Không chỉ là tảng băng trôi: Những sai lầm chí mạng khiến hơn 1.500 người chìm lại mãi mãi cùng Titanic

[Dũng Đỗ]

Nhìn lại ngày Titanic khởi hành (10/4/1912): Kỳ quan công nghệ đầu thế kỷ 20, niềm tin có phần mù quáng vào sự bất khả xâm phạm và những bài học xương máu đã định hình lại toàn bộ ngành hàng hải.

Những điểm chính

• Ngày 10/4/1912, RMS Titanic, biểu tượng công nghệ hàng hải đầu thế kỷ 20, bắt đầu chuyến hải hành đầu tiên và cuối cùng từ Southampton, Anh, với niềm tin rộng rãi rằng nó "không thể chìm".
• Niềm tin này dựa trên thiết kế 16 khoang kín nước, cho phép tàu nổi ngay cả khi 4 khoang đầu bị ngập, cùng với kích thước và sự sang trọng vượt trội.
• Tuy nhiên, vào đêm 14/4/1912, tàu va vào băng trôi làm hư hại ít nhất 5 khoang, vượt quá giới hạn thiết kế và chìm sau hơn 2,5 giờ, khiến hơn 1.500 người thiệt mạng.
• Nguyên nhân thương vong cao còn do thiếu xuồng cứu sinh trầm trọng (chỉ đủ cho khoảng một nửa số người, tuân theo luật cũ dựa trên trọng tải) và quy trình sơ tán yếu kém.
• Thảm họa Titanic dẫn đến sự ra đời của Công ước quốc tế đầu tiên về An toàn Sinh mạng trên Biển (SOLAS) năm 1914, đặt ra các tiêu chuẩn an toàn hàng hải toàn cầu (đủ xuồng cứu sinh, trực canh vô tuyến 24/7...) và thúc đẩy công nghệ như radar, sonar.

Ngày hôm qua, ngày 10 tháng 4, đánh dấu tròn 113 năm kể từ khoảnh khắc con tàu RMS Titanic rời cảng Southampton (Anh), bắt đầu chuyến hải hành đầu tiên vượt Đại Tây Dương trong sự ngưỡng mộ của cả thế giới. Vào thời điểm đó, Titanic không chỉ là con tàu chở khách lớn nhất, sang trọng nhất từng được chế tạo, mà còn là biểu tượng đỉnh cao của kỹ thuật đóng tàu và niềm tin mãnh liệt vào khả năng chinh phục tự nhiên của con người đầu thế kỷ 20. Danh xưng "không thể chìm" được lan truyền rộng rãi, dù chưa bao giờ là tuyên bố chính thức từ các nhà thiết kế. Thế nhưng, định mệnh nghiệt ngã đã ập đến chỉ 5 ngày sau đó, biến niềm tự hào thành thảm kịch và để lại những bài học an toàn hàng hải vô giá cho hậu thế.

Được chế tạo bởi xưởng Harland & Wolff tại Belfast (Ireland) cho hãng White Star Line, Titanic là một kỳ công thực sự. Với chiều dài hơn 269 mét và trọng lượng gần 46.000 tấn, con tàu thuộc lớp Olympic này sở hữu hệ thống động lực mạnh mẽ kết hợp động cơ hơi nước và tuốc bin, cho phép đạt tốc độ ấn tượng gần 23 hải lý/giờ.

Điểm mấu chốt tạo nên niềm tin "không thể chìm" chính là thiết kế 16 khoang kín nước dưới thân tàu. Về lý thuyết, các vách ngăn chống thấm nước này cho phép con tàu vẫn nổi được ngay cả khi 2 trong số các khoang liền kề hoặc 4 khoang không liền kề đầu tiên bị ngập hoàn toàn. Đây là một tiêu chuẩn an toàn vượt trội vào thời điểm đó, khiến nhiều người tin rằng Titanic gần như miễn nhiễm với các vụ đắm tàu thông thường.

Bên cạnh kỹ thuật, Titanic còn là một khách sạn nổi 5 sao với nội thất xa hoa, hệ thống điện chiếu sáng toàn bộ, thang máy, bể bơi nước mặn, phòng tập thể dục, thư viện và hệ thống điện báo vô tuyến Marconi hiện đại. Sự tiện nghi này thu hút giới thượng lưu cho khoang hạng nhất và cả những người nhập cư tìm kiếm cơ hội ở Mỹ cho khoang hạng ba.

