Nhai kỹ sống chậm
Writer
Ngày nay, khi bạn đi vào một cửa hàng, lên máy bay, đăng nhập tài khoản ngân hàng hay lướt mạng xã hội, rất có thể bạn sẽ được yêu cầu quét khuôn mặt. Công nghệ nhận diện khuôn mặt và các hình thức nhận dạng sinh trắc học dựa trên khuôn mặt đang ngày càng phổ biến.
Công nghệ này thường được quảng bá là nhanh, tiện lợi và an toàn. Tuy nhiên, nó cũng khiến nhiều người lo ngại về việc xâm phạm quyền riêng tư. Ví dụ, một số chuỗi bán lẻ lớn như Kmart đã bị phát hiện sử dụng công nghệ nhận diện khuôn mặt mà không hề xin phép khách hàng – và điều này là vi phạm pháp luật.
Vậy chúng ta đang chứng kiến một bước tiến nguy hiểm của công nghệ, hay là tương lai tất yếu của an ninh? Và điều này có ý nghĩa gì với các gia đình - đặc biệt là khi ngay cả trẻ em cũng ngày càng bị yêu cầu xác minh danh tính chỉ bằng… khuôn mặt của mình?
Hai mặt của công nghệ nhận diện khuôn mặt
Công nghệ nhận diện khuôn mặt được quảng bá như một giải pháp "siêu tiện lợi".
Điển hình là trong ngành hàng không – như hãng Qantas – nơi công nghệ này giúp hành khách không cần xuất trình hộ chiếu hay thẻ lên máy bay nữa, chỉ cần quét mặt là xong.
Nhưng khi các chuỗi bán lẻ như Kmart hay Bunnings bị phát hiện âm thầm thu thập dữ liệu khuôn mặt khách hàng, thì mọi chuyện lại khác. Lúc này, công nghệ không còn được xem là tiện lợi, mà là một sự xâm phạm nghiêm trọng đến quyền riêng tư.
Câu chuyện càng trở nên nhạy cảm hơn khi liên quan đến trẻ em. Một số quy định mới của chính phủ có thể buộc các nền tảng mạng xã hội áp dụng công nghệ nhận diện khuôn mặt để xác minh độ tuổi người dùng – được giới thiệu như một cách để “bảo vệ trẻ em trên mạng”.
Ở trường học, công nghệ này cũng đang được thử nghiệm: từ việc điểm danh cho đến thanh toán tại căn tin.
Tuy nhiên, nhiều người vẫn lo ngại về việc dữ liệu có thể bị sử dụng sai mục đích. Đã từng có trường hợp Microsoft bị cáo buộc xử lý sai dữ liệu khuôn mặt của trẻ em.
Với trẻ nhỏ, việc dùng khuôn mặt như một "chìa khóa" định danh đang trở thành chuyện bình thường – nhưng lại tiềm ẩn nhiều rủi ro nghiêm trọng.
Một khi đã thu thập, khuôn mặt không thể thay đổi
Công nghệ nhận diện khuôn mặt hoạt động bằng cách phân tích đặc điểm khuôn mặt và so sánh với dữ liệu có sẵn trong hệ thống. Khác với camera giám sát thông thường chỉ ghi hình, công nghệ này chủ động xác định danh tính từng người.
Nhiều người có thể thấy điều này giống với các mã QR được dùng phổ biến trong thời kỳ COVID, để check-in tại cửa hàng, quán ăn, sân bay…
Tuy nhiên, điểm khác biệt lớn là mã QR có thể xóa, tài khoản có thể huỷ còn khuôn mặt thì không thể thay đổi.
Điều đáng lo ngại là: một khi dữ liệu khuôn mặt đã được lưu trữ, nó có thể tồn tại mãi mãi. Nếu hệ thống bị hack, danh tính của bạn có thể bị đánh cắp. Trong bối cảnh ngày càng có nhiều ngân hàng, ứng dụng và dịch vụ dùng khuôn mặt để truy cập – hậu quả có thể rất nghiêm trọng.
