Hoàng Nam
Writer
Một góc nhìn cận cảnh về trung tâm của thiên hà NGC 6505, với vành đai Einstein sáng xung quanh nhân của nó, được chụp bởi kính viễn vọng không gian Euclid của ESA. Vành đai Einstein được hình thành bởi thấu kính hấp dẫn, với khối lượng của thiên hà NGC 6505 bẻ cong và phóng đại ánh sáng từ một thiên hà xa hơn thành một vành đai. NGC 6505 là một thiên hà nổi tiếng chỉ cách Trái đất khoảng 590 triệu năm ánh sáng, và việc Euclid phát hiện ra vành đai Einstein ngoạn mục ở đây là điều bất ngờ.
Euclid là một kính viễn vọng không gian có nhiệm vụ nghiên cứu những bí ẩn của vũ trụ, đặc biệt là vật chất tối và năng lượng tối. Mới đây, nó đã phát hiện một hiện tượng cực kỳ hiếm gặp: một "vòng tròn Einstein" hoàn hảo ẩn trong một thiên hà gần Trái Đất.
Vòng tròn Einstein là gì?
Vòng tròn Einstein là một hiệu ứng kỳ lạ của thấu kính hấp dẫn, được dự đoán bởi nhà khoa học thiên tài Albert Einstein. Khi ánh sáng từ một thiên hà rất xa truyền qua một thiên hà khác gần hơn trên đường đến Trái Đất, lực hấp dẫn của thiên hà gần có thể bẻ cong ánh sáng, tạo ra một vòng tròn gần như hoàn hảo quanh nó. Điều này giúp các nhà khoa học có thể quan sát những thiên hà xa xôi mà bình thường không thể thấy được.
Hành trình của Euclid
Euclid được phóng lên vũ trụ vào ngày 1 tháng 7 năm 2023, với nhiệm vụ kéo dài sáu năm nhằm nghiên cứu vũ trụ tối. Trước khi bắt đầu nhiệm vụ chính thức, các nhà khoa học phải kiểm tra xem mọi hệ thống trên tàu có hoạt động tốt không. Trong giai đoạn thử nghiệm này, vào tháng 9 năm 2023, Euclid gửi về Trái Đất những hình ảnh đầu tiên. Một trong số đó, dù bị làm mờ để hiệu chỉnh, vẫn khiến nhà khoa học Bruno Altieri chú ý đến điều bất thường. Khi phân tích kỹ hơn, họ phát hiện ra một vòng tròn Einstein hoàn hảo.Vòng tròn Einstein này được tìm thấy trong một thiên hà có tên NGC 6505, cách Trái Đất khoảng 590 triệu năm ánh sáng. Nhờ vào thiết bị tiên tiến của Euclid, các nhà khoa học có thể lần đầu tiên nhìn thấy rõ ràng vòng sáng bao quanh thiên hà này. Ánh sáng tạo nên vòng tròn thực chất đến từ một thiên hà xa hơn, cách chúng ta đến 4,42 tỷ năm ánh sáng, và chưa từng được phát hiện trước đây.
Dự đoán của Einstein đã trở thành hiện thực
Thuyết tương đối rộng của Einstein đã tiên đoán rằng lực hấp dẫn có thể bẻ cong ánh sáng giống như một thấu kính khổng lồ. Những vòng tròn Einstein như thế này giúp các nhà khoa học tìm hiểu nhiều điều về vũ trụ, như cách vũ trụ mở rộng, tác động của vật chất tối và năng lượng tối, cũng như khám phá những thiên hà ẩn giấu.Ý nghĩa của khám phá này
Điều thú vị là thiên hà chứa vòng tròn Einstein đã được biết đến từ năm 1884, nhưng trước đây chưa ai nhận ra vòng sáng này. Điều này chứng tỏ kính viễn vọng Euclid có khả năng quan sát cực kỳ mạnh mẽ, có thể tìm ra những điều mới ngay cả ở những nơi tưởng chừng đã được nghiên cứu kỹ.Trong suốt nhiệm vụ của mình, Euclid sẽ lập bản đồ hơn một phần ba bầu trời, quan sát hàng tỷ thiên hà và có thể phát hiện khoảng 100.000 hiện tượng thấu kính hấp dẫn mạnh như vậy. Đến nay, chúng ta mới chỉ biết đến khoảng 1.000 thấu kính mạnh, và rất ít trong số đó được chụp với độ phân giải cao.
Bước khởi đầu đầy hứa hẹn
Dù vòng tròn Einstein này là một khám phá ấn tượng, nhiệm vụ chính của Euclid còn lớn hơn thế nhiều. Nó sẽ tìm kiếm những dấu hiệu tinh tế hơn của thấu kính hấp dẫn yếu, nơi các thiên hà ở xa chỉ bị kéo dài hoặc dịch nhẹ. Để làm điều này, các nhà khoa học sẽ phải phân tích hàng tỷ thiên hà trong dữ liệu mà Euclid thu thập.Vào ngày 14 tháng 2 năm 2024, Euclid đã bắt đầu quá trình lập bản đồ 3D lớn nhất từ trước đến nay về vũ trụ. Với một phát hiện ấn tượng như vậy ngay từ đầu, Euclid hứa hẹn sẽ tiếp tục mang đến nhiều khám phá bất ngờ hơn nữa về vũ trụ mà chúng ta đang sống.
Nguồn: Science Daily
