Long Bình
Writer
Ngày nay, lịch sử thường được tái hiện một cách sống động thông qua những bộ phim truyền hình cổ trang. Đặc biệt, lịch sử triều Thanh, với sự gần gũi với thời hiện đại và vô số tư liệu lịch sử, đã trở thành nguồn cảm hứng vô tận cho các nhà làm phim. Tuy nhiên, liệu những hình ảnh mà chúng ta thấy trên màn ảnh có hoàn toàn phản ánh đúng thực tế lịch sử hay không?
Một trong những điểm khác biệt đáng chú ý nhất chính là kiểu tóc của đàn ông thời nhà Thanh. Khi xem các bộ phim cung đình triều Thanh, chúng ta thường thấy hình ảnh những người đàn ông với mái tóc được cạo nửa đầu trước, phần tóc phía sau để dài và tết thành đuôi sam.
Mặc dù các diễn viên được lựa chọn đều có ngoại hình nổi bật, kiểu tóc này vẫn không được lòng một bộ phận khán giả. Nhiều người cho rằng kiểu tóc đó không được thẩm mỹ và khó chấp nhận. Tuy nhiên, sự thật lịch sử về kiểu tóc của đàn ông nhà Thanh còn khác biệt và có thể còn gây bất ngờ hơn so với những gì chúng ta thấy trên phim.
Trên thực tế, kiểu tóc của đàn ông thời nhà Thanh không đơn thuần là cạo nửa đầu và tết đuôi sam. Theo ghi chép lịch sử, kiểu tóc này bắt nguồn từ tộc Nữ Chân thời Hậu Kim. Một nhân vật anh hùng của tộc Nữ Chân tên Thúc Cơ Năng, vốn bị hói phần trán và hai bên sau tai, đã trở thành hình mẫu cho kiểu tóc đặc trưng này. Để tưởng nhớ vị tiền bối, người Nữ Chân đã cạo trọc phần tóc từ đỉnh đầu xuống trán, chỉ để lại một chỏm tóc phía sau gáy và tết thành đuôi sam.
Năm 1644, khi quân Thanh tiến vào Trung Nguyên, họ đã yêu cầu nam nhân nhà Minh đầu hàng phải cạo đầu và để kiểu tóc thống nhất của triều Thanh. Quan niệm "thân thể tóc tai là do cha mẹ ban cho" đã ăn sâu vào tư tưởng của người Hán, khiến cho việc cạo tóc trở thành một sự phản kháng mạnh mẽ. Nhiều người Hán đã đấu tranh để giữ lại mái tóc của mình, thậm chí sẵn sàng hy sinh tính mạng.
Thực tế, kiểu tóc này không chỉ đơn thuần là cạo nửa đầu mà còn khắt khe hơn rất nhiều. Lệnh cạo đầu quy định rằng mọi người phải cạo hết tóc xung quanh đầu, chỉ để lại một chỏm tóc nhỏ sau đỉnh đầu, chỏm tóc này được tết thành đuôi sam và phải xuyên qua được lỗ của đồng tiền xu, nếu không sẽ bị coi là vi phạm. Kiểu tóc này còn được gọi là "tóc đuôi chuột" và bị nhiều người thời đó chê bai là xấu xí.
Để trốn tránh việc cạo tóc đuôi chuột, nhiều người dân tộc Hán thà làm kẻ hát rong hèn kém hoặc xuất gia làm đạo sĩ còn hơn là phải để kiểu tóc này. Triều Thanh cũng quy định rõ ràng, chỉ có người hát kịch, người xuất gia, người Triều Tiên, người Mông Cổ mới được phép không cạo đầu, còn lại các dân tộc khác, kể cả dân tộc Duy Ngô Nhĩ cấp 4 trở lên, quân Tạng cũng phải cạo đầu và tết tóc đuôi chuột.
Tuy nhiên, kiểu tóc đuôi chuột này cũng không duy trì bất biến. Đến thời Gia Khánh, đuôi sam của người triều Thanh đã dần to hơn, không còn phải xuyên qua lỗ đồng tiền xu nữa, chỏm tóc trên đỉnh đầu cũng đã lớn hơn. Thời Vãn Thanh, đuôi sam ngày càng trở nên to hơn do chiến tranh liên miên. Trong các cuộc giao tranh, người ta quấn đuôi sam quanh cổ để tránh bị đao chém. Để đuôi sam to hơn, người ta còn nối thêm tóc giả hoặc dây tơ đen vào đuôi sam.
Năm 1911, cuộc khởi nghĩa Vũ Xương bùng nổ, triều Thanh sụp đổ. Năm 1912, chính phủ Dân Quốc được thành lập, chủ trương cắt tóc ngắn và mặc trang phục phương Tây. Tuy nhiên, người dân đã quá quen với việc để tóc đuôi sam, việc cắt bỏ mái tóc này trở thành một sự phản kháng mới. Tuy nhiên, thời Dân Quốc chủ trương dân chủ, ai không muốn cắt tóc thì không bị ép buộc. Do đó, trên đường phố thời Dân Quốc đã xuất hiện vô vàn kiểu tóc khác nhau.