Tuy nhiên, vào đêm định mệnh ngày 14 tháng 4 năm 1912, khi đang băng qua vùng biển Bắc Đại Tây Dương lạnh giá, Titanic đã va phải một tảng băng trôi. Cú va chạm không làm thủng một lỗ lớn, mà gây ra một vết rách dài dưới mạn phải, làm hư hại ít nhất 5 khoang kín nước phía trước – vượt quá giới hạn thiết kế. Nước lạnh tràn vào không thể kiểm soát, và chỉ trong vòng hơn 2 giờ 30 phút, con tàu từng được xem là không thể chìm đã biến mất hoàn toàn dưới đáy đại dương, mang theo sinh mạng của hơn 1.500 người trong tổng số hơn 2.200 hành khách và thủy thủ đoàn. Chỉ khoảng 700 người được cứu sống bởi tàu RMS Carpathia, vốn nhận được tín hiệu cấp cứu từ hệ thống điện báo của Titanic.

Thảm kịch Titanic không chỉ do cú va chạm với băng trôi. Những sai sót nghiêm trọng trong thiết kế an toàn và quy trình vận hành đã góp phần khiến số người thiệt mạng trở nên thảm khốc:

• Số lượng xuồng cứu sinh không đủ: Tàu chỉ mang theo 20 xuồng cứu sinh, đủ chỗ cho khoảng 1.178 người, chỉ bằng một nửa số người có mặt trên tàu. Điều đáng nói là con số này lại tuân thủ đúng quy định an toàn hàng hải lỗi thời của Anh khi đó, vốn tính số xuồng dựa trên trọng tải của tàu chứ không phải số lượng hành khách và thủy thủ đoàn.
• Quy trình sơ tán và ứng phó yếu kém: Không có đủ các cuộc diễn tập sơ tán cho thủy thủ đoàn, dẫn đến sự hỗn loạn và thiếu hiệu quả khi hạ xuồng. Nhiều xuồng được hạ xuống khi chưa đầy người. Việc truyền đạt thông tin và mệnh lệnh cũng gặp nhiều vấn đề.

Vụ chìm tàu Titanic đã gây chấn động lương tri toàn cầu và buộc ngành hàng hải phải nhìn nhận lại toàn bộ các quy tắc an toàn. Ngay sau thảm họa, các cuộc điều tra đã được tiến hành ở cả Anh và Mỹ. Kết quả là sự ra đời của Công ước Quốc tế đầu tiên về An toàn Sinh mạng trên Biển (SOLAS) vào năm 1914. Đây là văn kiện pháp lý quốc tế quan trọng nhất, đặt ra các tiêu chuẩn tối thiểu về đóng tàu, thiết bị và vận hành để đảm bảo an toàn. Các quy định chính bao gồm:

• Trang bị đủ xuồng cứu sinh cho tất cả mọi người trên tàu.
• Bắt buộc trực canh vô tuyến 24/24 giờ và sử dụng tín hiệu cấp cứu quốc tế chung.
• Thiết lập các quy trình diễn tập sơ tán bắt buộc.
• Các tiêu chuẩn chặt chẽ hơn về thiết kế khoang kín nước và kết cấu tàu.

Ngoài ra, thảm họa Titanic cũng thúc đẩy sự phát triển và ứng dụng của các công nghệ mới như radar và sonar sau này, giúp tàu thuyền phát hiện sớm các chướng ngại vật như băng trôi.

113 năm sau ngày Titanic bắt đầu chuyến đi định mệnh, con tàu vẫn là một biểu tượng phức tạp – vừa là đỉnh cao của tham vọng và kỹ thuật con người, vừa là lời nhắc nhở đau thương về sự chủ quan và những giới hạn của công nghệ. Dù kết thúc trong bi kịch, di sản lớn nhất mà Titanic để lại chính là những thay đổi căn bản về an toàn hàng hải, góp phần cứu sống vô số sinh mạng trên biển trong hơn một thế kỷ qua.