Chưa kể, công nghệ này không hoàn hảo. Nó có thể nhận nhầm người. Các hệ thống ước lượng độ tuổi cũng không chính xác – có bạn 17 tuổi bị nhận nhầm là trẻ con, bạn khác thì bị nhận là người lớn. Điều này ảnh hưởng đến quyền truy cập thông tin, hoặc khiến trẻ bị đưa vào môi trường mạng không phù hợp.
Hệ lụy kéo dài cả đời
Những rủi ro này không chỉ là lý thuyết - chúng đã và đang xảy ra.
Hãy tưởng tượng bạn bị đưa nhầm vào danh sách theo dõi vì lỗi nhận diện, rồi mỗi lần đi du lịch đều bị kiểm tra, giữ lại.
Hay nếu dữ liệu khuôn mặt bị đánh cắp và dùng để chiếm đoạt tài khoản, truy cập các dịch vụ quan trọng.
Trong tương lai, khuôn mặt của bạn thậm chí có thể ảnh hưởng đến việc được vay tiền hay mua bảo hiểm, khi các hệ thống tự động đánh giá "độ tin cậy" hoặc tình trạng sức khỏe chỉ dựa vào hình ảnh.
Dù công nghệ này cũng có mặt tích cực – như hỗ trợ tìm kiếm tội phạm hoặc ra vào các khu vực an ninh – nhưng với trẻ em, những rủi ro có thể kéo dài suốt đời.
Vậy, tốt hay xấu?
Hiện tại, có vẻ công nghệ nhận diện khuôn mặt mang nhiều rủi ro hơn là lợi ích. Trong một thế giới đầy lừa đảo và tấn công mạng, hộ chiếu hay giấy tờ có thể làm lại nhưng khuôn mặt thì không thể thay đổi.
Vấn đề không chỉ là công nghệ có làm được hay không, mà là chúng ta sẵn sàng chấp nhận tới đâu.
An ninh và tiện lợi là quan trọng nhưng không phải là tất cả. Khi chưa có những quy định rõ ràng và nghiêm ngặt về quyền riêng tư, công bằng và bảo vệ dữ liệu, chúng ta nên thật sự cẩn trọng.
Lần tới, nếu ai đó yêu cầu bạn quét khuôn mặt, đừng vội đồng ý. Hãy hỏi: Việc này có thật sự cần thiết không? Và liệu lợi ích có xứng đáng với những rủi ro, cho bản thân mình, và cho cả cộng đồng? (The Conversations)
Công nghệ này thường được quảng bá là nhanh, tiện lợi và an toàn. Tuy nhiên, nó cũng khiến nhiều người lo ngại về việc xâm phạm quyền riêng tư. Ví dụ, một số chuỗi bán lẻ lớn như Kmart đã bị phát hiện sử dụng công nghệ nhận diện khuôn mặt mà không hề xin phép khách hàng – và điều này là vi phạm pháp luật.
Vậy chúng ta đang chứng kiến một bước tiến nguy hiểm của công nghệ, hay là tương lai tất yếu của an ninh? Và điều này có ý nghĩa gì với các gia đình - đặc biệt là khi ngay cả trẻ em cũng ngày càng bị yêu cầu xác minh danh tính chỉ bằng… khuôn mặt của mình?
Hai mặt của công nghệ nhận diện khuôn mặt
Công nghệ nhận diện khuôn mặt được quảng bá như một giải pháp "siêu tiện lợi".
Điển hình là trong ngành hàng không – như hãng Qantas – nơi công nghệ này giúp hành khách không cần xuất trình hộ chiếu hay thẻ lên máy bay nữa, chỉ cần quét mặt là xong.
Nhưng khi các chuỗi bán lẻ như Kmart hay Bunnings bị phát hiện âm thầm thu thập dữ liệu khuôn mặt khách hàng, thì mọi chuyện lại khác. Lúc này, công nghệ không còn được xem là tiện lợi, mà là một sự xâm phạm nghiêm trọng đến quyền riêng tư.
Câu chuyện càng trở nên nhạy cảm hơn khi liên quan đến trẻ em. Một số quy định mới của chính phủ có thể buộc các nền tảng mạng xã hội áp dụng công nghệ nhận diện khuôn mặt để xác minh độ tuổi người dùng – được giới thiệu như một cách để “bảo vệ trẻ em trên mạng”.
