Phương Huyền
Writer
Hòa Thân, một trong những đại thần nổi tiếng nhất thời nhà Thanh, không chỉ được biết đến với sự tham lam vô độ mà còn bởi lối sống xa hoa và những sở thích kỳ lạ, vượt xa cả hoàng đế Càn Long. Với câu nói của người xưa “tiền bạc chỉ thuộc về người biết hưởng thụ”, Hòa Thân đã dành cả cuộc đời để theo đuổi tiền tài và tận hưởng chúng theo cách mà hiếm ai sánh bằng. Từ việc ăn uống, trang phục đến xây dựng phủ đệ và lăng mộ, mọi khía cạnh trong cuộc sống của ông đều toát lên sự xa xỉ và độc đáo.
Hòa Thân nổi tiếng với sở thích ăn ngọc trai, một món ăn không chỉ đắt đỏ mà còn được xem là kỳ lạ vào thời bấy giờ. Theo tác phẩm Hòa Thân đại thần tham nhũng, ông tin rằng ngọc trai có thể tăng cường trí nhớ, bồi bổ thần kinh, kéo dài sinh lực và tuổi thọ. Vì vậy, cả gia đình Hòa Thân thường nghiền ngọc trai thành bột để chế biến món ăn. Các quan lại, biết được sở thích này, đua nhau dâng tặng ngọc trai để lấy lòng ông. Một tay buôn ngọc trai nổi tiếng ở huyện Ngô, Giang Nam, tên Thạch Viễn Mai, mỗi khi đến Dương Châu đều được các quan lại và hào phú đón tiếp nồng hậu, chỉ để mua được những viên ngọc trai quý giá. Tuy nhiên, đến năm thứ tư thời Gia Khánh, khi Hòa Thân thất thế, những viên ngọc trai dù to lớn như trái bầu cũng không còn được ai đoái hoài.
Tác phẩm Ký thư nhà Thanh ghi lại rằng mỗi sáng, Hòa Thân dùng ngọc trai làm thức ăn để giữ tâm trí minh mẫn, giúp ông xử lý công việc mà không hề sai sót, dù phải quản lý hàng trăm quyền sổ sách. Ông chỉ sử dụng những viên ngọc mới, chưa từng bị xuyên lỗ, khiến giá ngọc trai thời bấy giờ tăng vọt. Những người mò ngọc thậm chí bất chấp nguy hiểm tính mạng để đáp ứng nhu cầu này. Khi khám xét nhà Hòa Thân, triều đình thu được 220 chuỗi ngọc trai, mỗi viên to cỡ quả anh đào, trong đó có 10 viên ngọc trai cực phẩm lớn như trứng chim. Nhiều người cho rằng tên chữ “Trí Trai” của Hòa Thân cũng xuất phát từ sở thích độc đáo này.
Không chỉ trong ẩm thực, Hòa Thân còn thể hiện sự xa hoa qua trang phục. Tương truyền, ông từng sở hữu một chiếc áo với toàn bộ khuy được làm từ đồng hồ phương Tây, mỗi chiếc có giá lên đến vài ngàn lượng bạc một con số khổng lồ vào thời đó. Sự phô trương này khiến ông từng bị Lưu Dung, một quan đại thần khác, bày kế trêu chọc, làm hỏng bộ đồ mới mà Hòa Thân rất tâm đắc.
Hòa Thân không tiếc tiền bạc để xây dựng những công trình xa xỉ. Phủ đệ đầu tiên của ông, được xây dựng vào năm 1776, là một minh chứng cho sự xa hoa này. Ông hối lộ thái giám trong cung để lấy bản thiết kế cung Ninh Thọ của Càn Long, sau đó xây dựng phủ đệ của mình theo mô hình này. Theo Thâm cung ký lược, phủ của Hòa Thân trải dài từ phía tây đến phía bắc kinh thành, gồm ba khu tả, trung, hữu với hàng loạt tòa nhà. Nổi bật nhất là Thọ Xuân lầu với hơn 40 gian phòng, cùng hậu hoa viên kết hợp kiến trúc Đông-Tây, có cầu nhỏ, thủy tạ và sân khấu kịch. Phủ này, nay là Cung Vương phủ, có tổng diện tích 60.000 m², trong đó phủ đệ chiếm 32.000 m² và hoa viên 28.000 m². Với giá trị lịch sử to lớn, nơi đây được liệt vào danh sách bảo hộ trọng điểm của Trung Quốc năm 1982, được ví như “một tòa Cung Vương phủ, nửa bộ sử Thanh triều”.