Qua đó, ta thấy rằng kiểu tóc của đàn ông thời nhà Thanh không hề giống với những gì được thể hiện trên phim. Từ kiểu tóc đuôi chuột bé xíu đến mái tóc đuôi sam to lớn, đó là một quá trình lịch sử có sự biến đổi và phản ánh rõ những thăng trầm của triều đại. Và điều quan trọng hơn cả, đó là một bài học về sự khác biệt giữa lịch sử thực tế và những gì được tái hiện trên màn ảnh.
Một trong những điểm khác biệt đáng chú ý nhất chính là kiểu tóc của đàn ông thời nhà Thanh. Khi xem các bộ phim cung đình triều Thanh, chúng ta thường thấy hình ảnh những người đàn ông với mái tóc được cạo nửa đầu trước, phần tóc phía sau để dài và tết thành đuôi sam.
Mặc dù các diễn viên được lựa chọn đều có ngoại hình nổi bật, kiểu tóc này vẫn không được lòng một bộ phận khán giả. Nhiều người cho rằng kiểu tóc đó không được thẩm mỹ và khó chấp nhận. Tuy nhiên, sự thật lịch sử về kiểu tóc của đàn ông nhà Thanh còn khác biệt và có thể còn gây bất ngờ hơn so với những gì chúng ta thấy trên phim.
Trên thực tế, kiểu tóc của đàn ông thời nhà Thanh không đơn thuần là cạo nửa đầu và tết đuôi sam. Theo ghi chép lịch sử, kiểu tóc này bắt nguồn từ tộc Nữ Chân thời Hậu Kim. Một nhân vật anh hùng của tộc Nữ Chân tên Thúc Cơ Năng, vốn bị hói phần trán và hai bên sau tai, đã trở thành hình mẫu cho kiểu tóc đặc trưng này. Để tưởng nhớ vị tiền bối, người Nữ Chân đã cạo trọc phần tóc từ đỉnh đầu xuống trán, chỉ để lại một chỏm tóc phía sau gáy và tết thành đuôi sam.
Năm 1644, khi quân Thanh tiến vào Trung Nguyên, họ đã yêu cầu nam nhân nhà Minh đầu hàng phải cạo đầu và để kiểu tóc thống nhất của triều Thanh. Quan niệm "thân thể tóc tai là do cha mẹ ban cho" đã ăn sâu vào tư tưởng của người Hán, khiến cho việc cạo tóc trở thành một sự phản kháng mạnh mẽ. Nhiều người Hán đã đấu tranh để giữ lại mái tóc của mình, thậm chí sẵn sàng hy sinh tính mạng.
Thực tế, kiểu tóc này không chỉ đơn thuần là cạo nửa đầu mà còn khắt khe hơn rất nhiều. Lệnh cạo đầu quy định rằng mọi người phải cạo hết tóc xung quanh đầu, chỉ để lại một chỏm tóc nhỏ sau đỉnh đầu, chỏm tóc này được tết thành đuôi sam và phải xuyên qua được lỗ của đồng tiền xu, nếu không sẽ bị coi là vi phạm. Kiểu tóc này còn được gọi là "tóc đuôi chuột" và bị nhiều người thời đó chê bai là xấu xí.
Để trốn tránh việc cạo tóc đuôi chuột, nhiều người dân tộc Hán thà làm kẻ hát rong hèn kém hoặc xuất gia làm đạo sĩ còn hơn là phải để kiểu tóc này. Triều Thanh cũng quy định rõ ràng, chỉ có người hát kịch, người xuất gia, người Triều Tiên, người Mông Cổ mới được phép không cạo đầu, còn lại các dân tộc khác, kể cả dân tộc Duy Ngô Nhĩ cấp 4 trở lên, quân Tạng cũng phải cạo đầu và tết tóc đuôi chuột.
Tuy nhiên, kiểu tóc đuôi chuột này cũng không duy trì bất biến. Đến thời Gia Khánh, đuôi sam của người triều Thanh đã dần to hơn, không còn phải xuyên qua lỗ đồng tiền xu nữa, chỏm tóc trên đỉnh đầu cũng đã lớn hơn. Thời Vãn Thanh, đuôi sam ngày càng trở nên to hơn do chiến tranh liên miên. Trong các cuộc giao tranh, người ta quấn đuôi sam quanh cổ để tránh bị đao chém. Để đuôi sam to hơn, người ta còn nối thêm tóc giả hoặc dây tơ đen vào đuôi sam.
Năm 1911, cuộc khởi nghĩa Vũ Xương bùng nổ, triều Thanh sụp đổ. Năm 1912, chính phủ Dân Quốc được thành lập, chủ trương cắt tóc ngắn và mặc trang phục phương Tây. Tuy nhiên, người dân đã quá quen với việc để tóc đuôi sam, việc cắt bỏ mái tóc này trở thành một sự phản kháng mới. Tuy nhiên, thời Dân Quốc chủ trương dân chủ, ai không muốn cắt tóc thì không bị ép buộc. Do đó, trên đường phố thời Dân Quốc đã xuất hiện vô vàn kiểu tóc khác nhau.
Qua đó, ta thấy rằng kiểu tóc của đàn ông thời nhà Thanh không hề giống với những gì được thể hiện trên phim. Từ kiểu tóc đuôi chuột bé xíu đến mái tóc đuôi sam to lớn, đó là một quá trình lịch sử có sự biến đổi và phản ánh rõ những thăng trầm của triều đại. Và điều quan trọng hơn cả, đó là một bài học về sự khác biệt giữa lịch sử thực tế và những gì được tái hiện trên màn ảnh.
