Thảo Nông
Writer
Indonesia là một thị trường nhỏ đối với Apple, với số lượng người tiêu dùng đủ khả năng mua iPhone không lớn. Trong khi đó, vốn hóa thị trường của Apple thậm chí còn vượt xa GDP của Indonesia. Vậy câu hỏi đặt ra là: Ai cần ai hơn trong mối quan hệ này?
CEO Tim Cook của Apple trong chuyến thăm Indonesia tháng 4/2024
Theo CNBC, nhiều nhà kinh tế lo ngại rằng chiến thuật “hù dọa” của Indonesia nhằm thu hút đầu tư từ Apple và các tập đoàn công nghệ lớn không chỉ kém hiệu quả mà còn có thể phản tác dụng. Yêu cầu nâng tỷ lệ nội địa hóa sản xuất là hợp lý, nhưng nếu thiếu sự cải thiện cơ sở hạ tầng, nâng cao chất lượng nhân lực và các yếu tố hỗ trợ khác, mục tiêu này khó có thể đạt được.
Giám đốc Bhima Yudhistira Adhinegara từ Trung tâm Nghiên cứu Kinh tế và Luật (CELIOS) nhận định: “Đây là chủ nghĩa bảo hộ giả tạo, không hẳn để bảo vệ thị trường trong nước mà là cố gắng đe dọa các tập đoàn quốc tế đầu tư nhiều hơn vào Indonesia.”
Đồng quan điểm, nhà kinh tế học Krisna Gupta cho rằng các công ty công nghệ toàn cầu thường cân nhắc nhiều yếu tố như chính sách thương mại, sự ổn định pháp luật, hay chất lượng thị trường lao động trước khi quyết định đầu tư. “Indonesia không thể chỉ dựa vào dân số lớn để yêu cầu các tập đoàn đầu tư nhiều hơn. Họ cần cải thiện mọi mặt để thực sự cạnh tranh,” ông Gupta nhấn mạnh.
Thực tế, các quốc gia láng giềng với dân số ít hơn lại có cách tiếp cận khôn ngoan hơn, nhờ các chính sách nhất quán và cơ sở hạ tầng vững mạnh. Trong khi đó, Indonesia từng phải nhận bài học khi Elon Musk từ chối mở nhà máy Tesla tại đây vì cho rằng chính sách quá phức tạp.
Dù là quốc gia đông dân thứ tư thế giới và thị trường lớn nhất Đông Nam Á, Indonesia chỉ là một phần nhỏ trong chiến lược toàn cầu của Apple. Nhiều chuyên gia nhận định Apple quan tâm Indonesia chủ yếu vì vị trí chiến lược để tiếp cận Đông Nam Á, chứ không phải vì tiềm năng tiêu thụ nội địa.
Theo ông Arianto Patunru từ Trung tâm Nghiên cứu Chính sách Indonesia (CICS), Apple khó lòng đáp ứng yêu cầu nội địa hóa 40% linh kiện sản xuất của Indonesia, bởi điều này đòi hỏi sự đầu tư cơ sở hạ tầng và chuỗi cung ứng phức tạp mà hiện nay quốc gia này chưa sẵn sàng cung cấp.
Thậm chí, những yêu cầu nội địa hóa này từng khiến các công ty như Foxconn và Tesla từ bỏ kế hoạch đầu tư. Dữ liệu từ Ngân hàng Thế giới (World Bank) cũng cho thấy, tỷ trọng đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) trong GDP của Indonesia đã giảm trong hai thập kỷ qua, mặc dù giá trị tuyệt đối có tăng.
Những quốc gia Đông Nam Á khác đã thành công hơn trong việc thu hút đầu tư công nghệ bằng các chính sách linh hoạt, ưu đãi đầu tư hợp lý và cơ sở hạ tầng hiện đại. Ngược lại, chính sách bảo hộ và yêu cầu nghiêm ngặt của Indonesia lại gây ấn tượng xấu với nhà đầu tư quốc tế.