Ngoài phủ đệ, Hòa Thân còn xây dựng lăng mộ tại Kế Châu (nay là Thiên Tân), được gọi là Hòa lăng. Theo Thanh sử, lăng mộ này có tường bao ngoài dài 200 trượng, tường trong 130 trượng, với một tòa lầu và hai tháp đá. Nhà chính gồm 5 gian lớn, hai bên đông-tây có 5 gian phụ, tất cả đều được son thiếp vàng, đinh cửa bọc vàng chạm trổ hình rồng. Quy mô lăng mộ vượt cả lăng của hoàng đế khiến vua Gia Khánh nổi giận, ra lệnh phá bỏ.
Theo ghi chép của một sứ giả Triều Tiên trong Hòa Thân đại thần tham nhũng, phủ đệ của Hòa Thân được ví như hoàng cung, giàu có và tráng lệ đến mức ai cũng ca ngợi. Tuy nhiên, sự xa hoa và tham lam vô độ đã đẩy Hòa Thân vào con đường diệt vong. Khi vua Gia Khánh trị tội ông, những tội danh như bắt chước kiến trúc cung Ninh Thọ hay xây lăng mộ quá quy mô đã trở thành bằng chứng cho sự ngạo mạn của ông. Dù sở hữu khối tài sản khổng lồ, Hòa Thân cuối cùng không thể mang theo bất kỳ thứ gì khi qua đời.
Cuộc đời Hòa Thân là một minh chứng cho sự xa hoa tột bậc, nhưng cũng là bài học về cái giá của lòng tham. Từ những viên ngọc trai đắt đỏ đến phủ đệ lộng lẫy, ông đã để lại dấu ấn không thể phai mờ trong lịch sử nhà Thanh, nhưng cũng là một lời cảnh tỉnh về sự phù du của vinh hoa phú quý.
Hòa Thân nổi tiếng với sở thích ăn ngọc trai, một món ăn không chỉ đắt đỏ mà còn được xem là kỳ lạ vào thời bấy giờ. Theo tác phẩm Hòa Thân đại thần tham nhũng, ông tin rằng ngọc trai có thể tăng cường trí nhớ, bồi bổ thần kinh, kéo dài sinh lực và tuổi thọ. Vì vậy, cả gia đình Hòa Thân thường nghiền ngọc trai thành bột để chế biến món ăn. Các quan lại, biết được sở thích này, đua nhau dâng tặng ngọc trai để lấy lòng ông. Một tay buôn ngọc trai nổi tiếng ở huyện Ngô, Giang Nam, tên Thạch Viễn Mai, mỗi khi đến Dương Châu đều được các quan lại và hào phú đón tiếp nồng hậu, chỉ để mua được những viên ngọc trai quý giá. Tuy nhiên, đến năm thứ tư thời Gia Khánh, khi Hòa Thân thất thế, những viên ngọc trai dù to lớn như trái bầu cũng không còn được ai đoái hoài.
Tác phẩm Ký thư nhà Thanh ghi lại rằng mỗi sáng, Hòa Thân dùng ngọc trai làm thức ăn để giữ tâm trí minh mẫn, giúp ông xử lý công việc mà không hề sai sót, dù phải quản lý hàng trăm quyền sổ sách. Ông chỉ sử dụng những viên ngọc mới, chưa từng bị xuyên lỗ, khiến giá ngọc trai thời bấy giờ tăng vọt. Những người mò ngọc thậm chí bất chấp nguy hiểm tính mạng để đáp ứng nhu cầu này. Khi khám xét nhà Hòa Thân, triều đình thu được 220 chuỗi ngọc trai, mỗi viên to cỡ quả anh đào, trong đó có 10 viên ngọc trai cực phẩm lớn như trứng chim. Nhiều người cho rằng tên chữ “Trí Trai” của Hòa Thân cũng xuất phát từ sở thích độc đáo này.
