Đánh giá “Muôn vị nhân gian”: khi ẩm thực là nghệ thuật và cuộc sống có đủ những vị ngọt đắng

[xunghuduongkhi]

Bộ phim Muôn vị nhân gian (The Pot-au-Feu) là tác phẩm mới nhất của đạo diễn Trần Anh Hùng, người gắn liền với bộ ba phim Việt Nam mở đầu bằng Mùi đu đủ xanh. Tác phẩm thi vị đầy chất thơ đã giúp ông giành giải Đạo diễn xuất sắc tại LHP Cannes 2023. Thuộc thể loại lãng mạn, bộ phim tập trung miêu tả câu chuyện tình của Eugénie và Dodin cũng như sự cầu kì chỉn chu của nghệ thuật ẩm thực.
*Bài viết có tiết lộ 1 phần nội dung phim, hãy cân nhắc trước khi đọc tiếp!
Dodin là 1 ẩm thực gia nổi tiếng trong giới với vị giác vô song và đam mê bất tận dành cho ẩm thực. Ông có óc quan sát sắc bén mỗi khi thẩm định 1 món ăn, để ý từng khía cạnh dù là nhỏ nhất từ nhiệt độ nấu chín, màu sắc, mùi hương, độ mềm của thịt, dư vị tan ra trong miệng... Không phải ăn chỉ để lấp đầy cái bụng, với ông, ẩm thực là nghệ thuật và món ăn chính là 1 tác phẩm nghệ thuật.

Là 1 con người cầu kì như vậy, Dodin thường đưa ra những ý tưởng làm bếp phức tạp và khó nắm bắt. Một đầu bếp có thể hiện thực hóa chúng hóa ra lại rất khó tìm. Và may mắn thay, trong cuộc đời của Dodin lại có 1 tri kỷ giúp ông đạt được những truy cầu đó trên con đường khám phá ẩm thực. Đó chính là đầu bếp Eugénie, có giác quan tuyệt vời để thấu hiểu Dodin, và tài năng bếp núc thượng thừa để chế biến đúng ý muốn.
Họ là tri kỷ, là đồng nghiệp, là tình nhân, cùng nhau đi qua 20 năm cuộc đời.

Ánh sáng và góc quay giàu sức gợi​

Trần Anh Hùng đã thể hiện mình là 1 bậc thầy trong trò chơi ánh sáng. Ông tận dụng mọi tiềm năng của ánh sáng tự nhiên lẫn bố cục bài trí để tạo nên những khung hình giàu sức gợi. Mở đầu phim là 30 phút nấu nướng trong 1 gian bếp thế kỷ 19. Đây thực sự là 1 trường đoạn chỉn chu đầy thẩm mỹ.
Bằng hàng loạt cú máy dài và những góc quay cận, ông đã lột tả được sự tỉ mỉ của người đầu bếp khi chuẩn bị bữa ăn chiêu đãi nhóm bạn sành ăn của Dodin đang chờ trên tầng. Thị giác và vị giác bị tác động mạnh mẽ bởi từng động tác làm bếp, lột tả quá trình chế biến nguyên liệu cho tới khi bài trí món ăn 1 cách cẩn thận.

Không gian chật hẹp của căn bếp, quá trình nấu ăn đầy mùi dầu mỡ, chưa bao giờ hiện lên nghệ thuật đến vậy.
Có 2 cảnh quay đối lập khác cũng thể hiện phong cách “điều khiển” ánh sáng giàu sức gợi của vị đạo diễn.
Thứ nhất là khi Dodin và Eugénie trò chuyện dưới đêm trăng. Đã lâu rồi mới được thấy màn đêm giản dị và tự nhiên đến vậy. Thứ 2 là cảnh tổ chức bữa tiệc ngoài trời và sau đó là cảnh 2 người tản bộ cùng nhau ngoài khu rừng. Dưới ánh nắng vàng và tràn ngập hoa cỏ dưới chân, cảnh sinh hoạt trở nên lãng mạn hơn bao giờ hết.
Và cuối cùng, ấn tượng lớn nhất là kết thúc bằng 1 cú máy dài quay vòng trong chính gian bếp mở đầu bộ phim. Một cú máy khó quên ngay cả khi đã bước chân ra khỏi rạp.
Một điểm cộng khác là phần âm thanh trong phim. Thay vì sử dụng nhạc nền, Trần Anh Hùng tận dụng tối đa những âm thanh môi trường để tăng thêm tính chân thực. Như tiếng xào nấu, tiếng động vật, dụng cụ làm bếp,... mang lại 1 trải nghiệm rất độc đáo.