Ông Bhima Yudhistira cho rằng Indonesia cần ưu tiên xây dựng một môi trường đầu tư cạnh tranh hơn, thay vì áp dụng các chính sách mang tính ép buộc. “Indonesia cần học hỏi cách các nước láng giềng thu hút tập đoàn công nghệ, nếu không, họ sẽ tiếp tục bỏ lỡ cơ hội,” ông nhận định.
Indonesia đã yêu cầu Apple đầu tư thêm 1 tỷ USD để xây dựng cơ sở sản xuất tại đây, thay vì chỉ tập trung vào các trung tâm đào tạo. Chính phủ nước này lập luận rằng các đối thủ như Xiaomi và Samsung đã đầu tư nhiều hơn vào Indonesia.
Dù vậy, nhiều nhà kinh tế cho rằng, những yêu cầu nội địa hóa không phù hợp với lợi ích doanh nghiệp. Chuyên gia Yessi Vadila từ Viện Nghiên cứu Kinh tế ASEAN và Đông Á (ERI) nhận xét: “Chính sách này làm tăng chi phí, giảm năng lực cạnh tranh xuất khẩu và hạn chế tăng trưởng lợi nhuận.”
Trong thời gian qua, Apple đã nỗ lực xây dựng hình ảnh tại Indonesia, bao gồm việc mở các học viện đào tạo tại đây. Tuy nhiên, chính phủ Indonesia vẫn kỳ vọng nhiều hơn, muốn Apple tham gia vào sản xuất thực tế thay vì chỉ tập trung vào giáo dục. Theo Bloomberg, Indonesia sẽ bỏ lệnh cấm kinh doanh iPhone 16 sau khi Tổng thống Prabowo Subianto chấp thuận khoản đầu tư 1 tỷ USD từ Apple. Nguồn tin nhấn mạnh ông Subianto đã "nồng nhiệt" với đề xuất của công ty Mỹ trong cuộc họp diễn ra cuối tuần trước, dù giữa cả hai bên đã "có sự giằng co".
Bài học từ Tesla và các tập đoàn lớn cho thấy, chiến lược “hù dọa” không phải cách tiếp cận dài hạn để thu hút đầu tư. Nếu không thay đổi, Indonesia có nguy cơ tiếp tục đứng ngoài cuộc chơi dịch chuyển chuỗi cung ứng công nghệ toàn cầu.
CEO Tim Cook của Apple trong chuyến thăm Indonesia tháng 4/2024
Chiến lược không bền vững?
Theo CNBC, nhiều nhà kinh tế lo ngại rằng chiến thuật “hù dọa” của Indonesia nhằm thu hút đầu tư từ Apple và các tập đoàn công nghệ lớn không chỉ kém hiệu quả mà còn có thể phản tác dụng. Yêu cầu nâng tỷ lệ nội địa hóa sản xuất là hợp lý, nhưng nếu thiếu sự cải thiện cơ sở hạ tầng, nâng cao chất lượng nhân lực và các yếu tố hỗ trợ khác, mục tiêu này khó có thể đạt được.
Giám đốc Bhima Yudhistira Adhinegara từ Trung tâm Nghiên cứu Kinh tế và Luật (CELIOS) nhận định: “Đây là chủ nghĩa bảo hộ giả tạo, không hẳn để bảo vệ thị trường trong nước mà là cố gắng đe dọa các tập đoàn quốc tế đầu tư nhiều hơn vào Indonesia.”
Đồng quan điểm, nhà kinh tế học Krisna Gupta cho rằng các công ty công nghệ toàn cầu thường cân nhắc nhiều yếu tố như chính sách thương mại, sự ổn định pháp luật, hay chất lượng thị trường lao động trước khi quyết định đầu tư. “Indonesia không thể chỉ dựa vào dân số lớn để yêu cầu các tập đoàn đầu tư nhiều hơn. Họ cần cải thiện mọi mặt để thực sự cạnh tranh,” ông Gupta nhấn mạnh.
Thực tế, các quốc gia láng giềng với dân số ít hơn lại có cách tiếp cận khôn ngoan hơn, nhờ các chính sách nhất quán và cơ sở hạ tầng vững mạnh. Trong khi đó, Indonesia từng phải nhận bài học khi Elon Musk từ chối mở nhà máy Tesla tại đây vì cho rằng chính sách quá phức tạp.
