Bùi Minh Nhật
Intern Writer
Axolotl loài kỳ nhông nước có vẻ ngoài dễ thương từ lâu đã khiến các nhà khoa học kinh ngạc vì khả năng tái tạo gần như toàn bộ cơ thể, từ tay chân cho đến não và nội tạng. Nhưng mãi đến gần đây, bí ẩn đằng sau khả năng phi thường đó mới bắt đầu được hé lộ.
Nhà sinh học James Monaghan và nhóm nghiên cứu tại Đại học Northeastern vừa xác định hai yếu tố quan trọng: axit retinoic và enzyme CYP26B1. Hai chất này không phải độc quyền của axolotl chúng cũng tồn tại trong cơ thể người nhưng loài vật này có khả năng sử dụng chúng một cách đặc biệt để mọc lại đúng bộ phận đã mất. Axit retinoic tích tụ nhiều ở các vùng gần cơ thể hơn (như cánh tay), còn CYP26B1 thì phân hủy axit này ở những nơi xa hơn (như bàn tay), tạo ra một “bản đồ vị trí” hướng dẫn quá trình mọc lại mô mới.
Một khi bị thương, axolotl bắt đầu tạo ra nguyên bào sợi, các tế bào tái tạo sẽ hợp lại thành phôi nang nền móng cho bộ phận mới. Nhờ thông tin được mã hóa bởi các gen tạo hình như Hoxa13 và Shox, chi mới sẽ mọc ra đúng hình dạng ban đầu, với đầy đủ xương, khớp và chức năng.
Bước gần hơn đến khả năng tái tạo chi ở người
Điều khiến axolotl đặc biệt không chỉ nằm ở khả năng mọc lại chi, mà còn ở chỗ chi được tái tạo giống y hệt ban đầu. Trong khi đó, nhiều loài như thằn lằn chỉ có thể mọc lại phần đuôi với cấu trúc đơn giản hơn. Nhóm của Monaghan còn cho biết nếu tăng axit retinoic tại vị trí bàn tay, axolotl có thể mọc ra… cả một cánh tay thay vì chỉ bàn tay. Ngược lại, nếu loại bỏ gen Shox yếu tố quan trọng trong việc tạo khung xương thì chi mọc lại sẽ ngắn và xương không phát triển hoàn chỉnh.Tin vui là con người cũng sở hữu toàn bộ nguyên liệu sinh học cần thiết. Vấn đề chỉ là tìm cách kích hoạt và phối hợp các tín hiệu đúng cách, như axolotl đã làm được. Nếu chúng ta học được cách khiến các nguyên bào sợi của mình “nghe” đúng tín hiệu tái tạo, thì về lý thuyết, việc mọc lại chi hay chữa lành vết thương không để lại sẹo có thể trở thành hiện thực trong tương lai không xa. (popularmechanics)
