Dùng thực phẩm chức năng cần lưu ý gì?

[ngocmai25tran]

Hiện nay thị trường thực phẩm chức năng rất phong phú và nhiều người lựa chọn sử dụng thực phẩm chức năng để hỗ trợ điều trị bệnh. Tuy nhiên, để có lựa chọn phù hợp, bạn cần lưu ý một số vấn đề khi chọn thực phẩm chức năng.

Hiểu rõ sức khỏe và nhu cầu cá nhân trước khi chọn thực phẩm chức năng​

Theo chia sẻ đến từ chuyên gia dinh dưỡng Brittany Michels: “Nhiều sản phẩm thực phẩm chức năng bổ sung calci tuyên bố rằng calci là dưỡng chất cần thiết cho sức khỏe của xương. Điều này đúng, nhưng không có nghĩa là tất cả mọi người đều cần phải bổ sung calci”. Như vậy đồng nghĩa với việc, trước khi tìm đến thực phẩm chức năng, bạn nên biết rõ vấn đề của cơ thể. Bạn nên đi khám sức khỏe và nhờ bác sĩ gợi ý những thực phẩm chức năng phù hợp.

Hiểu rõ khái niệm thực phẩm chức năng​

Thực phẩm chức năng là sản phẩm được chế biến dưới dạng viên nang, viên hoàn, viên nén, cao, cốm, bột, lỏng và các dạng chế biến khác có chứa một hoặc hỗn hợp của các chất bao gồm vitamin, khoáng chất, acid amin, chiết xuất từ thực vật và động vật, nhằm mục đích bổ sung các chất dinh dưỡng cần thiết cho cơ thể hay làm giảm nguy cơ bệnh.
Hình thức bên ngoài của thực phẩm chức năng rất giống với thuốc, nhưng bạn có thể thấy các quảng cáo thực phẩm chức năng luôn có dòng chữ “thực phẩm này không phải là thuốc và không có tác dụng thay thế thuốc chữa bệnh”. Để lưu hành trên thị trường, TPCN cần chứng minh được tác dụng hỗ trợ sức khỏe, trong khi con đường của thuốc phức tạp hơn rất nhiều với các báo cáo về hiệu quả và cả tác dụng không mong muốn trên cơ thể người. Do đó bạn cần hiểu rõ thực phẩm chức năng chịu sự quản lý về tính hiệu quả và tính an toàn như là thực phẩm, không được sử dụng cho mục đích điều trị, chẩn đoán và ngăn ngừa bệnh.
Trước khi nghĩ đến việc sử dụng thực phẩm chức năng, bạn nên lưu tâm thực hiện một chế độ ăn cân bằng, đa dạng và đầy đủ các nhóm thực phẩm tự nhiên và đó vẫn luôn là ưu tiên hàng đầu cho một cơ thể khỏe mạnh.

Cần tìm hiểu đối tượng nào cần dùng thực phẩm chức năng​

Đối với những người ăn chay trường hay bệnh nhân gặp các vấn đề về sức khỏe khiến sự hấp thu dinh dưỡng từ thức ăn không trọn vẹn hoặc khi cần tiêu thụ nhiều hơn mức dinh dưỡng thông thường, thực phẩm chức năng có thể hỗ trợ bổ sung dưỡng chất cho cơ thể. Một vài ví dụ về hiệu quả của thực phẩm chức năng như:
- Bệnh nhân loãng xương cần nhiều Calci và vitamin D hơn so với lượng cung cấp từ bữa ăn hàng ngày.
- Bệnh nhân bị hội chứng Crohn, không dung nạp gluten khiến việc hấp thụ một vài chất dinh dưỡng gặp khó khăn.
- Những người thiếu hụt vitamin B12 cần bổ sung thêm thực phẩm chức năng trong chế độ ăn hàng ngày.
- Trẻ em ở tuổi dậy thì và phát triển cần bổ sung các vitamin và khoáng chất
- Sự kết hợp giữa vitamin C, vitamin E, các carotenoids, đồng và kẽm có thể làm chậm tiến triển của bệnh thoái hóa điểm vàng ở người cao tuổi.
- Acid folic có thể giúp giảm nguy cơ dị tật bẩm sinh cho thai nhi, do đó phụ nữ mang thai cần bổ sung chất này.
- Tác dụng hỗ trợ của Omega-3 đối với một số bệnh nhân tim mạch.