Vị thế của Indonesia với Apple
Dù là quốc gia đông dân thứ tư thế giới và thị trường lớn nhất Đông Nam Á, Indonesia chỉ là một phần nhỏ trong chiến lược toàn cầu của Apple. Nhiều chuyên gia nhận định Apple quan tâm Indonesia chủ yếu vì vị trí chiến lược để tiếp cận Đông Nam Á, chứ không phải vì tiềm năng tiêu thụ nội địa.
Theo ông Arianto Patunru từ Trung tâm Nghiên cứu Chính sách Indonesia (CICS), Apple khó lòng đáp ứng yêu cầu nội địa hóa 40% linh kiện sản xuất của Indonesia, bởi điều này đòi hỏi sự đầu tư cơ sở hạ tầng và chuỗi cung ứng phức tạp mà hiện nay quốc gia này chưa sẵn sàng cung cấp.
Thậm chí, những yêu cầu nội địa hóa này từng khiến các công ty như Foxconn và Tesla từ bỏ kế hoạch đầu tư. Dữ liệu từ Ngân hàng Thế giới (World Bank) cũng cho thấy, tỷ trọng đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) trong GDP của Indonesia đã giảm trong hai thập kỷ qua, mặc dù giá trị tuyệt đối có tăng.
Bài học từ láng giềng
Những quốc gia Đông Nam Á khác đã thành công hơn trong việc thu hút đầu tư công nghệ bằng các chính sách linh hoạt, ưu đãi đầu tư hợp lý và cơ sở hạ tầng hiện đại. Ngược lại, chính sách bảo hộ và yêu cầu nghiêm ngặt của Indonesia lại gây ấn tượng xấu với nhà đầu tư quốc tế.
Ông Bhima Yudhistira cho rằng Indonesia cần ưu tiên xây dựng một môi trường đầu tư cạnh tranh hơn, thay vì áp dụng các chính sách mang tính ép buộc. “Indonesia cần học hỏi cách các nước láng giềng thu hút tập đoàn công nghệ, nếu không, họ sẽ tiếp tục bỏ lỡ cơ hội,” ông nhận định.
Tranh cãi về chính sách
Indonesia đã yêu cầu Apple đầu tư thêm 1 tỷ USD để xây dựng cơ sở sản xuất tại đây, thay vì chỉ tập trung vào các trung tâm đào tạo. Chính phủ nước này lập luận rằng các đối thủ như Xiaomi và Samsung đã đầu tư nhiều hơn vào Indonesia.
Dù vậy, nhiều nhà kinh tế cho rằng, những yêu cầu nội địa hóa không phù hợp với lợi ích doanh nghiệp. Chuyên gia Yessi Vadila từ Viện Nghiên cứu Kinh tế ASEAN và Đông Á (ERI) nhận xét: “Chính sách này làm tăng chi phí, giảm năng lực cạnh tranh xuất khẩu và hạn chế tăng trưởng lợi nhuận.”
Thiện chí từ Apple
Trong thời gian qua, Apple đã nỗ lực xây dựng hình ảnh tại Indonesia, bao gồm việc mở các học viện đào tạo tại đây. Tuy nhiên, chính phủ Indonesia vẫn kỳ vọng nhiều hơn, muốn Apple tham gia vào sản xuất thực tế thay vì chỉ tập trung vào giáo dục. Theo Bloomberg, Indonesia sẽ bỏ lệnh cấm kinh doanh iPhone 16 sau khi Tổng thống Prabowo Subianto chấp thuận khoản đầu tư 1 tỷ USD từ Apple. Nguồn tin nhấn mạnh ông Subianto đã "nồng nhiệt" với đề xuất của công ty Mỹ trong cuộc họp diễn ra cuối tuần trước, dù giữa cả hai bên đã "có sự giằng co".
Lời kết
Bài học từ Tesla và các tập đoàn lớn cho thấy, chiến lược “hù dọa” không phải cách tiếp cận dài hạn để thu hút đầu tư. Nếu không thay đổi, Indonesia có nguy cơ tiếp tục đứng ngoài cuộc chơi dịch chuyển chuỗi cung ứng công nghệ toàn cầu.