Ở trường học, công nghệ này cũng đang được thử nghiệm: từ việc điểm danh cho đến thanh toán tại căn tin.
Tuy nhiên, nhiều người vẫn lo ngại về việc dữ liệu có thể bị sử dụng sai mục đích. Đã từng có trường hợp Microsoft bị cáo buộc xử lý sai dữ liệu khuôn mặt của trẻ em.
Với trẻ nhỏ, việc dùng khuôn mặt như một "chìa khóa" định danh đang trở thành chuyện bình thường – nhưng lại tiềm ẩn nhiều rủi ro nghiêm trọng.
Một khi đã thu thập, khuôn mặt không thể thay đổi
Công nghệ nhận diện khuôn mặt hoạt động bằng cách phân tích đặc điểm khuôn mặt và so sánh với dữ liệu có sẵn trong hệ thống. Khác với camera giám sát thông thường chỉ ghi hình, công nghệ này chủ động xác định danh tính từng người.
Nhiều người có thể thấy điều này giống với các mã QR được dùng phổ biến trong thời kỳ COVID, để check-in tại cửa hàng, quán ăn, sân bay…
Tuy nhiên, điểm khác biệt lớn là mã QR có thể xóa, tài khoản có thể huỷ còn khuôn mặt thì không thể thay đổi.
Điều đáng lo ngại là: một khi dữ liệu khuôn mặt đã được lưu trữ, nó có thể tồn tại mãi mãi. Nếu hệ thống bị hack, danh tính của bạn có thể bị đánh cắp. Trong bối cảnh ngày càng có nhiều ngân hàng, ứng dụng và dịch vụ dùng khuôn mặt để truy cập – hậu quả có thể rất nghiêm trọng.
Chưa kể, công nghệ này không hoàn hảo. Nó có thể nhận nhầm người. Các hệ thống ước lượng độ tuổi cũng không chính xác – có bạn 17 tuổi bị nhận nhầm là trẻ con, bạn khác thì bị nhận là người lớn. Điều này ảnh hưởng đến quyền truy cập thông tin, hoặc khiến trẻ bị đưa vào môi trường mạng không phù hợp.
Hệ lụy kéo dài cả đời
Những rủi ro này không chỉ là lý thuyết - chúng đã và đang xảy ra.
Hãy tưởng tượng bạn bị đưa nhầm vào danh sách theo dõi vì lỗi nhận diện, rồi mỗi lần đi du lịch đều bị kiểm tra, giữ lại.
Hay nếu dữ liệu khuôn mặt bị đánh cắp và dùng để chiếm đoạt tài khoản, truy cập các dịch vụ quan trọng.
Trong tương lai, khuôn mặt của bạn thậm chí có thể ảnh hưởng đến việc được vay tiền hay mua bảo hiểm, khi các hệ thống tự động đánh giá "độ tin cậy" hoặc tình trạng sức khỏe chỉ dựa vào hình ảnh.
Dù công nghệ này cũng có mặt tích cực – như hỗ trợ tìm kiếm tội phạm hoặc ra vào các khu vực an ninh – nhưng với trẻ em, những rủi ro có thể kéo dài suốt đời.
Vậy, tốt hay xấu?
Hiện tại, có vẻ công nghệ nhận diện khuôn mặt mang nhiều rủi ro hơn là lợi ích. Trong một thế giới đầy lừa đảo và tấn công mạng, hộ chiếu hay giấy tờ có thể làm lại nhưng khuôn mặt thì không thể thay đổi.
Vấn đề không chỉ là công nghệ có làm được hay không, mà là chúng ta sẵn sàng chấp nhận tới đâu.
An ninh và tiện lợi là quan trọng nhưng không phải là tất cả. Khi chưa có những quy định rõ ràng và nghiêm ngặt về quyền riêng tư, công bằng và bảo vệ dữ liệu, chúng ta nên thật sự cẩn trọng.
Lần tới, nếu ai đó yêu cầu bạn quét khuôn mặt, đừng vội đồng ý. Hãy hỏi: Việc này có thật sự cần thiết không? Và liệu lợi ích có xứng đáng với những rủi ro, cho bản thân mình, và cho cả cộng đồng? (The Conversations)
