sức ép chính trị. Đây là hồi chuông cảnh tỉnh cho các quốc gia công nghiệp hóa về sự lệ thuộc tài nguyên chiến lược vào một cường quốc duy nhất.
Từ năm 2005 đến 2010, Trung Quốc liên tục giảm lượng đất hiếm xuất khẩu, ưu tiên sử dụng trong nước và tích trữ, khiến giá tăng vọt toàn cầu. Dù đất hiếm không thực sự "hiếm", nhưng chúng hiếm khi xuất hiện ở nồng độ đủ cao để khai thác có lãi. Một trong số ít nơi đáp ứng được điều kiện này chính là Mountain Pass – nơi tôi đang bay qua.
Wilson điều khiển trực thăng bay lượn trên mỏ. Dưới chúng tôi là một hố khai thác bậc thang khổng lồ màu cam gỉ, lặng lẽ và gần như không có hoạt động chỉ một mũi khoan đơn độc và vài vũng nước xanh biếc phản chiếu trời xanh. Gần đó là nhà máy xử lý và một bãi chứa chất thải khổng lồ cỡ vài sân bóng đá.
Tuy nhiên, Burba phó chủ tịch công nghệ của Molycorp cho biết khai thác chỉ chiếm khoảng 10–15% chi phí. Phần lớn đầu tư đổ vào các quy trình hóa học phức tạp, gồm hàng chục bước và sử dụng khối lượng lớn axit, bazơ. Việc tách các nguyên tố đất hiếm rất khó vì chúng có tính chất hóa học gần như giống nhau điều này làm quá trình tinh luyện vừa tốn năng lượng vừa tạo ra nhiều chất thải nguy hại.
Mountain Pass được phát hiện năm 1949 ban đầu do nhầm lẫn với uranium. Trong suốt những năm 60–80, mỏ này là nguồn cung đất hiếm chính cho cả nước Mỹ và phần lớn thế giới, đặc biệt trong thời kỳ bùng nổ TV màu khi europium được dùng để tạo ra ánh sáng đỏ. Nhưng sau sự trỗi dậy mạnh mẽ của Trung Quốc với chi phí thấp và trợ cấp lớn, mỏ dần mất vị thế.
Sau sự cố rò rỉ gần một triệu gallon nước thải phóng xạ vào cuối những năm 1990, mỏ bị đóng cửa. Đến năm 2008, Molycorp mua lại và bắt đầu quá trình hồi sinh với tham vọng khôi phục vị thế Mỹ trên bản đồ đất hiếm toàn cầu.
Khi tôi đến nơi, nhiếp ảnh gia đang rời trực thăng. Wilson cảnh báo rằng sức nóng ảnh hưởng đến hiệu suất bay, vì thế chúng tôi cần giảm bớt trọng lượng. Tôi siết chặt dây an toàn, ngồi sát vào thành ghế và cảm nhận bụng mình lảo đảo khi trực thăng nhanh chóng cất cánh, bay lên khỏi vùng bụi cây Joshua trải dài dưới ánh mặt trời chói chang.
Đất hiếm Vũ khí chiến lược thời hiện đại
"Đất hiếm" là cái tên phổ thông dành cho nhóm 15 nguyên tố lanthanide, cùng với scandium và yttrium, có các đặc tính quang học, từ tính và xúc tác rất đặc biệt. Những nguyên tố này hiện diện trong hầu hết thiết bị điện tử hiện đại từ điện thoại thông minh, pin xe điện, tua-bin gió, tấm pin mặt trời đến vũ khí hiện đại như tên lửa hành trình và radar quân sự. Chúng trở thành thành phần thiết yếu trong cả nền kinh tế lẫn an ninh quốc gia.Chính vì vậy, thế giới đã lo ngại khi suốt nhiều năm, Trung Quốc nắm giữ tới 97% nguồn cung toàn cầu. Đáng chú ý nhất là sự cố năm 2010, khi Trung Quốc cắt nguồn cung đất hiếm sang Nhật Bản sau một tranh chấp hàng hải một động thái được coi là "vũ khí hóa" đất hiếm để gây sức ép chính trị. Đây là hồi chuông cảnh tỉnh cho các quốc gia công nghiệp hóa về sự lệ thuộc tài nguyên chiến lược vào một cường quốc duy nhất.
Từ năm 2005 đến 2010, Trung Quốc liên tục giảm lượng đất hiếm xuất khẩu, ưu tiên sử dụng trong nước và tích trữ, khiến giá tăng vọt toàn cầu. Dù đất hiếm không thực sự "hiếm", nhưng chúng hiếm khi xuất hiện ở nồng độ đủ cao để khai thác có lãi. Một trong số ít nơi đáp ứng được điều kiện này chính là Mountain Pass – nơi tôi đang bay qua.
Wilson điều khiển trực thăng bay lượn trên mỏ. Dưới chúng tôi là một hố khai thác bậc thang khổng lồ màu cam gỉ, lặng lẽ và gần như không có hoạt động chỉ một mũi khoan đơn độc và vài vũng nước xanh biếc phản chiếu trời xanh. Gần đó là nhà máy xử lý và một bãi chứa chất thải khổng lồ cỡ vài sân bóng đá.
Tuy nhiên, Burba phó chủ tịch công nghệ của Molycorp cho biết khai thác chỉ chiếm khoảng 10–15% chi phí. Phần lớn đầu tư đổ vào các quy trình hóa học phức tạp, gồm hàng chục bước và sử dụng khối lượng lớn axit, bazơ. Việc tách các nguyên tố đất hiếm rất khó vì chúng có tính chất hóa học gần như giống nhau điều này làm quá trình tinh luyện vừa tốn năng lượng vừa tạo ra nhiều chất thải nguy hại.
Mountain Pass được phát hiện năm 1949 ban đầu do nhầm lẫn với uranium. Trong suốt những năm 60–80, mỏ này là nguồn cung đất hiếm chính cho cả nước Mỹ và phần lớn thế giới, đặc biệt trong thời kỳ bùng nổ TV màu khi europium được dùng để tạo ra ánh sáng đỏ. Nhưng sau sự trỗi dậy mạnh mẽ của Trung Quốc với chi phí thấp và trợ cấp lớn, mỏ dần mất vị thế.
Sau sự cố rò rỉ gần một triệu gallon nước thải phóng xạ vào cuối những năm 1990, mỏ bị đóng cửa. Đến năm 2008, Molycorp mua lại và bắt đầu quá trình hồi sinh với tham vọng khôi phục vị thế Mỹ trên bản đồ đất hiếm toàn cầu.