Hôn nhân giống như món tráng miệng​

Bộ phim không sở hữu cao trào mà trôi đi êm ả, dạng như mấy bộ manga slice of life (lát cắt cuộc sống) của Nhật vậy.
Sau bữa ăn cầu kì được chuẩn bị công phu, đạo diễn đưa ta đến bữa tiệc xa hoa của 1 vị vương tử. Tuy nhiên, đây dường như chỉ là màn khoe khoang của người thiếu hiểu biết về ẩm thực, khiến cho Dodin không thể ngủ nổi và phải nhờ đến Eugénie để thanh lọc vị giác. Dodin không hài lòng với bữa tiệc đó và mời vị quý tộc kia 1 lần thưởng thức món ăn do mình chuẩn bị. Và ông đã chọn bò hầm rau củ của người Pháp (Pot Au Feu). Một món ăn đơn giản nhưng sẽ trở thành 1 tác phẩm nghệ thuật khó quên, dưới bàn tay chế biến của người nghệ sĩ.
Và người nghệ sĩ đó chính là Eugénie, như 1 người bạn trong hội sành ăn của Dodin đã nhận xét. Cô là nghệ sĩ trong căn bếp, cô không xuất hiện trực tiếp trên bàn ăn và thưởng thức món ăn cùng mọi người, mà trò chuyện với họ qua từng đĩa thức ăn được bưng lên. Trong đoạn tự sự của Dodin với cô bé học việc, ta đã thấy ông trận trọng Eugénie như thế nào. Vị trí của Eugénie trong cuộc đời Dodin là không thể thay thế.
Dodin nói rằng 2 người đến bên nhau khi đã ở mùa thu của cuộc đời, niềm hạnh phúc liệu kéo dài được bao lâu. Eugénie thì khác, cô cho rằng mình đang ở mùa hè, rực rỡ và tỏa nắng. Eugénie cũng liên tục từ chối lời câu hôn của Dodin suốt 20 năm bên nhau, cô vui vẻ được chia sẻ cuộc sống với ông mà không cần ràng buộc. Có những đêm, cô không khóa cửa để Dodin có thể tìm đến. Dodin luôn khao khát Eugénie nhưng cũng trân trọng mọi quyết định, ông không hề cưỡng cầu mà luôn chờ đợi người đồng hành của mình. Khi cô khóa cửa, ông hiểu không phải ngày hôm nay, khi cô từ chối, ông chấp nhận sẽ phải chờ đến 1 dịp khác.

Vào cái ngày định mệnh, ta được thấy tông màu phim chuyển từ vàng cam ấm áp sang xanh đen lạnh ngắt. Người đàn ông thẫn thờ đi sang phòng cô hầu để đánh thức, sau đó ông dựa lưng vào tường như vừa đánh mất thứ gì đó quý giá. Còn lại chỉ là tiếng khóc nấc của cô hầu. Eugénie ví von hôn nhân giống như món tráng miệng. Đối với 1 số người, đó là kết thúc cho quãng thời gian hẹn hò để đi đến thời kỳ vợ chồng chính thức, bắt đầu 1 cuộc sống mới. Còn với Eugénie và Dodin, đây dường như là món tráng miệng phá vị chấm dứt những tháng ngày họ ở bên nhau.
Được mệnh danh “Napoléon trong giới ẩm thực,” Dodin phải nếm 1 món trắng miệng đắng ngắt khi mất đi người bạn đời, khi lời cầu hôn vừa được cô chấp nhận sau 1 thời gian dài khước từ. Nhưng lần này, không có ai giúp ông thanh lọc vị giác được nữa. Căn bếp nguội lạnh khi mất đi người nghệ sĩ của nó, chiếc tạp dề bị Dodin giằng lấy khỏi người đầu bếp vì nó thuộc về Eugénie. Ông buồn chán đến mức chẳng muốn ăn gì vì vị đắng đọng lại trong miệng vẫn chưa hết.
Bạn bè của Dodin hiểu mức độ nghiêm trọng của sự việc nhưng những đầu bếp tài năng mà họ biết đều không thể làm được, không ai có thể làm được công việc mà Eugénie đã làm. Giống như phân cảnh dạy cô bé giúp việc hương vị của tủy, nó có thể không ngon và ta không thích, nhưng ta phải ghi nhớ nó. Dodin có lẽ cũng cảm nhận được vị đắng khi mất đi Eugénie mà ông luôn trân quý, và ông sẽ không bao giờ quên được cái vị này như 1 kẻ sành ăn. Đúng như tên gọi tiếng Việt của phim, câu chuyện tình giữa 2 người có đủ các hương vị ngọt đắng như 1 bữa ăn.

Kết phim​

"Em là vợ anh hay đầu bếp của anh?" - câu hỏi mà Eugénie đặt ra và Dodin đã chần chừ trước khi đáp - “đầu bếp.” Hai người nắm lấy tay nhau và cười hạnh phúc. Đối với 2 con người chia sẻ chung tình yêu với nghệ thuật ẩm thực, 1 mối quan hệ vợ chồng bình thường có lẽ không đủ để lột tả sự gắn kết về tâm hồn.

Muôn vị nhân gian là 1 phim nghệ thuật cực kì giá trị ngoài rạp lúc này, nếu bạn muốn thưởng thức những khung hình thẩm mĩ và câu chuyện lãng mạn giản dị của 2 con người. Sau tất cả, Dodin vẫn bước tiếp cùng cô bé học việc để đi tìm người đầu bếp có thể cùng anh chia sẻ đam mê ẩm thực.
Còn Eugénie sẽ luôn là ánh nắng rạng rỡ của mùa hè, giống như căn bếp ấm áp ở cuối phim.

>>> Đánh giá “Tro tàn rực rỡ”: 3 mảnh đời buồn của những người phụ nữ yêu trong bế tắc