Cần lưu ý các tác dụng phụ hoặc tương tác giữa các thực phẩm chức năng khác nhau​

Hiện nay các nghiên cứu khoa học về công dụng của một số thành phần trong TPCN vẫn chưa rõ ràng, đầy đủ. Ví dụ như tác dụng của Ginko biloba đối với bệnh sa sút trí tuệ, hay sự kết hợp giữa glucosamine và chrondoitine đối với bệnh viêm khớp.
Rất nhiều thực phẩm chức năng chứa các hoạt chất có hoạt tính sinh học mạnh, có thể gây nguy hiểm cho người dùng hoặc ******** trạng sức khỏe của họ xấu đi hoặc thậm chí đe dọa tính mạng, đặc biệt trong trường hợp sử dụng nhiều loại thực phẩm chức năng cùng lúc, sử dụng chung với thuốc (kê đơn hay không kê đơn), thay thế thuốc bằng thực phẩm chức năng hoặc sử dụng quá liều khuyến cáo.
Luôn tiềm ẩn những nguy cơ về tác dụng phụ của thực phẩm chức năng mà hầu hết những tác dụng này chỉ được phát hiện khi bệnh nhân đang sử dụng. Có những thực phẩm chức năng có khả năng làm tăng nguy cơ chảy máu, hoặc thay đổi sự đáp ứng của cơ thể đối với thuốc gây mê nếu sử dụng trước khi phẫu thuật.
Những người thích sử dụng thuốc bổ, thực phẩm chức năng có thể nói đến vô vàn các lợi ích của chúng mang lại, nhưng thực tế, chúng cũng là một loại thuốc. Những viên thuốc có thể gây hại cho các bộ phận trong cơ thể của bạn như gan, thận … ví dụ như bạn có thể bị quá liều vitamin D. Thực tế đã chỉ ra, nếu quá liều seleium (200mcg mỗi ngày) có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh tiểu đường loại 2, ung thư tuyến tiền liệt, tái phát ung thư da, và không có lợi cho sức khỏe tim mạch. Selen là một chất dinh dưỡng tuyệt vời và có thể ngăn ngừa bệnh tật, tuy nhiên, quá ít hoặc quá nhiều có thể gây hại.

Không sử dụng nhiều loại thực phẩm chức năng cùng một lúc​

Việc sử dụng kết hợp nhiều thực phẩm cùng một lúc sẽ khiến bạn không xác định được thực phẩm nào thực sự có hiệu quả, hoặc đôi khi gây nên những tác dụng không mong muốn. Để tìm đúng loại thực phẩm phù hợp, bạn nên xác định cụ thể những sản phẩm mà bạn đang cần và lựa chọn ra 3 sản phẩm phù hợp nhất để sử dụng khi mới bắt đầu. Thông thường, sau 1 tháng bạn có thể cảm nhận được sản phẩm nào phù hợp với tình trạng cơ thể. Hơn nữa, bạn cũng cần lưu ý nếu sử dụng quá nhiều thực phẩm chức năng cùng một lúc thì cơ thể của bạn có thể sẽ bị lạm dụng thuốc, từ đó dẫn đến tình trạng bị nhờn thuốc.

Không dùng liều cao hơn so với khuyến cáo​

Nhiều người cho rằng, dùng liều cao hơn sẽ giúp cơ thể mau khỏe mạnh. Tuy nhiên, dưới góc nhìn của các chuyên gia dinh dưỡng, trường hợp này không phải lúc nào cũng đúng. Việc sử dụng liều cao hơn sẽ gây hại cho sức khỏe. Do đó, trước khi sử dụng, bạn nên lưu ý lựa chọn những sản phẩm uy tín với cách dùng, liều lượng dùng đã được các nghiên cứu chứng minh có hiệu quả cho cơ thể người sử dụng.

