Mai Nhung
Writer
Nhằm thúc đẩy phát triển hệ thống đường sắt đô thị tại Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh, Bộ Giao thông Vận tải đang xây dựng dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt, hướng tới mục tiêu nội địa hóa công nghệ và phát triển ngành công nghiệp đường sắt đô thị.
Miễn thuế thu nhập cho các nhà khoa học và chuyên gia
Một trong những điểm nhấn quan trọng của dự thảo là đề xuất miễn thuế thu nhập từ nhiệm vụ khoa học, công nghệ phục vụ dự án đường sắt đô thị cho các tổ chức, cá nhân. Đây được xem là chính sách ưu đãi đặc biệt, nhằm thu hút và khuyến khích các nhà khoa học, chuyên gia trong nước tham gia nghiên cứu, phát triển công nghệ đường sắt.
Ưu tiên phát triển công nghiệp đường sắt đô thị nội địa
Bên cạnh ưu đãi về thuế, dự thảo còn đề xuất nhiều chính sách mới nhằm phát triển công nghiệp đường sắt đô thị nội địa. Cụ thể:
Chính phủ và Thủ tướng quyết định danh mục ưu tiên
Chính phủ sẽ quy định tiêu chí lựa chọn tổ chức, doanh nghiệp nhà nước được giao nhiệm vụ hoặc đặt hàng cung cấp dịch vụ, hàng hóa công nghiệp đường sắt; nghiên cứu, ứng dụng, nhận chuyển giao công nghệ. Thủ tướng sẽ quyết định danh mục dịch vụ, hàng hóa công nghiệp đường sắt được giao nhiệm vụ cho tổ chức, doanh nghiệp nhà nước hoặc đặt hàng cho tổ chức, doanh nghiệp Việt Nam.
Khắc phục tình trạng "lệch pha" công nghệ
Hiện nay, các dự án đường sắt đô thị tại Việt Nam đang gặp phải tình trạng "lệch pha" công nghệ kỹ thuật, gây khó khăn cho việc kết nối các tuyến. Nguyên nhân chủ yếu là do các đơn vị trong nước chưa làm chủ được công nghệ xây dựng, vận hành, trong khi các dự án lại sử dụng vốn ODA từ nước ngoài, có ràng buộc hoặc ưu tiên sử dụng sản phẩm xuất xứ nước tài trợ.
Ví dụ, tại Hà Nội, tuyến 2A (Cát Linh - Hà Đông) sử dụng công nghệ và tiêu chuẩn Trung Quốc, tuyến 3 (Nhổn - ga Hà Nội) sử dụng công nghệ và tiêu chuẩn châu Âu, tuyến 2 (Nam Thăng Long - Trần Hưng Đạo) sử dụng công nghệ và tiêu chuẩn Nhật Bản và châu Âu.
Những chính sách ưu đãi đặc thù cho doanh nghiệp, nhà khoa học trong nước được kỳ vọng sẽ khắc phục tình trạng này, thúc đẩy việc nghiên cứu, làm chủ và nhận chuyển giao công nghệ, từ đó thúc đẩy các ngành công nghiệp phụ trợ phục vụ đường sắt đô thị, ước tính trị giá hàng tỷ USD.
Các chính sách khác và tiến độ các dự án hiện tại
Ngoài chính sách về công nghệ, dự thảo Nghị quyết cũng hướng đến đơn giản hóa trình tự, thủ tục đầu tư; phát triển công nghiệp đường sắt, chuyển giao công nghệ và đào tạo nguồn nhân lực; chính sách vật liệu xây dựng và bãi đổ thải; phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực. Dự thảo cũng dành ra một chương bổ sung chính sách riêng cho TP. Hồ Chí Minh để tăng tốc các dự án đường sắt đô thị.
Hiện tại, Hà Nội đã đưa vào vận hành tuyến số 2A (Cát Linh - Hà Đông) dài 13 km và tuyến số 3 (đoạn trên cao Nhổn - Cầu Giấy) dài 8,5 km. TP. Hồ Chí Minh đã vận hành, khai thác tuyến số 1 (Bến Thành - Suối Tiên) dài 19,7 km.
Mặc dù được triển khai từ năm 2007, tiến độ các dự án đường sắt đô thị tại hai thành phố này vẫn còn chậm, chưa đáp ứng nhu cầu vận tải và chưa bắt kịp tốc độ đô thị hóa. Theo quy hoạch, đến năm 2035, mạng lưới đường sắt đô thị tại Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh sẽ đảm nhận 30-40% thị phần vận tải hành khách công cộng.
Miễn thuế thu nhập cho các nhà khoa học và chuyên gia
Một trong những điểm nhấn quan trọng của dự thảo là đề xuất miễn thuế thu nhập từ nhiệm vụ khoa học, công nghệ phục vụ dự án đường sắt đô thị cho các tổ chức, cá nhân. Đây được xem là chính sách ưu đãi đặc biệt, nhằm thu hút và khuyến khích các nhà khoa học, chuyên gia trong nước tham gia nghiên cứu, phát triển công nghệ đường sắt.
