Khi “trái tim của Trái Đất” ngừng đập, chúng ta có thể kịp phản ứng không?

[Nguyễn Hoàng]

Nếu Trái Đất có một trái tim, thì nó đang đập chậm lại từng ngày…

Điều gì xảy ra nếu “trái tim” của đại dương ngừng đập?​

Mỗi ngày, dưới lớp sóng dữ của Nam Cực, có một “cỗ máy” khổng lồ đang vận hành âm thầm để giữ cho Trái Đất cân bằng. Nhưng giờ đây, cỗ máy ấy đang chậm lại. Và nếu nó dừng hẳn, hậu quả có thể là thảm họa.

Các nhà khoa học đã phát hiện ra rằng Dòng hải lưu vòng Nam Cực (hình minh họa), dòng hải lưu lớn nhất thế giới, đã chảy nhanh hơn gấp ba lần cách đây 130.000 năm

Dòng hải lưu khổng lồ và nhịp đập của hành tinh​

Dòng hải lưu vòng Nam Cực (Antarctic Circumpolar Current – ACC) là hệ thống lưu chuyển nước lớn nhất trên Trái Đất. Nó mạnh gấp năm lần so với Dòng Gulf Stream và mang theo lượng nước gấp 100 lần sông Amazon. ACC vận hành quanh lục địa Nam Cực, kết nối ba đại dương – Đại Tây Dương, Thái Bình Dương và Ấn Độ Dương – như một vòng tuần hoàn điều hòa nhiệt và phân phối dinh dưỡng cho toàn cầu.

Sử dụng lõi trầm tích được thu thập bởi tàu nghiên cứu Joides Resolution, các nhà nghiên cứu có thể thấy dòng hải lưu đã thay đổi tốc độ và vị trí như thế nào trong 160.000 năm qua.

Nhưng nghiên cứu mới từ Đại học Bonn (Đức) cho thấy dòng chảy này đang yếu đi nghiêm trọng. Khi phân tích các mẫu lõi trầm tích dưới đáy biển, nhóm nghiên cứu phát hiện tốc độ hiện tại của ACC đã chậm hơn gấp ba lần so với 130.000 năm trước.

Dòng hải lưu vòng Nam Cực (ACC), được đánh dấu màu xanh lá cây ở đây, có thể chậm lại thêm 20 phần trăm do tác động của biến đổi khí hậu do con người gây ra

Nguyên nhân không chỉ do quy luật tự nhiên của Trái Đất quay quanh Mặt Trời theo chu kỳ 100.000 năm, mà còn vì tác động nhân tạo từ biến đổi khí hậu. Việc băng tan ở Nam Cực làm đổ lượng lớn nước ngọt vào đại dương khiến nước biển loãng và nhẹ hơn, làm suy yếu “động cơ gió” vốn giữ cho ACC hoạt động.

Khi nói đến việc điều chỉnh khí hậu toàn cầu, sự lưu thông của Đại Tây Dương đóng một vai trò quan trọng.

Khi đại dương mất nhịp​

Theo tiến sĩ Bishakhdatta Gayen, Đại học Melbourne, nếu “động cơ” này ngừng hoạt động, Trái Đất sẽ chứng kiến những biến đổi khí hậu khốc liệt hơn, tốc độ nóng lên toàn cầu sẽ tăng nhanh hơn do đại dương mất khả năng hấp thụ carbon.

ACC vốn giúp phân phối chất dinh dưỡng quanh Nam Cực, nuôi dưỡng sinh vật biển và duy trì chuỗi thức ăn toàn cầu. Nó cũng như một “bức tường nước lạnh” ngăn dòng nước ấm và các loài xâm lấn từ phía Bắc tràn xuống Nam Cực. Nếu dòng chảy này yếu đi, băng tan nhanh hơn, nước ấm tiến sâu hơn vào cực Nam, vòng tuần hoàn nhiệt toàn cầu bị xáo trộn.

Các mô phỏng bằng siêu máy tính của Úc cho thấy chỉ riêng yếu tố biến đổi khí hậu do con người có thể khiến ACC chậm lại thêm 20% vào năm 2050. Trước đây, giới khoa học từng tin rằng hành tinh ấm lên sẽ khiến gió mạnh hơn và dòng hải lưu nhanh hơn, nhưng thực tế đang diễn ra ngược lại.

Hiệu ứng domino của khí hậu toàn cầu​

Khi ACC yếu đi, nó ảnh hưởng trực tiếp đến “băng tải” đại dương – hệ thống lưu thông nước sâu kết nối toàn cầu, thường được gọi là AMOC (Hoàn lưu lật ngược kinh tuyến Đại Tây Dương). AMOC đưa nước ấm từ vùng xích đạo lên Bắc Đại Tây Dương, giúp Tây Âu có khí hậu ôn hòa. Nếu nó bị gián đoạn do lượng nước ngọt từ băng tan, cả chu trình điều hòa khí hậu toàn cầu có thể sụp đổ dây chuyền.

Tảng băng Nam Cực hiện chứa khoảng 90% lượng nước ngọt của hành tinh. Chỉ cần một phần nhỏ trong khối lượng đó tan chảy, mực nước biển sẽ dâng lên, đe dọa sinh kế của hàng trăm triệu người sống ven biển – trong đó có nhiều vùng đồng bằng trũng như Đồng bằng sông Cửu Long.

Câu hỏi lớn đặt ra là: nếu “trái tim đại dương” ngừng đập, liệu con người có còn kịp khởi động lại nó?

Nguồn: Dailymail