Nên lưu ý đến quy cách đóng gói​

Khi quan tâm thực phẩm chức năng, bạn không nên bỏ qua quy cách đóng gói. Vì đây cũng là cách giúp bạn tìm được sản phẩm phù hợp với nhu cầu của mình.
Với thực phẩm dạng lỏng và dạng bột: ưu thế của thực phẩm dạng này là dễ hấp thụ, có thể cho vào nước uống, sinh tố,... Khi sử dụng thực phẩm chức năng bổ sung protein và collagen, thay vì phải uống rất nhiều viên nang thì bạn cũng có thể sử dụng dưới dạng bột (đây là dạng thường có của thực phẩm chức năng có chứa protein và collagen) để thuận tiện đáp ứng được yêu cầu khuyến nghị.
Dạng viên nhai, viên nang mềm và viên nhộng: với khả năng dễ dàng phá vỡ acid dạ dày, các dạng này giúp cơ thể dễ dàng hấp thụ. Không chỉ vậy, còn giúp bảo vệ thành phần khỏi độ ẩm, giúp giấu đi mùi vị của các thành phần này.
Viên nén: với đặc tính khó phá vỡ, cơ thể sẽ mất nhiều thời gian để hấp thụ dạng này và điều đó cũng có nghĩa dưỡng chất trong sản phẩm sẽ được giải phóng từ từ trong một khoảng thời gian dài.

Một số tương tác hay gặp giữa thực phẩm chức năng và thuốc, tác hại của dùng quá liều​

- Vitamin K có thể làm giảm tác dụng của thuốc chống đông máu warfarin (Coumadin).
- Các chất chống oxy hóa như vitamin C, vitamin E có thể làm giảm tác dụng của liệu pháp hóa trị ở một số bệnh nhân ung thư.
- Quá liều vitamin A có thể dẫn đến đau đầu, tổn thương gan hay các dị tật bẩm sinh ở phụ nữ mang thai.
- Sử dụng beta carotene liều cao có liên quan đến tăng khả năng ung thư phổi ở người hút thuốc.
- Dư sắt có thể gây buồn nôn, ói mửa, thậm chí tổn thương gan và các cơ quan khác của cơ thể.
- Dư calci và vitamin D có thể gây sỏi thận.
- Liều cao vitamin E có thể dẫn đến đột quỵ do xuất huyết não.
- Vitamin A (retinol, retinal, retinoic acid) có thể gây buồn nôn, ói mửa, đau đầu, chóng mặt, hoa mắt, dị tật bẩm sinh, vấn đề về gan, có thể gây loãng xương. Các tác dụng này có thể trầm trọng hơn ở những bệnh nhân có bệnh gan, cholesterol máu cao hoặc thiếu protein.
- Vitamin D (calciferol): buồn nôn, ói mửa, chán ăn, sụt cân, hoang mang, táo bón, vấn đề về nhịp tim, lắng đọng calci và phosphate tại mô mềm.
- Vitamin E và K: tương tác với thuốc chống kết tập tiểu cầu.
- Vitamin B3 (niacin): đỏ mặt, kích ứng dạ dày.
- Vitamin B6 (pyridoxine, pyridoxal, pyridoxamine): tổn thương thần kinh chi, gây tê, run rẩy và đau.
- Vitamin C (ascorbic acid): kích ứng dạ dày, sỏi thận, tăng hấp thu sắt có thể dẫn đến quá liều sắt.
- Folic acid (folate): liều cao, nhất là ở người già, có thể che dấu dấu hiệu thiếu hụt vitamin B12 gây tổn thương thần kinh.
- Dùng vitamin B6 liều cao trong thời gian một năm trở lên có ảnh hưởng đến hệ thần kinh, biểu hiện là không thể điều khiển cử động của cơ thể, các triệu chứng thông thường sẽ biến mất khi ngưng sử dụng.
Các đối tượng đặc biệt như phụ nữ có thai, cho con bú, trẻ em, người mắc nhiều bệnh nền, bệnh mãn tính đang điều trị với nhiều thuốc cùng lúc cần cực kỳ cẩn trọng, không nên sử dụng thực phẩm chức năng tùy ý hay theo kinh nghiệm truyền tai vì rất nhiều thực phẩm chức năng hiện nay vẫn chưa được chứng minh về tính an toàn cho các đối tượng trên. Nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng.