Không chỉ trong ẩm thực, Hòa Thân còn thể hiện sự xa hoa qua trang phục. Tương truyền, ông từng sở hữu một chiếc áo với toàn bộ khuy được làm từ đồng hồ phương Tây, mỗi chiếc có giá lên đến vài ngàn lượng bạc một con số khổng lồ vào thời đó. Sự phô trương này khiến ông từng bị Lưu Dung, một quan đại thần khác, bày kế trêu chọc, làm hỏng bộ đồ mới mà Hòa Thân rất tâm đắc.
Hòa Thân không tiếc tiền bạc để xây dựng những công trình xa xỉ. Phủ đệ đầu tiên của ông, được xây dựng vào năm 1776, là một minh chứng cho sự xa hoa này. Ông hối lộ thái giám trong cung để lấy bản thiết kế cung Ninh Thọ của Càn Long, sau đó xây dựng phủ đệ của mình theo mô hình này. Theo Thâm cung ký lược, phủ của Hòa Thân trải dài từ phía tây đến phía bắc kinh thành, gồm ba khu tả, trung, hữu với hàng loạt tòa nhà. Nổi bật nhất là Thọ Xuân lầu với hơn 40 gian phòng, cùng hậu hoa viên kết hợp kiến trúc Đông-Tây, có cầu nhỏ, thủy tạ và sân khấu kịch. Phủ này, nay là Cung Vương phủ, có tổng diện tích 60.000 m², trong đó phủ đệ chiếm 32.000 m² và hoa viên 28.000 m². Với giá trị lịch sử to lớn, nơi đây được liệt vào danh sách bảo hộ trọng điểm của Trung Quốc năm 1982, được ví như “một tòa Cung Vương phủ, nửa bộ sử Thanh triều”.
Ngoài phủ đệ, Hòa Thân còn xây dựng lăng mộ tại Kế Châu (nay là Thiên Tân), được gọi là Hòa lăng. Theo Thanh sử, lăng mộ này có tường bao ngoài dài 200 trượng, tường trong 130 trượng, với một tòa lầu và hai tháp đá. Nhà chính gồm 5 gian lớn, hai bên đông-tây có 5 gian phụ, tất cả đều được son thiếp vàng, đinh cửa bọc vàng chạm trổ hình rồng. Quy mô lăng mộ vượt cả lăng của hoàng đế khiến vua Gia Khánh nổi giận, ra lệnh phá bỏ.
Theo ghi chép của một sứ giả Triều Tiên trong Hòa Thân đại thần tham nhũng, phủ đệ của Hòa Thân được ví như hoàng cung, giàu có và tráng lệ đến mức ai cũng ca ngợi. Tuy nhiên, sự xa hoa và tham lam vô độ đã đẩy Hòa Thân vào con đường diệt vong. Khi vua Gia Khánh trị tội ông, những tội danh như bắt chước kiến trúc cung Ninh Thọ hay xây lăng mộ quá quy mô đã trở thành bằng chứng cho sự ngạo mạn của ông. Dù sở hữu khối tài sản khổng lồ, Hòa Thân cuối cùng không thể mang theo bất kỳ thứ gì khi qua đời.
Cuộc đời Hòa Thân là một minh chứng cho sự xa hoa tột bậc, nhưng cũng là bài học về cái giá của lòng tham. Từ những viên ngọc trai đắt đỏ đến phủ đệ lộng lẫy, ông đã để lại dấu ấn không thể phai mờ trong lịch sử nhà Thanh, nhưng cũng là một lời cảnh tỉnh về sự phù du của vinh hoa phú quý.