Ưu tiên phát triển công nghiệp đường sắt đô thị nội địa
Bên cạnh ưu đãi về thuế, dự thảo còn đề xuất nhiều chính sách mới nhằm phát triển công nghiệp đường sắt đô thị nội địa. Cụ thể:
- Lựa chọn nhà thầu: Tổ chức, cá nhân chủ trì hoạt động khoa học công nghệ phục vụ dự án đường sắt đô thị được quyết định việc đấu thầu hạn chế, chỉ định thầu, đặt hàng để lựa chọn nhà thầu cung ứng dịch vụ, hàng hóa.
- Đào tạo nhân lực: Tổ chức, cá nhân tham gia đào tạo phát triển nguồn nhân lực công nghệ cao thuộc các dự án đường sắt đô thị được hưởng các chính sách ưu đãi theo quy định pháp luật về công nghệ cao.
- Ưu tiên sản phẩm nội địa: Tổng thầu, nhà thầu phải ưu tiên sử dụng các sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ mà trong nước có thể sản xuất, cung cấp.
- Chuyển giao công nghệ: Đối với gói thầu được đấu thầu quốc tế, hồ sơ mời thầu phải có điều kiện cam kết của tổng thầu, nhà thầu nước ngoài về việc chuyển giao công nghệ, đào tạo nguồn nhân lực cho đối tác Việt Nam, nhằm giúp doanh nghiệp trong nước làm chủ công tác quản lý, vận hành, khai thác, bảo trì và từng bước làm chủ công nghệ.
Chính phủ và Thủ tướng quyết định danh mục ưu tiên
Chính phủ sẽ quy định tiêu chí lựa chọn tổ chức, doanh nghiệp nhà nước được giao nhiệm vụ hoặc đặt hàng cung cấp dịch vụ, hàng hóa công nghiệp đường sắt; nghiên cứu, ứng dụng, nhận chuyển giao công nghệ. Thủ tướng sẽ quyết định danh mục dịch vụ, hàng hóa công nghiệp đường sắt được giao nhiệm vụ cho tổ chức, doanh nghiệp nhà nước hoặc đặt hàng cho tổ chức, doanh nghiệp Việt Nam.
Khắc phục tình trạng "lệch pha" công nghệ
Hiện nay, các dự án đường sắt đô thị tại Việt Nam đang gặp phải tình trạng "lệch pha" công nghệ kỹ thuật, gây khó khăn cho việc kết nối các tuyến. Nguyên nhân chủ yếu là do các đơn vị trong nước chưa làm chủ được công nghệ xây dựng, vận hành, trong khi các dự án lại sử dụng vốn ODA từ nước ngoài, có ràng buộc hoặc ưu tiên sử dụng sản phẩm xuất xứ nước tài trợ.
Ví dụ, tại Hà Nội, tuyến 2A (Cát Linh - Hà Đông) sử dụng công nghệ và tiêu chuẩn Trung Quốc, tuyến 3 (Nhổn - ga Hà Nội) sử dụng công nghệ và tiêu chuẩn châu Âu, tuyến 2 (Nam Thăng Long - Trần Hưng Đạo) sử dụng công nghệ và tiêu chuẩn Nhật Bản và châu Âu.
Những chính sách ưu đãi đặc thù cho doanh nghiệp, nhà khoa học trong nước được kỳ vọng sẽ khắc phục tình trạng này, thúc đẩy việc nghiên cứu, làm chủ và nhận chuyển giao công nghệ, từ đó thúc đẩy các ngành công nghiệp phụ trợ phục vụ đường sắt đô thị, ước tính trị giá hàng tỷ USD.
Các chính sách khác và tiến độ các dự án hiện tại
Ngoài chính sách về công nghệ, dự thảo Nghị quyết cũng hướng đến đơn giản hóa trình tự, thủ tục đầu tư; phát triển công nghiệp đường sắt, chuyển giao công nghệ và đào tạo nguồn nhân lực; chính sách vật liệu xây dựng và bãi đổ thải; phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực. Dự thảo cũng dành ra một chương bổ sung chính sách riêng cho TP. Hồ Chí Minh để tăng tốc các dự án đường sắt đô thị.
Hiện tại, Hà Nội đã đưa vào vận hành tuyến số 2A (Cát Linh - Hà Đông) dài 13 km và tuyến số 3 (đoạn trên cao Nhổn - Cầu Giấy) dài 8,5 km. TP. Hồ Chí Minh đã vận hành, khai thác tuyến số 1 (Bến Thành - Suối Tiên) dài 19,7 km.
Mặc dù được triển khai từ năm 2007, tiến độ các dự án đường sắt đô thị tại hai thành phố này vẫn còn chậm, chưa đáp ứng nhu cầu vận tải và chưa bắt kịp tốc độ đô thị hóa. Theo quy hoạch, đến năm 2035, mạng lưới đường sắt đô thị tại Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh sẽ đảm nhận 30-40% thị phần vận tải hành khách công cộng.
