The Storm Riders
Writer
Trung Quốc, quốc gia kiểm soát tới 90% sản lượng nam châm đất hiếm toàn cầu, đã gây sốc cho chuỗi cung ứng thế giới khi tạm dừng xuất khẩu các kim loại đất hiếm quan trọng và nam châm từ đầu tháng 4 năm 2025, theo The New York Times. Động thái này, nhằm đáp trả các mức thuế quan mới của chính quyền Trump, không chỉ làm gián đoạn ngành ô tô, hàng không vũ trụ và quốc phòng mà còn đe dọa tương lai công nghệ cao, từ xe điện đến vũ khí hiện đại. Trong bối cảnh Bắc Kinh đang soạn thảo quy định cấp phép xuất khẩu mới, các công ty Mỹ lo ngại thiếu hụt nguồn cung kéo dài sẽ làm tê liệt sản xuất.
Kim loại đất hiếm, gồm 17 nguyên tố như samarium, dysprosium, yttrium, là “xương sống” của công nghệ hiện đại. Chúng xuất hiện trong nam châm hiệu suất cao cho động cơ xe điện, máy bay chiến đấu, tên lửa, cũng như trong chip AI, radar và laser, theo Reuters. Nam châm đất hiếm, chiếm 90% sản lượng từ Trung Quốc, có khả năng giữ từ tính ở nhiệt độ cao, không thể thay thế trong các ứng dụng như động cơ xe Tesla, drone quân sự hay server Nvidia, theo Nikkei Asia. Đến năm 2023, Trung Quốc tinh chế 99% kim loại đất hiếm nặng toàn cầu, với các mỏ chủ chốt gần Longnan, tỉnh Giang Tây. Khu vực này, cùng các nhà máy nam châm như JL Mag Rare-Earth ở Cám Châu, cung cấp cho các gã khổng lồ như Tesla, BYD, theo Moneycontrol. Việc khai thác và chế biến gây ô nhiễm nặng, từng bị tạm dừng nhưng dường như đã tái khởi động, theo The New York Times.
Động thái tạm dừng xuất khẩu bắt đầu từ ngày 4 tháng 4 khi Bắc Kinh yêu cầu giấy phép đặc biệt cho bảy kim loại đất hiếm nặng và nam châm, nhưng hệ thống cấp phép chưa hoàn thiện gây trì hoãn ít nhất 45 ngày, theo CEO American Elements Michael Silver. Một số cảng Trung Quốc vẫn cho xuất hàng chứa lượng đất hiếm nhỏ đi các nước ngoài Mỹ nhưng với kiểm tra nghiêm ngặt, theo Asia Financial. Điều này làm dấy lên lo ngại về thiếu hụt nguồn cung toàn cầu, đặc biệt với các nhà thầu quốc phòng Mỹ vốn phụ thuộc vào đất hiếm cho drone và robot – “tương lai của chiến tranh”, theo CEO MP Materials. Mỹ chỉ có mỏ Mountain Pass ở California, sản xuất chưa đến 5% nhu cầu nội địa và vẫn dựa vào Trung Quốc để tinh chế, theo Bloomberg.
Hệ quả địa chính trị của sự kiện này rất sâu rộng. Từ năm 2019, khi Chủ tịch Tập Cận Bình thăm JL Mag, Trung Quốc đã ngầm báo hiệu sẽ dùng đất hiếm như vũ khí thương mại, theo Time. Các mức thuế quan của Trump, khởi động từ ngày 2 tháng 4 với mức 54% và sau đó leo thang, đã kích hoạt phản ứng mạnh từ Bắc Kinh, không chỉ giới hạn đất hiếm mà còn cấm xuất khẩu công nghệ chế tạo nam châm, theo Holland & Knight. Các công ty như Lockheed Martin, Boeing lo ngại chuỗi cung ứng quốc phòng bị gián đoạn, vì kho dự trữ Mỹ không đủ dùng lâu dài, theo Newsweek. Dù Nhật Bản và Đức sản xuất một phần nam châm, họ vẫn phụ thuộc vào nguyên liệu Trung Quốc, theo Mining.com. Nếu lệnh cấm kéo dài, giá đất hiếm có thể tăng vọt, đẩy chi phí sản xuất xe điện, chip và vũ khí lên cao, theo Financial Times.
Kim loại đất hiếm, gồm 17 nguyên tố như samarium, dysprosium, yttrium, là “xương sống” của công nghệ hiện đại. Chúng xuất hiện trong nam châm hiệu suất cao cho động cơ xe điện, máy bay chiến đấu, tên lửa, cũng như trong chip AI, radar và laser, theo Reuters. Nam châm đất hiếm, chiếm 90% sản lượng từ Trung Quốc, có khả năng giữ từ tính ở nhiệt độ cao, không thể thay thế trong các ứng dụng như động cơ xe Tesla, drone quân sự hay server Nvidia, theo Nikkei Asia. Đến năm 2023, Trung Quốc tinh chế 99% kim loại đất hiếm nặng toàn cầu, với các mỏ chủ chốt gần Longnan, tỉnh Giang Tây. Khu vực này, cùng các nhà máy nam châm như JL Mag Rare-Earth ở Cám Châu, cung cấp cho các gã khổng lồ như Tesla, BYD, theo Moneycontrol. Việc khai thác và chế biến gây ô nhiễm nặng, từng bị tạm dừng nhưng dường như đã tái khởi động, theo The New York Times.
Động thái tạm dừng xuất khẩu bắt đầu từ ngày 4 tháng 4 khi Bắc Kinh yêu cầu giấy phép đặc biệt cho bảy kim loại đất hiếm nặng và nam châm, nhưng hệ thống cấp phép chưa hoàn thiện gây trì hoãn ít nhất 45 ngày, theo CEO American Elements Michael Silver. Một số cảng Trung Quốc vẫn cho xuất hàng chứa lượng đất hiếm nhỏ đi các nước ngoài Mỹ nhưng với kiểm tra nghiêm ngặt, theo Asia Financial. Điều này làm dấy lên lo ngại về thiếu hụt nguồn cung toàn cầu, đặc biệt với các nhà thầu quốc phòng Mỹ vốn phụ thuộc vào đất hiếm cho drone và robot – “tương lai của chiến tranh”, theo CEO MP Materials. Mỹ chỉ có mỏ Mountain Pass ở California, sản xuất chưa đến 5% nhu cầu nội địa và vẫn dựa vào Trung Quốc để tinh chế, theo Bloomberg.
Hệ quả địa chính trị của sự kiện này rất sâu rộng. Từ năm 2019, khi Chủ tịch Tập Cận Bình thăm JL Mag, Trung Quốc đã ngầm báo hiệu sẽ dùng đất hiếm như vũ khí thương mại, theo Time. Các mức thuế quan của Trump, khởi động từ ngày 2 tháng 4 với mức 54% và sau đó leo thang, đã kích hoạt phản ứng mạnh từ Bắc Kinh, không chỉ giới hạn đất hiếm mà còn cấm xuất khẩu công nghệ chế tạo nam châm, theo Holland & Knight. Các công ty như Lockheed Martin, Boeing lo ngại chuỗi cung ứng quốc phòng bị gián đoạn, vì kho dự trữ Mỹ không đủ dùng lâu dài, theo Newsweek. Dù Nhật Bản và Đức sản xuất một phần nam châm, họ vẫn phụ thuộc vào nguyên liệu Trung Quốc, theo Mining.com. Nếu lệnh cấm kéo dài, giá đất hiếm có thể tăng vọt, đẩy chi phí sản xuất xe điện, chip và vũ khí lên cao, theo Financial Times.