Không cần dùng thực phẩm chức năng nếu bạn hoàn toàn khỏe mạnh​

Theo các chuyên gia y tế, nếu bạn hoàn toàn khỏe mạnh không cần phải uống bất cứ một loại thuốc nào. Bởi thực phẩm chức năng vẫn là một loại thuốc, nó sẽ ít nhiều tác động đến cơ thể của bạn. Đối với những người có nguy cơ bị bệnh tim, tiểu đường do lối sống ít vận động, béo phì hay tiền sử gia đình có người mắc bệnh, bạn cần cân nhắc đến việc uống thuốc bổ sung bởi nó sẽ tác động tới tình trạng bệnh của bạn.
Khi muốn uống bất kỳ loại thuốc hay thực phẩm chức năng nào, bạn cần cân nhắc kỹ càng, giữa lợi ích và nguy cơ có thể mang đến cho cơ thể. Hãy nhớ rằng nhiều thuốc bổ sung có hoạt chất không khác gì việc bạn bổ sung nó qua thực phẩm với chế độ ăn uống hợp lý, khoa học.
Không uống thuốc bổ vô thời hạn
Không có một loại thuốc bổ hay thực phẩm chức năng nào dùng mãi mãi, từ ngày này sang tháng khác. Theo các nghiên cứu hiện đại, các loại thuốc bổ nên được dùng với liều thấp nhất, với mức giá thấp nhất và có thời gian ngắn nhất. Với quy tắc này, người dùng thuốc sẽ không bị phụ thuộc quá nhiều vào thuốc hoặc trở nên nghiện các loại thuốc bổ, thay vào đó họ có thể tập trung vào việc thay đổi lối sống, trong đó bao gồm cả chế độ ăn uống lành mạnh giúp bổ sung những dưỡng chất còn thiếu cho cơ thể.
Tuy nhiên có những loại thuốc có thể giúp ngăn ngừa tái phát ung thư hoặc ngăn ngừa bệnh tật được bác sĩ kê đơn, người bệnh cần tuân thủ liệu trình điều trị.

Không phải cứ thuốc đắt mới tốt​

Hầu hết các loại thuốc bổ, thực phẩm chức năng đều được bán ra với giá thành khá cao, trong đó phần nhiều là được cấp bằng sáng chế. Nói cách khác, nếu bạn đang trả rất nhiều tiền cho một loại thực phẩm chức năng đắt đỏ, chưa chắc nó đã tốt hơn những loại thuốc bổ sung có hoạt chất tương tự nhưng rẻ tiền.

Xem xét nhãn thuốc trước khi mua​

Khi mua bất kỳ loại thuốc hay thực phẩm nào, cần nhớ xem xét kỹ nhãn bao bì và hướng dẫn sử dụng của thuốc. Bởi trong hướng dẫn sử dụng bao giờ cũng có những khuyến cáo với người dùng, như thuốc có dùng cho người bệnh tim, người đang mang thai, trẻ em hay ảnh hưởng tới sức khỏe tâm thần hay không. Bên cạnh đó, những loại thực phẩm chức năng phải đảm bảo không có phthalate, màu nhân tạo, hương liệu nhân tạo, đường hay chất làm ngọt nhân tạo, không có gluten, không sử dụng hormon, lactose, sử dụng thuốc trừ sâu hay thuốc diệt cỏ, không có chất bảo quản, không có men, các thành phần gây dị ứng (như đậu nành, đậu phộng, hạt cây…), thuốc không có các kim loại nặng như arsenic, cadmium, chì, thủy ngân, thuốc cũng được thử nghiệm đạt các tiêu chuẩn về an toàn.